Με ερμητικά κλειστά τα χαρτιά του ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες υποδέχεται σήμερα Τρίτη στη Νέα Υόρκη τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ για ένα άτυπο δείπνο από το οποίο θα κριθεί αν θα δοθεί συνέχεια στη διαδικασία ή μία ακόμη προσπάθεια για επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό θα κλείσει προτού καν ξεκινήσει.

Η αποσταθεροποίηση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής δημιουργεί πίεση για επίλυση του Κυπριακού, ενώ και η Αθήνα θεωρεί ότι θα πρέπει να υπάρξει ουσιαστική κινητικότητα στο ζήτημα καθώς επηρεάζει αμφίδρομα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η προσπάθεια αυτή του γ.γ. του ΟΗΕ, αποτέλεσμα της αποστολής της ειδικής αντιπροσώπου του Μαρίας-Ανχελα Ολγκίν Κουεγιάρ, ξεκινά με αρνητικές διαθέσεις καθώς η τουρκική πλευρά έχει οχυρωθεί πίσω από τη θέση που θέτει ως προϋπόθεση για την επανέναρξη των συνομιλιών την αποδοχή της κυριαρχικής ισότητας και του ισότιμου διεθνούς στάτους, ουσιαστικά δηλαδή την αναγνώριση δύο κρατών.

Η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή ηγεσία από το 2021 στην Πενταμερή της Γενεύης έχουν επισήμως υιοθετήσει αυτή τη διχοτομική πολιτική και είναι χαρακτηριστικό ότι ο κ. Τατάρ δήλωσε ότι από το άτυπο δείπνο θα απουσιάζει πλήρως η συζήτηση της Ομοσπονδίας.

Κανείς δεν γνωρίζει το περιεχόμενο της Εκθεσης Ολγκίν που έχει παραλάβει από τον Ιούλιο ο κ. Γκουτέρες και έτσι δεν είναι γνωστό αν έχει εισηγηθεί συγκεκριμένη διαδικασία προκειμένου να υπερβεί το διαφαινόμενο αδιέξοδο. Οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ είναι δεσμευμένοι από την εντολή τους από το Συμβούλιο Ασφαλείας που δεν τους επιτρέπει να κινηθούν εκτός του πλαισίου των αποφάσεών του για αναζήτηση ομοσπονδιακής λύσης, ωστόσο αρκετές φορές στο παρελθόν επιχειρήθηκαν η «διασταλτική ερμηνεία» και η «δημιουργική ασάφεια» προκειμένου να δεχτεί η τουρκική πλευρά να καθίσει στο τραπέζι.

Eπιθετική ρητορική

Η ακραία ανελαστική θέση που υιοθετεί η τουρκική πλευρά και γενικώς η επιθετική ρητορική τους τελευταίους μήνες που συμπεριλαμβάνει και απειλές εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας περιορίζει σημαντικά τις προσδοκίες για ουσιαστικό βήμα που θα οδηγήσει σε επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό. Παρά το γεγονός ότι ο κ. Γκουτέρες έχει στην ατζέντα του και το χαρτί της σύγκλησης πενταμερούς, σε αυτή τη φάση δεν θέλει να εκβιάσει μια κίνηση χωρίς προετοιμασία, η οποία θα οδηγήσει σε κατάρρευση και οριστικοποίηση του αδιεξόδου.

Αυτό δεν αποκλείει να επιχειρήσει να κρατήσει ζωντανή μια διαδικασία προτείνοντας την εξέταση ενός μικρού πακέτου θεμάτων που θα συμπεριλαμβάνει, π.χ., την ασφάλεια και την εσωτερική διακυβέρνηση. Ο κ. Τατάρ δυσκολεύοντας ακόμη περισσότερο το ήδη βαρύ κλίμα επανήλθε με δηλώσεις του για τα Βαρώσια στην τέταρτη επέτειο από το παράνομο άνοιγμα της περίκλειστης περιοχής ότι τώρα το σχέδιο είναι να μπουν μπουλντόζες για την κατεδάφιση «ορισμένων κτιρίων», με στόχο, όπως λέει, να «κατασκευαστούν στη θέση τους άλλα κτίρια για την οικονομική εκμετάλλευση της περιοχής».

Η Αθήνα, υπεραισιόδοξα ίσως, θεωρεί ότι η βελτίωση του κλίματος στα Ελληνοτουρκικά λειτουργεί θετικά και για το Κυπριακό. Ωστόσο, αυτό δεν αποδεικνύεται στην πράξη καθώς τόσο στα Ελληνοτουρκικά όσο και στο Κυπριακό η Τουρκία δεν έχει μετακινηθεί ούτε εκατοστό από τις θέσεις της, αντιθέτως υπάρχει διεύρυνση των διεκδικήσεών της.

Ο κ. Χριστοδουλίδης είχε θέσει από την αρχή της θητείας του ως στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών, αλλά βεβαίως είναι δεσμευμένος σε ό,τι αφορά τις διαπραγματευτικές θέσεις τόσο από τις αποφάσεις του Εθνικού Συμβουλίου όσο και από τις θέσεις των κομμάτων που στηρίζουν την κυβέρνηση, αφού το ΔΗΚΟ και η ΕΔΕΚ έχουν σκληρή γραμμή στο Κυπριακό.

Ο κ. Γκουτέρες έχει τη δυνατότητα ελιγμών τόσο στη διαδικασία όσο και στην ουσία των συνομιλιών και έτσι θεωρείται ότι έχει σχεδιάσει κάποια κίνηση την οποία θα παρουσιάσει απευθείας στις δύο πλευρές.

Η κυπριακή πλευρά είναι έτοιμη πάντως για κάθε αιφνιδιασμό: ο Κύπριος Πρόεδρος δεν πρόκειται να δεχτεί οποιαδήποτε διαδικασία η οποία δεν έχει σαφή αναφορά στο πλαίσιο και τις αρχές λύσης του Κυπριακού στη βάση του ομοσπονδιακού μοντέλου. Συγχρόνως θα απορρίψει κάθε προσπάθεια του γ.γ. του ΟΗΕ να ικανοποιήσει την απαίτηση της τουρκικής πλευράς για πρόβλεψη ορισμένων μέτρων που θα ληφθούν προς όφελος των Τουρκοκυπρίων είτε ως αντάλλαγμα για να αποδεχτούν την έναρξη των συνομιλιών είτε ως αποζημίωση, εφόσον και αυτή η διαδικασία αποτύχει.

Και με αυτόν τον τρόπο να επανέλθει η πρόταση της τουρκικής πλευράς με τα «3Α» -απευθείας πτήσεις, απευθείας εμπόριο και απευθείας διεθνείς σχέσεις- που αποτελούν στοιχεία αναγνώρισης του ψευδοκράτους. Κάτι τέτοιο φυσικά θα αποτελέσει κίνητρο για τους Τουρκοκυπρίους για να οδηγήσουν τη διαδικασία σε αδιέξοδο.

Προσδοκίες Γκουτέρες

Ο κ. Γκουτέρες στην τελευταία χρονιά της θητείας του θέλει να υπάρξει έστω και εικονική πρόοδος στο Κυπριακό όχι μόνο για λόγους υστεροφημίας, αλλά και γιατί θέλει να στηρίξει την υποψηφιότητα της ειδικής αντιπροσώπου του στο Κυπριακό Μαρίας-Ανχελα Ολγκίν Κουεγιάρ ως διάδοχό του στη θέση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ. Μια επιτυχία της κυρίας Ολγκίν, έστω και με επανάληψη της διαδικασίας για το Κυπριακό που μένει άλυτο εδώ και μισό αιώνα, θα ήταν ένα ισχυρό χαρτί για την υποψηφιότητά της.

Σε ό,τι αφορά τις τουρκικές προθέσεις, πάντως, πέραν του ότι έχει υιοθετηθεί η σκληρή γραμμή, πιθανότατα θα υπάρξει στάση αναμονής τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές στο ψευδοκράτος την άνοιξη του 2025 καθώς υπάρχει η εκτίμηση ότι ο κ. Τατάρ, που έχει μικρές πιθανότητες να ανανεώσει τη θητεία του, δεν έχει δυνατότητα ελιγμών όπως απαιτούν πολύ συχνά οι περιστάσεις σε τέτοιου είδους συνομιλίες.

Για την Αγκυρα πάντως είναι ιδιαίτερα προβληματικό το γεγονός ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα αναβάθμισης του γεωστρατηγικού ρόλου της Κυπριακής Δημοκρατίας και ενδυνάμωσης των σχέσεών της όχι μόνο με τις ΗΠΑ, αλλά και με χώρες του αραβικού κόσμου. Ειδικότερα, οι συμφωνίες για οδικό χάρτη στη στρατιωτική συνεργασία ΗΠΑ – Κύπρου και η παράταση για έναν ακόμη χρόνο της άρσης των περιορισμών πώλησης αμυντικού υλικού από τις ΗΠΑ έχουν εξοργίσει την τουρκική ηγεσία, η οποία έφτασε στο σημείο να καταγγείλει την Ουάσινγκτον ότι έτσι υπονομεύει τις προοπτικές λύσης του Κυπριακού και απειλεί, δήθεν, την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: AFP / Visual Hellas