Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Η Τουρκία και η Ουγγαρία προετοιμάζονται για τη προεδρία Trump και χαράσσουν τη δική τους πορεία στη συμμαχία. Οι δύο χώρες πήγαν στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ έτοιμες να προστατεύσουν τα συμφέροντα τους και να διαπραγματευτούν.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Εκ πρώτης όψεως, και οι δύο είναι σταθερά μέλη της συμμαχίας. Η Ουγγαρία ξοδεύει το 2,1% του ΑΕΠ της για την άμυνα, πάνω από τον στόχο της συμμαχίας, και εκσυγχρονίζει τον στρατό της. Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ. Όμως ούτε ο Ούγγρος Πρωθυπουργός Viktor Orban ούτε ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan, αποτελούν άνετους εταίρους για τα υπόλοιπα μέλη της συμμαχίας των 32 μελών. Το ζευγάρι των λαϊκιστών – ο ένας υπερασπίζεται τις χριστιανικές αξίες και ο άλλος όλο και πιο ισλαμιστής – έχουν ευρύτερα κοινά συμφέροντα.

Και οι δύο ερωτοτροπούν με τη Ρωσία, αντισταθμίζουν την υποστήριξη της Ουκρανίας και έχουν εξωτερική πολιτική που συχνά έρχεται σε σύγκρουση με τις προτεραιότητες του ΝΑΤΟ.

Επιδιώκουν να διασφαλίσουν ότι το ΝΑΤΟ είναι μια καθαρά αμυντική συμμαχία – με άλλα λόγια ότι δεν «χώνει τη μύτη του» στον πόλεμο της Ουκρανίας. Ετοιμάζονται επίσης για μια πιθανή αλλαγή κυβέρνησης στις Ηνωμένες Πολιτείες και καλλιεργούν φιλικές σχέσεις με τον Donald Trump.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Μόλις ο Orban έφτασε στην Ουάσινγκτον από τις συναντήσεις του στη Μόσχα και το Πεκίνο – που είχαν επικριθεί πολύ – κάθισε στο τραπέζι με τον Erdogan. Τρείς μέρες αργότερα πέταξε στη Φλόριντα για φιλική συνάντηση με τον Trump στο Μαρ-α-Λάγκο. Ο Orban χρησιμοποίησε τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ ως την τελευταία του πλατφόρμα για να κηρύξει την αυτόκλητη αποστολή «ειρήνης» του – μια προσπάθεια να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία με όρους αποδεκτούς στον Ρώσο ηγέτη Vladimir Putin.

«Συζητήθηκε το θέμα του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας», ανέφερε το γραφείο του Orban σε δήλωση μετά τη συνάντηση με τον Erdogan, προσθέτοντας ότι ο Ούγγρος πρωθυπουργός «ζήτησε την υποστήριξη της ουγγρικής ειρηνευτικής αποστολής εν όψει του γεγονότος ότι η Τουρκία ήταν ο μόνο επιτυχημένος μεσολαβητής στη σύγκρουση μέχρι στιγμής». Η Ουγγαρία ήταν η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που επέλεξε να αποχωρήσει από τη νέα αποστολή της συμμαχίας για υποστήριξη της Ουκρανίας, που περιλαμβάνει μεταφορά δυτικών όπλων και εκπαίδευση Ουκρανών στρατιωτών.

Εβδομάδες πριν έρθει στη σύνοδο κορυφής, ο Orban ανάγκασε τον τότε Ολλανδό Πρωθυπουργό Mark Rutte να υπογράψει και να επιβεβαιώσει τον σεβασμό αυτής της θέσης – μια απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να εγκρίνει την προσφορά στον Rutte να γίνει ο επόμενος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ.

Διαπραγματευτικά χαρτιά

Η Τουρκία ταλαιπώρησε επίσης τον Rutte πριν υπογράψει την υποψηφιότητά του. Τώρα, προς απογοήτευση Αμερικανών και Ευρωπαίων διπλωματών, η Άγκυρα έχει μια νέα απαίτηση, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους του ΝΑΤΟ: Να φιλοξενήσει τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ το 2026.

Η Τουρκία προκάλεσε επίσης προβλήματα την τελευταία στιγμή σχετικά με τη δήλωση της συνόδου του ΝΑΤΟ, η οποία εκδόθηκε το απόγευμα της προηγούμενης Τετάρτης.

Νωρίτερα την ίδια εβδομάδα, η Τουρκία «άνοιξε ξανά τη δήλωση» σε διάφορα σημεία, σύμφωνα με διπλωμάτη που περιέγραψε την κίνηση ως «σπάνια», δεδομένου του προχωρημένου σταδίου των διαπραγματεύσεων για τη διατύπωση.

Στο τέλος, η δήλωση ανέφερε ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ «ανυπομονούν να συναντηθούν ξανά στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής μας στη Χάγη της Ολλανδίας, τον Ιούνιο του 2025, που θα ακολουθηθεί από μια συνάντηση στην Τουρκία». Η μορφή (συναντηση σε αντίθεση με σύνοδο κορυφής) και το χρονοδιάγραμμα (2026 ή μεταγενέστερα) αφέθηκαν σκόπιμα ασαφή ώστε οι χώρες να συμφωνήσουν τις λεπτομέρειες σε μεταγενέστερο στάδιο.

Η Άγκυρα προσπάθησε επίσης να αποδυναμώσει την αναφορά στη συνεργασία ΝΑΤΟ – ΕΕ. Το θέμα ήταν ένα οδυνηρό σημείο για την Τουρκία, της οποίας η υποψηφιότητα στην ΕΕ υπάρχει μόνο κατ’ όνομα. Σε αυτό, ωστόσο, η Τουρκία έκανε μικρότερη πρόοδο – 23 χώρες μοιράζονται την ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Στο τέλος, η δήλωση του ΝΑΤΟ ανέφερε ότι η συμμαχία «αναγνωρίζει την αξία μιας ισχυρότερης και πιο ικανής ευρωπαϊκής άμυνας που συμβάλλει θετικά στη διατλαντική και παγκόσμια ασφάλεια και είναι συμπληρωματική και διαλειτουργική με το ΝΑΤΟ». Αυτό δεν ήταν ευχάριστο για τον Erdogan – αλλά αυτός ξέρει να επιλέγει τις μάχες του.

Παρόμοια αλλά χωριστά

Δυτικοί διπλωμάτες στο ΝΑΤΟ παρακολουθούν το ταγκό Άγκυρας – Βουδαπέστης εδώ και μερικά χρόνια. Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος για τους περισσότερους συμμάχους του ΝΑΤΟ προέκυψε όταν και οι δύο χώρες προχώρησαν με αργά βήματα στην έγκριση της αίτησης της Σουηδίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ – που υποβλήθηκε το 2022 και εγκρίθηκε μόνο μετά από καθυστέρηση δυο περίπου ετών.

Πάντως, ενώ και οι δύο ηγέτες προκαλούν επιπλοκές στην ευρύτερη συμμαχία, οι απαιτήσεις τους δεν είναι πάντα συγχρονισμένες. Οι Ούγγροι αξιωματούχοι κατήγγειλαν κατ’ ιδίαν ότι αιφνιδιάστηκαν όταν η Τουρκία προχώρησε στην έγκριση της αίτησης της Σουηδίας τον Ιανουάριο, αφού η Άγκυρα εξασφάλισε την αγορά των μαχητικών αεροσκαφών F-16 από τις ΗΠΑ. Η Ουγγαρία, ως απάντηση, άρχισε τις διαπραγματεύσεις με τη Σουηδία και εξασφάλισε συμφωνία για την αγορά τεσσάρων ακόμη σουηδικών μαχητικών αεροσκαφών Saab JAS Gripen.

Αν και τόσο ο Orban όσο και ο Erdogan έχουν σπάσει την γραμμή με την υπόλοιπη συμμαχία και συναντήθηκαν με τον Putin, οι θέσεις τους για την Ουκρανία δεν είναι ακριβώς οι ίδιες.

Ο Ούγγρος ηγέτης προσπάθησε να υπονομεύσει τον ρόλο του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία συμφωνώντας με την θέση του Putin για τον πόλεμο – ότι η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να αντέξει ενάντια στις ανώτερες ρωσικές δυνάμεις. Η Ουγγαρία επίσης δεν έχει καμία πρόθεση να ακολουθήσει την υπόλοιπη ΕΕ όσον αφορά τον τερματισμό των αγορών ρωσικού φυσικού αερίου. Η Τουρκία έχει δηλώσει την υποστήριξή της για την «εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας» και στέλνει όπλα στο Κίεβο ενώ συγχρόνως διατηρεί μια ζωντανή εμπορική σχέση με τη Ρωσία –  συμπεριλαμβανομένων μεγάλων αγορών φυσικού αερίου.

Και οι δύο είναι επιφυλακτικοί σχετικά με την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στη σύγκρουση. Ο Erdogan προειδοποίησε στο X (πρώην Twitter) ότι η συμμαχία «δεν πρέπει να γίνει μέρος του πολέμου όταν σχεδιάζει βήματα για την υποστήριξη της Ουκρανίας». Παρά το γεγονός ότι έχουν πολιτικές που δεν ευθυγραμμίζονται με το υπόλοιπο ΝΑΤΟ, η συμμαχία παραμένει βασική προτεραιότητα εξωτερικής πολιτικής και για τις δύο χώρες. Πράγματι, ο Orban έδειξε ακόμη και ένα αίσθημα σεβασμού όταν έφτασε στη σύνοδο κορυφής, υποκλινόμενος σωματικά στο αφεντικό του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Joe Biden, ενώ εμφανιζόταν στη σκηνή για την επίσημη φωτογραφία.

Η Τουρκία έχει πολύ ευρύτερα συμφέροντα από το ΝΑΤΟ. Ο στρατός της βρίσκεται στη Συρία και περνά τακτικά στο Ιράκ. Προσπάθησε να σχηματίσει ένα τουρκικό μπλοκ που περιλαμβάνει πρώην σοβιετικές χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Κιργιστάν και το Καζακστάν. Επίσης, απαιτεί τακτικά το ΝΑΤΟ να επικεντρώνεται περισσότερο στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, μια ατζέντα που εξυπηρετεί τα εθνικά της συμφέροντα.

Ο Orban έκανε ακόμη και μια άτυπη εμφάνιση στη Σύνοδο Κορυφής των Τουρκόφωνων νωρίτερα αυτόν τον μήνα, κάτι που προκαλεσε την οργη του κορυφαίου διπλωμάτη της ΕΕ  Josep Borrell. Από την πλευρά του ο Erdogan, λίγες μέρες προτού συναντήσει τον Biden και τον Stoltenberg, εμφανίστηκε στο Καζακστάν και παρακολούθησε μια συνάντηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, μιας ομάδας ασφάλειας και άμυνας που ιδρύθηκε από το Πεκίνο και τη Μόσχα, και ζήτησε πλήρη ένταξη.

Όμως, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο POLITICO, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Yaşar Güler είπε: «Ο πιο αποτελεσματικός οργανισμός ασφαλείας στην ευρωατλαντική περιοχή είναι το ΝΑΤΟ. Πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για κανέναν άλλο σχηματισμό».

Πηγή: POLITICO