To 2014 o Τράβις Καλάνικ, ο πρώτος CEO της Uber, δήλωνε ότι στόχος της εταιρείας του στο μέλλον είναι η αντικατάσταση όλων των αυτοκινήτων με οδηγό με αυτόνομα οχήματα που οδηγούν μόνα τους. Δεν ήταν απλά μια πρόβλεψη ή μια υπόσχεση. Ήταν μια αναγκαιότητα, γιατί αλλιώς το επιχειρηματικό μοντέλο της Uber δεν έβγαινε. Και αυτή και οι περισσότερες άλλες “πλατφόρμες” που προσέφεραν πολύ φτηνές μετακινήσεις με ιδιωτικά οχήματα, δεν μπορούσαν να βγάζουν κέρδος, και ήταν εξαρτημένες από τους πακτωλούς χρηματοδότησης των venture capitals. Τα οποία VCs, βεβαίως, πόνταραν σε αυτό το μελλοντικό αφήγημα με τα εκατομμύρια ρομπότ να κυκλοφορούν στους δρόμους και με την κατάργηση της “χειρωνακτικής” οδήγησης. Πλήρωναν τη ζημιογόνο Uber, με τους κακοπληρωμένους ερασιτέχνες οδηγούς της, ελπίζοντας ότι θα κατοχυρώσει σήμερα το μονοπώλιό της στις περισσότερες αγορές του κόσμου, ώστε να απολαμβάνει αύριο-μεθαύριο όλα τα υπερκέρδη σε εκείνο το καταπληκτικό κοντινό μέλλον με τα ρομπότ. 

Πολλοί το είχαμε καταπιεί αυτό το παραμύθι. Έτσι νομίζαμε ότι θα γίνει. Το 2014 φανταζόμουν ότι τα παιδιά μας δεν θα χρειαστεί ποτέ να βγάλουν δίπλωμα οδήγησης. Ότι είμαστε η τελευταία γενιά που χρειάστηκε να ξέρει πώς να αλλάζει ταχύτητες, ή να κάνει οπισθογωνία. Το 2018 ήμουν στο Πίτσμπεργκ, θυμάμαι, τότε που η πόλη “έβραζε” από δημιουργικότητα και ελπίδες. Εταιρείες με ονόματα όπως Aurora, Argo και Motional, αλλά και η ίδια η Uber, είχαν εκεί τα ερευνητικά τους κέντρα που δούλευαν πάνω στα αυτόνομα αυτοκίνητα. Είχα πάει γεμάτος όρεξη να δοκιμάσω ένα από αυτά, που κυκλοφορούσαν ήδη στους δρόμους της πόλης, αλλά ατύχησα. Τα είχανε μαζέψει όλα, καθότι είχε πρόσφατα γίνει ένα θανατηφόρο ατύχημα στην Αριζόνα και ανησυχούσαν για την αρνητική δημοσιότητα. Θα έπρεπε αυτό να με είχε πονηρέψει. Γιατί σήμερα έχουμε 2024. Έχουνε περάσει δέκα ολόκληρα χρόνια από την υπόσχεση του τότε CEO της Uber. Δέκα χρόνια που, στην εποχή των τεχνολογικών θαυμάτων, υποτίθεται ότι μετράνε για αιώνας. 

Τι έγινε έκτοτε;

Τίποτε δεν έγινε.

Όχι απλά δεν έχουμε ακόμα ρομπότ ταξί στους δρόμους, αλλά δεν μοιάζει καν ρεαλιστική η προοπτική να τα έχουμε στο κοντινό μέλλον. Από ό,τι αποδεικνύεται, πρόκειται για ένα τεχνικά απίστευτα δύσκολο πράγμα – τόσο δύσκολο, που πολλές σοβαρές εταιρείες το έχουν ήδη εγκαταλείψει. Πολλά ερευνητικά κέντρα στο Πίτσμπεργκ έχουν κλείσει (και της Uber) και άλλα έχουν συρρικνωθεί. Λιγότερες εταιρείες (με πιο προβεβλημένη τη Waymo) εξακολουθούν να δοκιμάζουν ρομποτικά ταξί στους δρόμους κάποιων πόλεων, απέχοντας ακόμη αρκετά από πλήρως λειτουργικά μοντέλα. Κάτι άλλο που έγινε στο διάστημα που μεσολάβησε: ο Τράβις Καλάνικ πήρε πόδι από την Uber, λόγω πληθώρας καταγγελιών για ανήθικες πρακτικές (αφού πρώτα πούλησε το 90% των μετοχών του, βεβαίως, βγάζοντας κέρδος $2,5 δισ.). Αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.

Είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα της εποχής μας: το μέλλον πια δεν έρχεται όσο γρήγορα ερχόταν. Η έκρηξη των δεκαετιών του ’90 και του 2000, με την ομοβροντία των τεχνολογιών που άλλαζαν με απτούς και πρακτικούς τρόπους τον τρόπο με τον οποίο ζούσαμε (από τα DVD και τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας μέχρι τα smartphones και το ίδιο το ίντερνετ) έχει οφθαλμοφανώς κοπάσει. Έχω ξαναγράψει γι’ αυτό το θέμα. Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Η πρωτογενής έρευνα σε πάρα πολλούς τομείς έχει επιβραδυνθεί. Οι “εύκολες” ανακαλύψεις έχουν όλες γίνει, κι αυτές που απομένουν είναι τεχνικά πολύ πιο δύσκολες, ακριβές και χρονοβόρες. Στον χώρο της τεχνολογίας, δε, οι τεράστιες εταιρείες έχουν γίνει τόσο μεγάλες και κυρίαρχες, που κανένα startup δεν μπορεί να τις αμφισβητήσει ή να τις κάνει “disrupt”. Μόλις μια νέα εταιρεία βγάζει κάτι καινούργιο ή ρηξικέλευθο (όπως, για παράδειγμα, τα νέα LLMs, που όντως είναι κάτι το καινούργιο και συναρπαστικό), γίνεται ένα από δύο πράγματα: είτε μία από τις τεράστιες εταιρείες την αγοράζει, είτε αντιγράφει το προϊόν της άμεσα και ολοκληρωτικά. Μόλις εμφανίστηκε η OpenAI, έσπευσε να την καταπιεί η Microsoft. H Waymo που λέγαμε παραπάνω; Στη Google ανήκει. Το αποτέλεσμα είναι ότι πλέον βγαίνουν λιγότερα εντελώς καινούργια πράγματα. Κάποτε μέσα σε μια δεκαετία (1998 – 2008) είχαν βγει το Google, το Facebook, το YouTube, το iPhone και το AirBnB. Τώρα; Θυμάστε το Vision Pro της Apple; Μόλις πριν από τρεις μήνες κυκλοφόρησε. Κανείς δεν συζητά πια γι’ αυτό.

Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε για να μιλάμε για την τεχνολογία, όμως, δεν έχει αλλάξει. Στα εξώφυλλα των εφημερίδων και στις ειδήσεις όλοι νομίζουν πως όλα εξακολουθούν να προχωρούν με μεγάλη ταχύτητα. Τα μίντια εξακολουθούν να παρουσιάζουν κάθε τι το νέο με διθυραμβικά σχόλια, άκριτα. Έτσι προκύπτουν κολοσσιαίες απάτες όπως η Theranos, η WeWork και ανεκδιήγητοι τύποι σαν τον SBF. Έτσι μας ζαλίζουν με “το blockchain” και “τα NFT” και “το metaverse”, μέχρι που γίνεται προφανές ότι κανένα αληθινά χρήσιμο προϊόν ή υπηρεσία δεν προκύπτει από αυτά, οπότε απλά λίγο αργότερα κι αυτά εξαφανίζονται σιωπηρά από τους τίτλους.

Σαρανταπέντε χρόνια ακούμε για το όραμα της virtual reality, σχεδόν μισό αιώνα, και η τεχνολογική εξέλιξη ακόμα δεν έχει καταφέρει να βγάλει ένα προϊόν που να λύνει ένα πρόβλημα, να καλύπτει μια ανάγκη ή, έστω, να θέλουν πολλοί άνθρωποι να χρησιμοποιήσουν. Εδώ και δέκα χρόνια διάφοροι απίθανοι υπόσχονται αυτόνομα αυτοκίνητα “του χρόνου”. Πλέον τους έχουμε καταλάβει. Ακόμα κι αν τα μίντια εξακολουθούν να αναπαράγουν όλο θαυμασμό κάθε μπούρδα που υπόσχονται μικροί ή μεγάλοι απατεώνες που θέλουν να θωρακίσουν την τιμή της μετοχής τους ή να σηκώσουν κεφάλαια περιγράφοντας ένα ουτοπικό, αδύνατο μέλλον, εμείς ξέρουμε. Πλέον τα παιδιά μας πάνε γυμνάσιο. Κανονικότατα θα χρειαστεί να βγάλουν δίπλωμα, αν θελήσουν να χρησιμοποιήσουν αυτοκίνητο. Και οπισθογωνία θα μάθουν. Δεν έχουμε πια καμία ψευδαίσθηση. 

Την επόμενη Τετάρτη το 360 θα απουσιάζει.
Καλό Πάσχα!