Νέα έρευνα δείχνει ότι η Xylella fastidiosa ήταν υπεύθυνη για ένα μικρό μόνο ποσοστό των ελαιόδεντρων που καταστράφηκαν από το βακτήριο της ελιάς (OQDS) στην Απουλία.

Για περισσότερο από μια δεκαετία, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι το βακτήριο Xylella fastidiosa (Xf) μόλυνε ελαιόδεντρα σε όλη την περιοχή της νότιας Ιταλίας, με αποτέλεσμα το θανατηφόρο OQDS.

Ωστόσο, μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Phytopathology διαπίστωσε ότι :

• λίγο λιγότερο από το 23% των δέντρων που μαράθηκαν από το OQDS, από τον Φεβρουάριο του 2016 έως τον Μάιο του 2017 είχαν μολυνθεί από το Xf.
• Από τον Μάιο του 2021 έως τον Φεβρουάριο του 2022, λίγο περισσότερο από το 3% των προσβεβλημένων από το OQDS ελαιόδεντρων βρέθηκαν να φέρουν ξυλέλλα.

Ορισμένοι επιστήμονες είναι δύσπιστοι σε αυτά τα ευρήματα, ωστόσο αν επιβεβαιωθούν υποδηλώνουν ότι οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος για τον περιορισμό του Xf ενδέχεται να μην αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τη διάδοση του OQDS.
Οι ερευνητές δήλωσαν ότι τα συμπεράσματα βασίζονται σε δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από περιφερειακούς φυτοϋγειονομικούς φορείς και ερευνητικά ιδρύματα από το 2013 έως το 2023.

Τα δεδομένα περιλαμβάνουν τις περιοχές που παρακολουθούνται, τον αριθμό των δέντρων που παρουσιάζουν συμπτώματα OQDS, τον αριθμό των φυτών που εξετάστηκαν, τον αριθμό των δέντρων που είναι θετικά για Xylella fastidiosa pauca – ένα στέλεχος του βακτηρίου που μολύνει τα ελαιόδεντρα – και τον αριθμό των φυτών που ξεριζώθηκαν στην Απουλία.

«Όλα όσα γράψαμε προέρχονται από την ανάγνωση αυτών των αριθμών», είπε ο Μάρκο Σκορτιτσίνι, επικεφαλής ερευνητής καλλιεργειών ελιάς και οπωροκηπευτικών στο Ιταλικό Συμβούλιο Αγροτικής Έρευνας και Οικονομίας (CREA), ο οποίος συνέγραψε τη μελέτη.
Οι τρέχουσες μέθοδοι για την ανίχνευση του Xylella fastidiosa έχουν προχωρήσει, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευμένων σκύλων και drones.

«Αυτές οι τεχνικές έχουν απλοποιήσει την ανίχνευση της Xylella fastidiosa σε σύγκριση με προηγούμενες μεθόδους», είπε ο Scorticini. «Οι σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα τα τελευταία χρόνια οδήγησαν στην ανάπτυξη αποτελεσματικών και εξαιρετικά ευαίσθητων εργαλείων».

Οι τοπικοί επιθεωρητές είναι υπεύθυνοι για τα καθήκοντα παρακολούθησης, επιλέγοντας ελαιόδεντρα για δειγματοληψία από εξειδικευμένα εργαστήρια για την ανίχνευση της παρουσίας της Xylella fastidiosa.

«Οι προσδοκίες μπορεί να υποδηλώνουν υψηλό επιπολασμό (αναλογία ενός συγκεκριμένου πληθυσμού που διαπιστώνεται ότι επηρεάζεται από μια ιατρική κατάσταση) της Xylella fastidiosa σε ελαιόδεντρα από μολυσμένες ζώνες», είπε ο Scortichini. «Ωστόσο, βρισκόμαστε σε μόλις 3,21%».

Από την ανακάλυψή του σε ελαιόδεντρα της Απουλίας το 2013, το Xylella fastidiosa βρίσκεται υπό έντονο έλεγχο τόσο από τις περιφερειακές όσο και από τις εθνικές αρχές.

Το βακτήριο έχει ταξινομηθεί ως παθογόνο καραντίνας List-A, υποδεικνύοντας ότι προηγουμένως δεν είχε ταυτοποιηθεί στην περιοχή και έχει προκαλέσει σημαντικές ζημιές σε άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικής.

Τα τρέχοντα δεδομένα επικυρώνουν τις αρχικές παρατηρήσεις, υποδεικνύοντας ότι το σύνδρομο και η Xylella fastidiosa επικαλύπτονται μόνο σε μια μειοψηφία περιπτώσεων», δήλωσε η Margherita Ciervo, συν-συγγραφέας της μελέτης και ερευνήτρια στο Τμήμα Οικονομίας, Διοίκησης και Επικράτειας του Πανεπιστημίου της Φότζια.

«Αυτό υποδηλώνει επίσης ότι η Xylella fastidiosa δεν είναι η κύρια αιτία της ταχείας εξαφάνισης των δέντρων», πρόσθεσε. «Η Xylella fastidiosa μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση των δέντρων που επηρεάζονται από το OQDS, αλλά δεν είναι η άμεση αιτία».

Δεδομένων αυτών των ευρημάτων, οι ερευνητές υποστηρίζουν την επανεκτίμηση των μέτρων που εφαρμόστηκαν για την καταπολέμηση της Xylella fastidiosa.

Ο υφιστάμενος φυτοϋγειονομικός κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάλλει την οριοθέτηση ζωνών που έχουν μολυνθεί από Xylella και την επιβολή αυστηρών πολιτικών εκρίζωσης, συμπεριλαμβανομένης της αφαίρεσης μιας μολυσμένης ελιάς και όλων των άλλων σε ακτίνα 50 μέτρων.

Οι συντάκτες της μελέτης υποστηρίζουν ότι τα μέτρα εξάλειψης θα πρέπει να επανεξεταστούν υπό το φως των ευρημάτων τους. «Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τα ασυμπτωματικά ελαιόδεντρα μετά βίας συμβάλλουν στην εξάπλωση του βακτηρίου», έγραψαν.

Σε μια μελέτη του 2020 που αναφέρθηκε από τους ερευνητές, το ασυμπτωματικό στάδιο βρέθηκε να έχει χαμηλή έως αμελητέα μολυσματικότητα. Αντίθετα, βρέθηκε ότι τα δέντρα με συμπτώματα μπορούν να διαδώσουν το Xf σε 19 άλλα δέντρα ετησίως κατά μέσο όρο.

Σύμφωνα με τους Scortichini και Ciervo, που αναδημοσιεύει η Olimerca, η αναστολή του κανόνα εξάλειψης της ακτίνας 50 μέτρων «θα μπορούσε να διατηρήσει πολλά υγιή αρχαία και μνημειώδη ελαιόδεντρα και τη σημαντική συμβολή τους στο τοπίο».

Υποστηρίζουν ότι η περαιτέρω έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί σε εναλλακτικές αιτίες OQDS. «Εκτός από μερικές μελέτες για την Xylella fastidiosa και άλλα παθογόνα, το OQDS έχει τύχει μικρής προσοχής», είπε ο Scorticini.

Πρότεινε ότι η διερεύνηση της ανάπτυξης του OQDS θα μπορούσε να ανοίξει νέους ερευνητικούς δρόμους.

«Την τελευταία δεκαετία παρατηρήθηκε μια μετατόπιση από την ιδέα ενός μεμονωμένου παθογόνου που προκαλεί θανατηφόρα ασθένεια στα δέντρα σε μια πιο περίπλοκη κατανόηση», είπε ο Scorticini. «Αναγνωρίζουμε σταδιακά ότι διάφορα μικρόβια, επηρεαζόμενα από τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και τις κλιματικές διαταραχές, μπορούν συλλογικά να οδηγήσουν σε ασθένειες».

Τόνισε επίσης τις πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις συνθήκες του εδάφους, τα επίπεδα υγρασίας και την ανθεκτικότητα των φυτών στην ξηρασία και τα κύματα καύσωνα.

«Οι κλιματικές αλλαγές μπορεί να ενεργοποιήσουν διαφορετικά παθογόνα που διαφορετικά θα ήταν καλοήθη ή να μειώσουν την ικανότητα των φυτών να τους αντιστέκονται», κατέληξε ο Scortichini.

Για την Xylella fastidiosa υπάρχει πλούσια ενημερωτική αρθρογραφία: 

– Το πολύ σημαντικό άρθρο «Συνυπάρχοντας με την Ξυλέλλα» (Χρήστος Ξυλογιάννης, Ελιά & Ελαιόλαδο, τεύχος 89), και επίσης

– Κατευθυντήριες γραμμές αντιμετώπισης Xylella Fastidiosa

– Xylella Fastidiosa: Οι φυτωριούχοι απαντούν

– Αποκρυπτογραφώντας την Xylella

– Κορωνοϊός και Xylella f. βίοι παράλληλοι

– Η Πορτογαλία οργανώνει την άμυνά της κατά της Xylella fastidiosa

– 417 βακτήρια που προστατεύουν τα ελαιόδεντρα