Μέχρι τα μέσα του αιώνα, οι περισσότερες χώρες θα ολοκληρώσουν τη λεγόμενη δημογραφική μετάβαση.
Και τότε θα ξεκινήσει μια διαδικασία που μπορεί να προκαλέσει σε μεγάλα προβλήματα.

Μπήκε στο δεύτερο στάδιο

Για απλή αναπαραγωγή πληθυσμού, μια γυναίκα πρέπει να γεννήσει – κατά μέσο όρο- τουλάχιστον 2,1 παιδιά σε όλη της τη ζωή.
Ο δείκτης, φυσικά, υπολογίζεται – ονομάζεται συνολικός δείκτης γονιμότητας (TFR).
Στις αρχές του περασμένου αιώνα ήταν σχεδόν πέντε, και στη συνέχεια κατέβηκε απότομα.
Σε ορισμένες ανεπτυγμένες χώρες, το TFR είναι εξαιρετικά χαμηλό, κάτι που σημαίνει ότι ο πληθυσμός δεν αναπληρώνεται.
Για παράδειγμα, το 2023 στη Ρωσία το συνολικό ποσοστό γονιμότητας είναι 1,41 – ένα ελάχιστο πολυετές.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο λόγος είναι ο μικρός αριθμός γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία.
Φαίνεται ότι η κατάσταση δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη, αλλά οι ειδικοί δεν βιάζονται να βγάλουν συμπεράσματα.
Γεγονός είναι ότι από το 1950, ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί περισσότερο από το μισό παγκοσμίως. Και το ερώτημα είναι γιατί.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η μείωση της γονιμότητας αντανακλά τη λεγόμενη δημογραφική μετάβαση.
Αυτή η έννοια εμφανίστηκε στα μέσα του περασμένου αιώνα και λαμβάνει όλο και περισσότερα στοιχεία αυτές τις μέρες.
Υποτίθεται ότι οι χώρες έχουν τρία στάδια ανάπτυξης.
Αρχικά, το ποσοστό γεννήσεων και θανάτων είναι υψηλά και ο πληθυσμός παραμένει χαμηλός.
Στη συνέχεια, λόγω της προόδου της ιατρικής, η θνησιμότητα μειώνεται, οι συνθήκες διαβίωσης βελτιώνονται, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και ο πληθυσμός αυξάνεται απότομα. Ταυτόχρονα, ο δείκτης γεννήσεων μειώνεται.
Στο τρίτο στάδιο, το ποσοστό γεννήσεων και θνησιμότητας είναι χαμηλά, ισορροπημένα και υπάρχει σταθερός αριθμός ατόμων.
Σύμφωνα με υπολογισμούς, χώρες με TFR κάτω από 5,5 βρίσκονται στο δεύτερο στάδιο. Σήμερα είναι όλος ο κόσμος.

Πότε θα γίνει η κατάρρευση;

Το 1972, μέλη της Λέσχης της Ρώμης παρουσίασαν την έκθεση «Τα όρια στην ανάπτυξη», η οποία περιέγραφε σενάρια για την ανάπτυξη της ανθρωπότητας.
Πέντε από αυτά «έδειχνα» κορύφωση του υπερπληθυσμού στα μέσα του 21ου αιώνα, στο επίπεδο των 10-12 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, και στη συνέχεια απότομη πτώση του βιοτικού επιπέδου.
Η πρόβλεψη προκάλεσε θόρυβο, συζητήθηκε και επικρίθηκε.
Ωστόσο, τα γεγονότα είναι αμείλικτα.
Μία φορά κάθε δέκα χρόνια, τα σενάρια του μοντέλου World3 που χρησιμοποιείται στην έκθεση αναθεωρούνται και συγκρίνονται με ευρήματα.
Έτσι, το 2014, ο Αυστραλός ερευνητής Graham Turner υπολόγισε ότι ο κόσμος κινείται κατά το σενάριο Business as usual (σαν να μην είχε συμβεί τίποτα), σύμφωνα με το οποίο γύρω στο 2020 η ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου θα επιβραδυνθεί λόγω της εξάντλησης των φυσικών πόρων, ενώ η κατάρρευση θα ξεκινήσει το 2030.
Εάν αποδειχθεί ότι υπάρχουν ακόμα διπλάσιοι πόροι από ό,τι πιστεύεται, τότε θα ενεργοποιηθεί το σενάριο Business as usual – 2 (BAU2).

Καμία από τις 12 προτεινόμενες επιλογές δεν οδηγεί σε πλήρη εξαφάνιση της ανθρωπότητας, αλλά οι προοπτικές είναι ζοφερές.
Θα ήταν προτιμότερο να κατισχύσουν τα σενάρια Comprehensive Technology (CT) ή Stabilized World (SW).
Το πρώτο περιλαμβάνει πολλές τεχνολογικές λύσεις που βοηθούν στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της ρύπανσης.
Για έναν «Σταθερό Κόσμο», εκτός από την τεχνολογία, πρέπει να επισημανθούν και κοινωνικά ζητήματα.
Μεταξύ άλλων: έλεγχος του μεγέθους της οικογένειας, περιορισμός της βιομηχανικής παραγωγής, εστίαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.
Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η παρακμή, γράφει ο Ολλανδός οικονομέτρης Guy Harrington.
«Οι παρατηρήσεις τώρα είναι πιο συνεπείς με τα σενάρια CT και BAU2, τα οποία προοιωνίζονται πτώση του βιοτικού επιπέδου τις επόμενες δεκαετίες, αλλά το αν θα υπάρξει κατάρρευση είναι ένα ανοιχτό ερώτημα» καταλήγει ο Harrington.
Πρόσφατα, επιστήμονες από τη Γερμανία αναθεώρησαν το μοντέλο και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ BAU και BAU2, και ότι η κατάρρευση είναι αναπόφευκτη λίγα χρόνια μετά την κορύφωση του πληθυσμού. Σύμφωνα με υπολογισμούς, αυτό θα συμβεί μεταξύ 2024 και 2030, λόγω εξάντλησης των πόρων, η οποία θα γίνει πριν από την κρίσιμη ρύπανση.

Ο κόσμος βρίσκεται στα πρόθυρα της αλλαγής

Σε κάθε σενάριο, ο παγκόσμιος πληθυσμός κορυφώνεται και στη συνέχεια μειώνεται. Υπάρχουν τώρα 7,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι στη γη.
Ο ΟΗΕ προβλέπει 10,4 δισεκατομμύρια μέχρι το τέλος του αιώνα.
Σύμφωνα με το μοντέλο της δημογραφικής μετάβασης, η στασιμότητα θα ξεκινήσει σε αυτό το επίπεδο.
Πρόσφατα, το The Lancet δημοσίευσε μια έκθεση από το International Fertility and Forecasting Program.
Οι υπολογισμοί έδειξαν ότι για το 2021 το TFR του πλανήτη είναι 2,23.
Για 94 χώρες ο αριθμός αυτός εξακολουθεί να είναι πάνω από το κρίσιμο.
Σχεδόν οι μισοί από αυτούς βρίσκονται στην υποσαχάρια Αφρική.
Μέχρι τα μέσα του αιώνα, ο πληθυσμός δεν θα μπορεί πλέον να αναπαραχθεί.
Μόνο έξι χώρες θα έχουν φυσιολογικό ποσοστό γεννήσεων έως το 2100.

Ορισμένοι επιστήμονες βλέπουν τη μείωση των ποσοστών γεννήσεων ως καλό πράγμα, επειδή η εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού αυξάνει τους περιβαλλοντικούς κινδύνους.
«Δεν υποστηρίζουμε πως πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε παιδιά» λέει η επικεφαλής συγγραφέας Chitra Saraswati από την Αυστραλία.
Μιλάμε για διεύρυνση των οικογενειακών δικαιωμάτων, βελτίωση της ιατρικής και της ευημερίας, διευκρινίζει ο ειδικός.
Ρώσοι ερευνητές στο βιβλίο «Revisiting the Limits of Growth» σημειώνουν ότι ο υπερπληθυσμός δεν αποτελεί πλέον πρόβλημα.
«Είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον» γράφουν. Οι περισσότερες παγκόσμιες προκλήσεις θα αντιμετωπιστούν σε κάποιο βαθμό, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η ανθρωπότητα κινείται προς ένα νέο παγκόσμιο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα.

www.bankingnews.gr