Oι πρακτικές της βιολογικής γεωργίας για τη θρέψη της ελιάς, λόγω της αύξησης της τιμής των λιπασμάτων και της κλιματικής αλλαγής, γίνονται όλο και περισσότερο αναγκαίες/επίκαιρες και για τη συμβατική ελαιοκαλλιέργεια. Με την τιμή των αζωτούχων αλλά και των σύνθετων λιπασμάτων να αυξάνεται κατά 4 και 5 φορές, οι περισσότεροι ελαιοκαλλιεργητές αδυνατούν να λιπάνουν σωστά τα δένδρα τους ή, ακόμα χειρότερα, δεν τα λιπαίνουν καθόλου. Αυτό θα έχει αρνητικά αποτελέσματα τόσο στη φυσιολογική ανάπτυξη των δένδρων όσο και στην ποιότητα και την ποσότητα ελαιολάδου και βρώσιμης ελιάς. Οι πρακτικές που κάλλιστα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν, καλύπτοντας τόσο ανάγκες θρέψης αλλά και πολλά άλλα, είναι:

Χρήση κομποστοποιημένων φυτικών ή και ζωικών υπολειμμάτων

Το κομπόστ είναι το αποτέλεσμα της βιολογικής, αερόβιας, θερμόφιλης και ελεγχόμενης διεργασίας μερικής αποσύνθεσης των οργανικών «αποβλήτων». Πρόκειται για την παραγωγή ενός οργανικού εδαφοβελτιωτικού που προωθεί την ανάπτυξη των φυτών. Η κομποστοποίηση μιμείται και επιταχύνει τις διεργασίες αποδόμησης των οργανικών που συμβαίνουν αυθόρμητα στη φύση.

Οι μικροοργανισμοί που υπάρχουν φυσιολογικά στα οργανικά απόβλητα χρησιμοποιούν τα οργανικά συστατικά των αποβλήτων ως τροφή για την ανάπτυξή τους. Η διαδικασία αυτή είναι αερόβια (δηλ. χρειάζεται την παρουσία οξυγόνου) και εξώθερμη (δηλ. απελευθερώνει θερμότητα). Καθώς οι μικροοργανισμοί «τρώνε» τα απόβλητα, αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται, το pH αλλάζει, η θερμοκρασία του σωρού των αποβλήτων αυξάνει και τα απόβλητα μετασχηματίζονται σε πιο πολύπλοκες και σταθερές οργανικές ενώσεις που μοιάζουν με το φυσικό χούμους των εδαφών. Κατά την ενεργή φάση της κομποστοποίησης, η θερμοκρασία μπορεί να αδρανοποιήσει ή και να σκοτώσει τους μικροοργανισμούς.

Η κομποστοποίηση μπορεί να γίνει σε ατομικό επίπεδο χρησιμοποιώντας τα υπολείμματα του κλαδέματός μας, μετά από θρυμματισμό, μαζί με τα φύλλα της ελιάς, που μπορούμε να προμηθευτούμε από τα ελαιοτριβεία, καθώς και μαζί με όποια άλλα ζωικά ή φυτικά υπολείμματα μπορούμε να βρούμε στην περιοχή μας. Το καλύτερο όμως είναι να γίνει σε επίπεδο ομάδων, συνεταιρισμών, ενώσεων ή εμπορικών εταιρειών, επειδή θα έχουν τη δυνατότητα της χρήσης του κατάλληλου εξοπλισμού ώστε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα και μείωση του χρόνου που απαιτείται να ολοκληρωθεί η κομποστοποίηση.

Τέλος, θα ήταν παράλειψή μας να μην αναφέρουμε, εκτός από την ενίσχυση της γονιμότητας που μας προσφέρει η προσθήκη του κομπόστ, και κάποιες άλλες ιδιότητες του.

• Ενίσχυση της άμυνας των φυτών μας στα διάφορα παθογόνα.

• Εμπλουτισμός του εδάφους τόσο με θρεπτικά συστατικά όσο και με φυσικές ορμόνες και φυσικά αντιβιοτικά.

• Αποφυγή της έκπλυσης των θρεπτικών συστατικών στον υδροφόρο ορίζοντα.

• Βελτίωση της σταθερότητας των εδαφών και μείωση των κινδύνων διάβρωσης και ερημοποίησής τους.

• Καλύτερος αερισμός του εδάφους, με αποτέλεσμα την καλύτερη ανάπτυξη των φυτών μας.

• Αυξημένη συγκράτηση του νερού.

• Καλύτερη ρύθμιση της θερμοκρασίας. Το καλοκαίρι το έδαφος είναι δροσερότερο και τον χειμώνα θερμότερο.

• κ.λπ.

Χλωρή λίπανση

Ίσως είναι η πιο αποτελεσματική πρακτική της βιολογικής γεωργίας τόσο στη θρέψη των φυτών αλλά και σε πάρα πολλά άλλα σημεία.

Πρόκειται για τη χειμωνιάτικη (άρα χωρίς ανάγκη άρδευσης) ετήσια καλλιέργεια ψυχανθών ή μείγματος με άλλα ετήσια φυτά (αγρωστώδη, σταυρανθή, κ.λπ.), τα οποία στην πλήρη ανθοφορία τους (Απρίλιος) γίνεται κοπή ή/και ενσωμάτωση (καλύτερα για να μη χάσουμε θρεπτικά συστατικά) επιφανειακά στο έδαφος. Η καλλιέργειά τους μπορεί να γίνει ανάμεσα στις γραμμές των ελαιοδένδρων, αφήνοντας ακαλλιέργητο μόνο το τμήμα που καλύπτει η προβολή της κόμης των δένδρων.

Αν το είδος των φυτών που επιλέγονται για τη χλωρή λίπανση είναι ψυχανθή, τότε μέσω των αζωτοδεσμευτικών βακτηρίων που συμβιώνουν με τις ρίζες τους έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες αζώτου από την ατμόσφαιρα και να το μετατρέπουν σε άζωτο διαθέσιμο για τα φυτά.

Τα υπόλοιπα φυτά που χρησιμοποιούνται για χλωρή λίπανση, όπως κριθάρι, σίκαλη, κ.λπ., βοηθούν δεσμεύοντας το άζωτο που ανοργανοποιήθηκε το φθινόπωρο και το δεσμεύουν βιολογικά μέχρι την εποχή της αποσύνθεσής τους, προστατεύοντάς το έτσι από τις απώλειες του χειμώνα. Επίσης προσλαμβάνουν θρεπτικά συστατικά (μακροστοιχεία, μεσοστοιχεία και ιχνοστοιχεία) που βρίσκονται στα κατώτερα στρώματα του εδάφους (ιδιαίτερα αν χρησιμοποιηθούν βαθύρριζα φυτά), κάνοντάς τα και πάλι διαθέσιμα για τις καλλιέργειές μας.

Σε γενικές γραμμές είναι καλύτερα στη χλωρή λίπανση να χρησιμοποιούμε μείγμα ψυχανθών και αγρωστωδών φυτών ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εδάφους (ph, παρουσία ασβεστίου, αλατότητα, κ.λπ.).

Οι βασικοί σκοποί της χλωρής λίπανσης είναι:

1. Η αύξηση του αζώτου (Ν) στο έδαφος.
2. Η συσσώρευση χούμου (οργανικής ουσίας) στο έδαφος.
3. Η μείωση της έκπλυσης των θρεπτικών στοιχείων (κυρίως Ν+ Ca + Κ).
4. Η αξιοποίηση του νερού (βροχή) σε παραγωγή φυτικής ουσίας.
5. Η κάλυψη της επιφάνειας του εδάφους και η μείωση των κινδύνων του εδάφους από τη διάβρωση (προστασία εδάφους).
6. Η βελτίωση των συνθηκών συσσωμάτωσης (δημιουργία συσσωματώδους δομής).
7. Η χαλάρωση του εδάφους, και κυρίως του υπεδάφους.
8. Η καταπολέμηση των ζιζανίων (στέρηση φωτός, ανταγωνισμός).
9. Η καταπολέμηση των νηματωδών (μείωση της προσβολής).
10. Η προστασία και η προσέλκυση ωφέλιμων οργανισμών.

Φυτά χωρίς λίπανση

Γεωργικός εκμεταλλεύσιμα φυτά

Πρόσληψη αζώτου στο έδαφος σε ένα έτος από διάφορα είδη ψωχανθών

Φυτικά είδη που δεν καλλιεργούνται

Άρθρο του Ηλία Κάνταρου, Γεωπόνου, Σύμβουλου αγροτικών επιχειρήσεων, Δημοσιογράφου, μέλους 4Ε