Ήταν για χρόνια ξεχασμένες και άγνωστες στους περισσότερους μέχρι που πριν μερικές δεκαετίες ο πρωτοπόρος οινολόγος και οινοποιός Άκης Ζαμπάρτας τις ανέστησε κατά τη διάρκεια μιας πρωτοποριακής τετραετούς έρευνας σχετικά με τις “χαμένες” ποικιλίες του νησιού. Αυτές οι ποικιλίες, τις οποίες αποτύπωσε, φύτεψε και οινοποίησε, άνοιξαν καινούργιους δρόμους και έδωσαν νέες επιλογές στους οινοποιούς του νησιού αλλά και τους καταναλωτές στην Κύπρο και το εξωτερικό.

Μαζί με το πολυφυτεμένο Ξυνιστέρι οι λευκές ποικιλίες Πρωμάρα, Μωροκανέλα, Βασίλισσα, Σπούρτικο μαζί με τα ερυθρά Μαραθεύτικο, Γιαννούδι, Λευκάδα και Όφθαλμο έγιναν οι στέρεες βάσεις για το χτίσιμο της νέας ταυτότητας των κυπριακών κρασιών. Οι οινοποιοί και αμπελουργοί μας άρχισαν να τις φλερτάρουν μέχρι που ο έρωτας έδωσε καρπούς. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουν δώσει ακόμη το μέγιστο των δυνατοτήτων τους ωστόσο τα αποτελέσματα είναι αρκετά καλά. Δοκιμάσαμε μερικά από αυτά και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας.

ΠΡΩΜΑΡΑ
Λευκή ποικιλία η οποία παράγει κρασί με ιδιαίτερα αρώματα. Αναφέρεται για πρώτη φορά στην βιβλιογραφία το 1893 ως Πρωμάρα ή Γλυκοπρώομον. Είναι η πρώτη κυπριακή ποικιλία σταφυλιών που ωριμάζει κάθε χρόνο εξ ου και το όνομά της, που φανερώνει την πρωιμότητα. Αντιστέκεται πολύ καλά στην ξηρασία και στα ασβεστολιθικά εδάφη. Αντιστέκεται επίσης πολύ καλά στις ασθένειες αλλά και στους εχθρούς της αμπέλου, αφού η φλούδα της είναι αρκετά παχιά. Με τις κατάλληλες οινολογικές πρακτικές τα κρασιά που παράγει είναι μέτριας αρωματικής έντασης με αρώματα από πυρηνόκαρπα και εξωτικά φρούτα. Επίσης τα κρασιά που παράγει παρουσιάζουν ισορροπημένη οξύτητα καθώς και δυνατότητα ωρίμανσης σε δρύινο βαρέλι. Αξιόλογα κρασιά από την ποικιλία Πρωμάρα παράγουν τα οινοποιεία Βουνί στην Παναγιά, Ζαμπάρτας, Τσιάκκας, Βλασίδης, Άης Αμπέλης και το Οινοποιείο Μακαρούνας.

ΖΑΜΠΑΡΤΑΣ ΠΡΩΜΑΡΑ 2023
Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) Πάφος
Αλοολικός τίτλος: 13%
Το συγκεκριμένο κρασί είναι κομψό και συγκρατημένο και θα έλεγα ότι ανήκει στην πιο διακριτική πλευρά του φάσματος κρασιών της ποικιλίας. Στη μύτη προσφέρει τα τυπικά αρώματα της ποικιλίας όπως πυρηνόκαρπα φρούτα, γλυκολέμονα, μια ανεπαίσθητη ανθική νότα από σπάρτα και μια νότα πεπονιού. Έχει μέτριο σώμα, μέτρια και δροσιστική οξύτητα και μέτρια προς μακρά επίγευση.

ΟΙΝΟΥ ΓΗ ALBA DOMINA ΠΡΩΜΑΡΑ
Η «Alba Domina» είναι ένα κρασί λαμπερό αχνοκίτρινο, με πρασινωπές ανταύγειες. Στην μύτη αναδύει κομψά αρώματα εξωτικών φρούτων, ξύσματος λεμονιού και διακριτικές νότες λευκών λουλουδιών. Το στόμα του λιπαρό, ισορροπημένο, δροσερό, καταλήγει σε μακρά και νόστιμη επίγευση. Σερβιρισμένο στους 10-12˚C αναζητεί φρέσκα ψάρια ψημένα στην σχάρα, φιλέτο κοτόπουλο αλλά και δροσερές καλοκαιρινές σαλάτες.

Τι μας είπε η οινολόγος του Οινοποιείου Οίνου Γη Άρτεμις Τουλάκη για την Πρωμάρα:
Η Πρωμάρα είναι μια ποικιλία που κατευθείαν διεκδίκησε την θέση της, ως μονοποικιλιακός οίνος, με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Η πρώτη γευστική δοκιμή μετά από την ολοκλήρωση της αλκοολικής ζύμωσης, θύμισε νησί… θάλασσα, ήλιο, αλμύρα, θαλασσινά.. Δικαιωματικά εξαντλήθηκε πριν από την ολοκλήρωση του εξαμήνου, από την έξοδο της στην αγορά πριν δύο χρόνια. Μια ποικιλία που διαρκώς μας ξαφνιάζει και μας εκπλήσσει ευχάριστα. Υποσχόμαστε να την δούμε και σε άλλες εκδόσεις μελλοντικά πχ σε ένα αφρώδη οίνο, μόλις η ηλικία των νεόφυτων αμπελώνων μας μας εξασφαλίσουν τις απαραίτητες ποσότητες για τα πειραματικά μας. Μια ποικιλία που διαρκώς μας ξαφνιάζει και μας εκπλήσσει ευχάριστα. Υποσχόμαστε να την δούμε και σε άλλες εκδόσεις μελλοντικά πχ σε ένα αφρώδη οίνο, μόλις η ηλικία των νεόφυτων αμπελώνων μας μας εξασφαλίσουν τις απαραίτητες ποσότητες για τα πειραματικά μας.

ΤΣΙΑΚΚΑΣ ΠΡΩΜΑΡΑ 2022
ΠΓΕ Λεμεσός
Αλκοολικός Τίτλος: 12.5%
Μια Πρωμάρα από υπερορεινούς αμπελώνες φυτεμένους στις νότιες πλαγιές του Τροόδους σε υψόμετρο που φτάνει τα 1460 μέτρα. Ξεχωριστό κρασί που αξίζει να δοκιμάσετε Με ιδιαίτερη και πολύπλοκη μύτη με αρώματα από αχλάδια και πράσινα μήλα, λευκά πυρηνόκαρπα φρούτα, εσπεριδοειδή όπως κίτρα και γλυκολέμονα και βότανα όπως αρμπαρόριζα. Γεμάτο στο στόμα με καλή οξύτητα, και καλή επίγευση το κρασί αυτό μπορεί να σταθεί με μια καρμπονάρα ή ένα κρεμώδες ριζότο αλλά και με σαλάτες και πιάτα με κοτόπουλο ή κουνέλι.

ΑΗΣ ΑΜΠΕΛΗΣ ΠΡΩΜΑΡΑ 2023
Προστατευόμενη Γεωργαφική Ένδειξη (ΠΓΕ) Πάφος

Αλκοολικός τίτλος: 12.5%
Μια πολύ καλή έκφταση της ποικιλίας που ξεχωρίζει για την πολυπλοκότητα της μύτης και των γεύσεων. Σύνθετα αρώματα στη μύτη με κυρίαρχα τα τυπικά αρώματα της ποικιλίας όπως εσπεριδοειδή, αχλάδι και νύξεις εξωτικών φρούτων με μια ανεπαίσθητη ανθική νότα. Στο στόμα είναι γεμάτο, με καλή οξύτητα και μια διακριτική λιπαρή αίσθηση και επίγευση που διαρκεί.Ταιριάζει απόλυτα με φρέσκα ψάρια και θαλασσινά, πιάτα ζυμαρικών με ελαφριές σάλτσες, ριζότο και σαλάτες φρέσκων λαχανικών. Σερβίρεται καλύτερα στους 10°C.

ΜΩΡΟΚΑΝΕΛΛΑ
Η ονομασία σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας το οποίο βασίστηκε σε ένα παλαιότερο γλωσσάρι προέρχεται από τε λέξη μόρον που σημαίνει μούρο και το κανέον/κανάλλα που είναι το πλεχτό καλάθι. Η ετυμολογία αποδίδεται λοιπόν στα πυκνά τσαμπιά της ποικιλίας (σαν πυκνά πλεγμένο καλάθι) που έχουν αδύνατες ρώγες (σαν τα μούρα).
Υπάρχει και μια άλλη πιο σύγχρονη εκδοχή που λέει ότι το όνομα προέρχεται από τη λέξη “κανέλα” και «moro» που σημαίνει «μικρό». Η ποικιλία διαδόθηκε ευρέως κατά την οθωμανική κατοχή. Τα τελευταία χρόνια οι οινοποιοί την αγκαλιάζουν με ιδιαίτερη φροντίδα παράγοντας κρασιά αρωματικά με πλούσιο σώμα και καλή οξύτητα. Η Μωροκανέλα του Οινοποιείου Άη Αμπέλη αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα κρασί best seller που έχει βοηθήσει στην εξοικείωση των Κυπρίων με αυτή τη σπάνια ποικιλία. Εξίσου αξιόλογες είναι επίσης η Μωροκανέλα του Κτήματος Gerolemo και η Μωροκανέλα του Makarounas Winery.
ΑΗΣ ΑΜΠΕΛΗΣ ΜΩΡΟΚΑΝΕΛΑ 2023
Ένα πλούσιο και πολύπλοκο κρασί, μοναδικά φτιαγμένο από την γηγενή αυτή ποικιλία. Προσφέρει ένα αναζωογονητικό, ισορροπημένο σύνολο από φρουτώδη αρώματα και γεύσεις, όπως λευκό ροδάκινο, αχλάδι, κυδώνι και εσπεριδοειδή, οδηγώντας σε μια ευχάριστη επίγευση. Ένας τέλειος συνδυασμός για φρέσκο ψάρι, ζυμαρικά και πλούσιες σαλάτες. Καλύτερα σερβίρεται στους 10 ° C.

ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ
Παραδοσιακά ήταν γνωστή ως Άσπρη Φράουλα ή Τσαούσης και για καιρό ονομαζόταν Μωροκανέλλα λόγω σύγχυσης. Σε αντίθεση με την Μωροκανέλλα που έχει μέτρια τσαμπιά και μικρές ρόγες, η Βασίλισσα έχει μεγάλα τσαμπιά και μεγάλες ρόγες. Έχει αρώματα φρούτων και ανθέων με μέτρια οξύτητα. Όλο και περισσότεροι οινοποιοί της δίνουν σημασία και σιγά σιγά δημιουργούν μαζί με τους παλιούς και νεόφυτους αμπελώνες οι οποίοι σύντομα θα δώσουν εξαιρετικά κρασιά. Δοκιμάστε τη Βασίλισσα του Οινοποιείου Βασιλικόν στον Κάθηκα, του Άη Αμπέλη, του Οινοποιείου Οίνου Γη, του Τσαγγαρίδη στη Λεμόνα αλλά και του Οινοποιείου Βουνί στην Παναγιά από τη σειρά των μικροοινοποιήσεων.

ΟΙΝΟΥ ΓΗ REGINA 2023
Ποικιλιακή σύνθεση: 100% Βασίλισσα

Η Βασίλισσα του Οίνου Γη είναι ένα κρασί που έχει δυνατή προσωπικότητα με πρασινωπές ανταύγειες, λαμπερό , και κρυστάλλινο χρώμα. Στην μύτη αναδύει αρώματα γιασεμιού και λευκόσαρκων ροδακίνων, με απαλές νότες λευκών ανθών άγριας τριανταφυλλιάς. Το στόμα του λιπαρό, ισορροπημένο, καταλήγει σε μια μακριά επίγευση. Ένα κρασί με ισχυρή προσωπικότητα και άποψη. Σερβιρισμένο στους 10-12˚C αναζητεί φρέσκες δροσερές σαλάτες, καρμπονάρες καλομαγειρεμένα καβούρια, αλλά και ζουμερό φιλέτο κοτόπουλο.