Κομβικό ρόλο στην απελευθέρωση του ιδρυτή των WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, αποτέλεσε ο ρόλος της αυστραλιανής διπλωματίας, η οποία λειτουργώντας παρασκηνιακά και πυρετωδώς κατάφερε να ασκήσει πιέσεις σε Ουάσινγκτον και Λονδίνο ώστε να επιτευχθεί τελικά το επιθυμητό αποτέλεσμα.

«Η θέση μου είναι ξεκάθαρη και έχει γίνει ξεκάθαρη στην αμερικανική κυβέρνηση ότι ήρθε η ώρα να κλείσει αυτό το θέμα. Πρόκειται για έναν Αυστραλό πολίτη»

Την Τετάρτη ο Τζούλιαν Ασάνζ αφέθηκε ελεύθερος από δικαστήριο στο απομακρυσμένο αμερικανικό έδαφος του Ειρηνικού, το Σαϊπάν, το μεγαλύτερο νησί της Κοινοπολιτείας των Βορείων Μαριανών, τερματίζοντας μια δικαστική μάχη 14 ετών, ωστόσο αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι πως η δικηγόρος του ευχαρίστησε πρώτα από όλους τον πρωθυπουργό της Αυστραλίας Άντονι Αλμπανέζε.

Ο Αλμπανέζε παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς η εκλογή του το 2022 φαίνεται να είναι το σημείο καμπής για την απελευθέρωση του Τζούλιαν Ασάνζ.

Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά σε άρθρο του στον Guardian, ο δικηγόρος και επί μακρόν σύμβουλος της αυστραλιανής εκστρατείας υπέρ του Ασάνζ, Γκρεγκ Μπαρνς, «η σημαντική αλλαγή στην υπόθεση, από τη σκοπιά όσων από εμάς εστιάζουμε στο αυστραλιανό πλαίσιο, ήταν η εκλογή της κυβέρνησης Αλμπάνεζε το 2022. Ο Άντονι Αλμπανέζε ήταν επί μακρόν υποστηρικτής του Ασάνζ, με την έννοια ότι πίστευε ότι δεν υπήρχε δημόσιο συμφέρον να συνεχίσουν οι ΗΠΑ να ασχολούνται με την υπόθεση. Ως πρωθυπουργός, μου φάνηκε ότι ήθελε πραγματικά να πιέσει το θέμα με τους Αμερικανούς».

Η Τζένιφερ Ρόμπινσον, η Αυστραλή δικηγόρος του Ασάνζ, δήλωσε ότι η διπλωματία και οι έντονες πιέσεις προς τις ανώτατες Αρχές των ΗΠΑ έπαιξαν μεγάλο ρόλο στο να αφεθεί ελεύθερος ο Ασάνζ, αφού πέρασε πέντε χρόνια σε βρετανική φυλακή υψίστης ασφαλείας και επτά χρόνια κρυμμένος στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο.

«Σε κάθε ευκαιρία, και όταν οι Αυστραλοί αξιωματούχοι έκαναν επαφές με τις ΗΠΑ, γνώριζαν ότι ενεργούσαν με την πλήρη εξουσιοδότηση του πρωθυπουργού της Αυστραλίας», δήλωσε η  Ρόμπινσον στους δημοσιογράφους έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου στο Σαϊπάν.

«Μία νίκη για την Αυστραλία»

Μάλιστα ο ίδιος ο Αλμπανέζε υποστήριξε ότι η απελευθέρωση του Ασάνζ είναι μια νίκη για τη χώρα, η οποία αξιοποίησε τους δεσμούς ασφαλείας της με την Ουάσινγκτον και το Λονδίνο για να ενισχύσει την υπόθεσή της για την επίλυση της κατάστασης ενός Αυστραλού πολίτη.

«Το έργο αυτό ήταν πολύπλοκο και μελετήθηκε. Αυτό δείχνει πώς είναι να υπερασπίζεσαι τους Αυστραλούς σε όλο τον κόσμο», δήλωσε την Τετάρτη στο κοινοβούλιο ο επικεφαλής της κυβέρνησης των Εργατικών.

Ο Ασάνζ, ο οποίος προσγειώθηκε στην Αυστραλία το βράδυ της Τετάρτης, αντιμετώπιζε μέγιστη ποινή φυλάκισης 175 ετών αφού κατηγορήθηκε για 17 κατηγορίες για παραβίαση του νόμου περί κατασκοπείας των ΗΠΑ και για μια κατηγορία που σχετίζεται με χάκινγκ. Στο πλαίσιο συμφωνίας που αποκαλύφθηκε την Τρίτη, δήλωσε ένοχος σε μία μόνο κατηγορία για κατασκοπεία και αφέθηκε ελεύθερος.

Η συμφωνία απέκτησε δυναμική καθώς οι ΗΠΑ αντιμετώπιζαν αυξανόμενες προκλήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με τη νομιμότητα της έκδοσης του Ασάνζ, ενώ Αυστραλοί βουλευτές και διπλωμάτες ανέβασαν τους τόνους στην Ουάσινγκτον και το Λονδίνο.

«Θέλω να ευχαριστήσω τον πρωθυπουργό, τον Αλμπανέζε, τους αξιωματούχους που εργάστηκαν … για την εξασφάλιση της απελευθέρωσης του Τζούλιαν», δήλωσε η σύζυγός του Στέλλα λίγο μετά την προσγείωση του Ασάνζ στην Καμπέρα.

«Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον αυστραλιανό λαό που το κατέστησε αυτό δυνατό, διότι χωρίς την υποστήριξή του δεν θα υπήρχε ο πολιτικός χώρος για να μπορέσουμε να πετύχουμε την ελευθερία του Τζούλιαν», προσέθεσε.

Η πολιτική αλλαγή

Πριν από μια δεκαετία, υπό μια συντηρητική κυβέρνηση, δεν υπήρχε μεγάλη πολιτική βούληση στην Καμπέρα να υποστηρίξει την υπόθεση του Ασάνζ. Αλλά τα πράγματα άλλαξαν το 2023, όταν δεκάδες βουλευτές από όλο το πολιτικό φάσμα ταλαντεύτηκαν πίσω από την εκστρατεία για την επιστροφή του στην πατρίδα, δήλωσε ο πατέρας του, Τζον Σίπτον, στο Reuters.

Αυτό επισημαίνει και ο Μπαρνς στο άρθρο του: «Το αυστραλιανό πολιτικό περιβάλλον έχει αλλάξει πάρα πολύ από τότε που άρχισα την εκστρατεία για τον Ασάνζ πριν από 11 χρόνια. Τότε, η κυβέρνηση των Εργατικών της Τζούλια Γκίλαρντ όχι μόνο δεν έδειξε καμία συμπάθεια για τον Ασάνζ, αλλά διέταξε έρευνα για το αν είχε παραβιάσει τους αυστραλιανούς νόμους με τη δημοσίευση του υλικού. Ήταν μια παράλογη πρόταση που απορρίφθηκε γρήγορα από τους νομικούς της Κοινοπολιτείας. Φαίνεται ότι τα κόμματα του Συνασπισμού δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και πολλά αυστραλιανά μέσα ενημέρωσης είδαν τον Ασάνζ ως έναν επικίνδυνο απατεώνα».

«Αυτό ήταν ένα ζοφερό τοπίο για όσους από εμάς σε αυτή τη χώρα πίστευαν ότι η αυστραλιανή κυβέρνηση είχε την υποχρέωση να αποτρέψει έναν πολίτη της από μια αποτελεσματική θανατική ποινή φυλάκισης άνω των 170 ετών στις ΗΠΑ για τη δημοσίευση ειδήσεων που ο κόσμος άξιζε να γνωρίζει», προσθέτει.

Η ταλάντευση αυτή κορυφώθηκε με την ψήφιση κοινοβουλευτικής πρότασης τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους που ζητούσε την απελευθέρωση του Ασάνζ.

Ο Σίπτον δήλωσε στο Reuters ότι η αυστραλιανή κυβέρνηση ήταν «κάτι λιγότερο από υπέροχη» και επαίνεσε τον πρώην πρωθυπουργό Κέβιν Ρουντ και τον πρώην υπουργό Άμυνας, Στίφεν Σμιθ, τους κορυφαίους απεσταλμένους της Αυστραλίας στις ΗΠΑ και τη Βρετανία.

Το ταξίδι στις ΗΠΑ

Ο Αυστραλός συντηρητικός βουλευτής Μπάρναμπι Τζόις, πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός, ήταν μεταξύ μιας διακομματικής ομάδας πολιτικών που ταξίδεψε στην Ουάσινγκτον τον Σεπτέμβριο για να πιέσει για την έκδοση ψηφίσματος.

Ο Τζόις δήλωσε την Τετάρτη ότι το ταξίδι αυτό κατέστησε σαφές στο Καπιτώλιο ότι οι Αυστραλοί πολιτικοί ήθελαν να «τελειώσει αυτό το πράγμα», επειδή αποσπούσε την προσοχή της συμμαχίας ασφαλείας της Αυστραλίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Γκρεγκ Μπαρνς, δήλωσε ότι οι Αμερικανοί πολιτικοί είδαν σε αυτό το ταξίδι ότι «αυτό δεν ήταν ένα κομματικό πολιτικό ζήτημα».

Ένας κυβερνητικός αξιωματούχος που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας δήλωσε ότι η πρώτη μεγάλη ευκαιρία για τον Ασάνζ ήρθε τον Ιανουάριο του 2021, όταν ο τότε σκιώδης Γενικός Εισαγγελέας Μαρκ Ντρέιφους εξέδωσε δήλωση με την οποία ζητούσε να τερματιστεί η υπόθεση εναντίον του, αφού βρετανικό δικαστήριο έκρινε ότι θα ήταν άδικο να εκδοθεί στις ΗΠΑ.

«Αυτή ήταν η πρώτη ένδειξη ότι ένα μεγάλο πολιτικό κόμμα στην Αυστραλία υποστήριζε τον αγώνα για την απελευθέρωση του Ασάνζ», δήλωσε ο αξιωματούχος.

«Φτάνει πια»

Όταν οι Εργατικοί κέρδισαν την εξουσία τον Μάιο του 2022, ο Ασάνζ είχε επιτέλους την κρατική διπλωματική υποστήριξη πίσω του. Αργότερα εκείνο το έτος ο Αλμπανέζε ζήτησε την απελευθέρωσή του από το βήμα της Βουλής των Αντιπροσώπων, η πρώτη φορά που πρωθυπουργός αναφέρθηκε στον Ασάνζ στο κοινοβούλιο από το 2012.

«Φτάνει πια, ήρθε η ώρα το θέμα αυτό να κλείσει», είπε χαρακτηριστικά.

«Η θέση μου είναι ξεκάθαρη και έχει γίνει ξεκάθαρη στην αμερικανική κυβέρνηση ότι ήρθε η ώρα να κλείσει αυτό το θέμα. Πρόκειται για έναν Αυστραλό πολίτη», προσέθεσε.

Στο παρασκήνιο, ο Αλμπανέζε και ανώτερα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, όπως η υπουργός Εξωτερικών, Πένι Γονγκ και ο γενικός εισαγγελέας Ντρέιφους, χρησιμοποίησαν επισκέψεις στις ΗΠΑ για να πιέσουν τους ομολόγους τους, σύμφωνα με τον κυβερνητικό αξιωματούχο.

Ο διορισμός των Σμιθ και Ρουντ στις κορυφαίες διπλωματικές θέσεις στο Λονδίνο και την Ουάσινγκτον στα τέλη του 2022 πρόσθεσε δύο ακόμη συμπαθείς λομπίστες για την υπόθεση του Τζούλιαν Ασάνζ.

Ο Σμιθ επισκέφθηκε τον Ασάνζ στις φυλακές Μπέλμαρς τον Απρίλιο του 2023, η πρώτη τέτοια επίσκεψη του κορυφαίου διπλωμάτη της Αυστραλίας στο Ηνωμένο Βασίλειο από τότε που φυλακίστηκε τέσσερα χρόνια νωρίτερα.

Οι βαθύτεροι δεσμοί μεταξύ της Αυστραλίας και των ΗΠΑ μέσω του συμφώνου ασφαλείας AUKUS βοήθησαν στην προώθηση των διπλωματικών προσπαθειών, δήλωσε ο Μαρκ Κένι, καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας.

«Φαίνεται αρκετά περίεργο αν πλησιάζουμε όλο και περισσότερο τις ΗΠΑ και όμως δεν έχουμε μια ειδική σχέση με τις ΗΠΑ τέτοια ώστε να μπορούμε να συνηγορήσουμε και να πετύχουμε παραχωρήσεις για έναν Αυστραλό πολίτη», δήλωσε ο Κένι.

Τελικές λεπτομέρειες

Μόλις τον περασμένο Ιούλιο, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι εμφανίζονταν αποφασισμένοι να ασκήσουν δίωξη κατά του Ασάνζ. Ο υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν δήλωσε εκείνον τον μήνα ότι η Αυστραλία έπρεπε να κατανοήσει τις ανησυχίες των ΗΠΑ.

Ωστόσο, ένα μήνα αργότερα, η πρέσβης των ΗΠΑ στην Αυστραλία, Καρολάιν Κένεντι δήλωσε ότι μια συμφωνία ήταν δυνατή.

Αφού η διακομματική αντιπροσωπεία Αυστραλών πολιτικών ταξίδεψε στην Ουάσινγκτον τον Σεπτέμβριο για να μιλήσει σε Ρεπουμπλικάνους και Δημοκρατικούς βουλευτές για την υπόθεση Ασάνζ, η κυβέρνηση Μπάιντεν φάνηκε να έχει πιο ήπια αντίδραση και να γίνεται πιο ελαστική.

Ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε τον Απρίλιο: «Το εξετάζουμε», όταν ρωτήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης σχετικά με το αίτημα της Αυστραλίας να τερματιστεί η δίωξη του Ασάνζ.

Όμως ήταν η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του Λονδίνου τον Μάιο να επιτρέψει στον Ασάνζ να ασκήσει έφεση κατά της έκδοσής του που προκάλεσε την «επανάσταση» στις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία σύμφωνα με τη σύζυγό του Στέλλα.

«Τα ζητήματα που εγείρονται από την υπόθεση του Ασάνζ παραμένουν ισχυρά»

Η απόφαση του δικαστηρίου σήμαινε ότι η νομική μάχη για την έκδοση θα καθυστερούσε πιθανότατα για μήνες ακόμη.

Ο Μπάρι Πόλακ, ο δικηγόρος του Τζούλιαν Ασάνζ στις ΗΠΑ, δήλωσε ότι οι τελικές συνομιλίες ήταν παρατεταμένες και είχαν λάβει χώρα σε διαλείμματα και ξεκινήματα επί αρκετούς μήνες.

«Δεν ήμασταν κοντά σε κάποιου είδους λύση μέχρι πριν από μερικές εβδομάδες, όταν το υπουργείο Δικαιοσύνης επανήλθε και υπήρξαν πολύ έντονες διαπραγματεύσεις τις τελευταίες εβδομάδες», δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου στην Καμπέρα.

Είπε ότι ήταν σημαντικό η τελική συμφωνία να αποτελέσει το τέλος του θέματος και ότι ο Ασάνζ δεν θα πάει στις Ηνωμένες Πολιτείες με οποιαδήποτε μορφή και έτσι υπέβαλλε την απολογία του στο Σαϊπάν.

Η συμφωνία σηματοδοτεί το τέλος ενός νομικού έπους που ακολούθησε τη μαζική δημοσιοποίηση μυστικών εγγράφων των ΗΠΑ από το WikiLeaks το 2010 – μία από τις μεγαλύτερες παραβιάσεις της ασφάλειας στην ιστορία του αμερικανικού στρατού.

«Τώρα τελείωσε. Αλλά τα ζητήματα που εγείρονται από την υπόθεση του Ασάνζ παραμένουν ισχυρά», καταλήγει από την πλευρά του ο Μπαρνς.