Στην Ελλάδα καταγράφηκε το 2023 ρεκόρ πωλήσεων ηλεκτρικών αυτοκινήτων φτάνοντας τις 7.328, έναντι μόλις 2.959 ταξινομήσεων το 2022.

Από το 2018 έως το 2023 το ποσοστό των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη χώρα αυξήθηκε κατά 80 φορές εξαιτίας κυρίως των κρατικών επιδοτήσεων. Τα νούμερα αυτά όμως λένε τη μισή αλήθεια καθώς η αγορά ηλεκτρικού αυτοκινήτου παραμένει πολυτέλεια για την πλειονότητα των Ελλήνων, με το κόστος αγοράς να είναι σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και διπλάσιο από αυτό ενός συμβατικού (βενζινοκίνητου) αυτοκινήτου. Μπορεί το υπουργείο Μεταφορών να μιλά θριαμβευτικά για την επιτυχία του προγράμματος «Κινούμαι Ηλεκτρικά 2», το οποίο ολοκληρώθηκε, ωστόσο εκατοντάδες είναι οι πολίτες που δεν κατάφεραν καν να υποβάλουν αιτήσεις, ενώ πολλοί από αυτούς την «πάτησαν» αγοράζοντας ηλεκτρικά οχήματα χωρίς να αποζημιωθούν. Μεγάλος αριθμός ενδιαφερόμενων αγοραστών δεν έγιναν ποτέ δεκτοί από την πλατφόρμα για την επιδότηση των 8.000 ευρώ καθώς τα κονδύλια δίνονται με το σταγονόμετρο, χωρίς λίστα αναμονής και χωρίς πάντα να είναι διαφανείς οι διαδικασίες.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Γ.Χ. (τα στοιχεία του είναι στη διάθεση της εφημερίδας), κατοίκου Πάρου, που δραστηριοποιείται στον τουρισμό. Πριν από έναν χρόνο προχώρησε σε μια αναγκαία επένδυση βασιζόμενος στις κυβερνητικές εξαγγελίες για τις επιδοτήσεις. Επρεπε να αγοράσει τέσσερα αυτοκίνητα, στράφηκε στα ηλεκτρικά («είπαμε να το δούμε οικολογικά και γιατί στα νησιά η βενζίνη είναι πανάκριβη») παρ’ όλο που υπήρχαν στην αγορά υβριδικά, βενζινοκίνητα και πετρελαιοκίνητα οχήματα σε πολύ πιο ανταγωνιστικές τιμές. Το συνολικό κόστος της επένδυσης ήταν περίπου 200.000 ευρώ και καλύφθηκε εν μέρει με προσωπικό δανεισμό. Από τις κρατικές επιδοτήσεις περίμενε να εισπράξει 50.000 ευρώ. Δεν πήρε τίποτα.

«Το πρόγραμμα σε μας έχει κολλήσει από τον Ιούνιο του 2023. Βλέπαμε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα μόνιμα κλειδωμένη ώστε να μην μπορεί να δεχθεί αιτήσεις. Δεν μπορέσαμε ποτέ επί 10 μήνες που, υποτίθεται, έτρεχε το πρόγραμμα να υποβάλουμε αίτηση. Εμπαινα κάθε μέρα. Ελεγαν ότι ήταν ανοιχτή κάθε μέρα, αποδείχθηκε μεγάλο ψέμα. Αυτό που συνέβη είναι ότι άφηναν τις μεγάλες πόλεις ανοιχτές και την επαρχία κλειστή. Από όσους ξέρω στο νησί κανείς δεν κατάφερε να κάνει την αίτηση». Δεκάδες είναι οι περιπτώσεις που αντιμετώπισαν το ίδιο σε διάφορα μέρη της επαρχίας. Για τους νησιώτες είχε εξαγγελθεί ως έξτρα κίνητρο μια επιπλέον επιδότηση 4.000 ευρώ. Ο Γ.Χ. είναι ακόμα θυμωμένoς:

«Tο σύστημα δεν δεχόταν αιτήσεις και το κράτος δεν δεσμευόταν να πληρώσει. Παράλληλα διαφήμιζαν το πρόγραμμα. Είναι παραπλάνηση του καταναλωτή και του πολίτη. Μας παρέσυραν προς τα εκεί. Πηγαίναμε σε εμπόρους αυτοκινήτων και όλοι μάς κατεύθυναν προς τα ηλεκτρικά, μας έλεγαν “κοίτα, κάνει 30.000 ευρώ και το κράτος θα σου δώσει 8.000”, δεν σου έλεγαν τη διαδικασία φυσικά. Κάναμε την επένδυση και μείναμε ξεκρέμαστοι». Οσο προσπαθούσε, η πλατφόρμα του υπουργείου φαίνεται πως του έκανε… πλάκα: «Τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν μπορεί να γίνει δεκτό το αίτημά σας λόγω δέσμευσης του συνόλου των διαθέσιμων πόρων. Αντικαταστήστε το όχημά σας με ένα ηλεκτρικό». Απέστειλε επιστολή στο υπουργείο Μεταφορών χωρίς να εισπράξει απάντηση. Πηγές του υπουργείου ανέφεραν στην «Εφ.Συν.» πως η ζήτηση ήταν τεράστια και τα ποσά εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγες ώρες. Αναπάντητο ωστόσο παραμένει το ερώτημα γιατί το πρόγραμμα συνέχιζε να διαφημίζεται επί μήνες και πώς δικαιολογείται ότι ορισμένες εταιρείες με μεγάλους στόλους οχημάτων κατάφεραν να υποβάλουν αιτήσεις μεταγενέστερα της αρχικής ημερομηνίας. Οπως προκύπτει, ελλείψει πόρων η σχετική πλατφόρμα λειτουργούσε μόνο 2-3 φορές τον μήνα για 2-3 ώρες κάθε φορά («Εκδημοκρατισμό» των επιδοτήσεων ζητούν οι εισαγωγείς», «Εφ.Συν.», 17.3.2024). «Οταν σχεδιάστηκαν, τα προηγούμενα χρόνια, το “Κινούμαι Ηλεκτρικά 1” και “2” τα δεδομένα ήταν τελείως διαφορετικά. Προφανώς, η δυναμική ανάπτυξη της αγοράς μάς οδηγεί σε μια τελείως διαφορετική προσέγγιση στο “Κινούμαι Ηλεκτρικά 3”», δήλωσε πρόσφατα η υφυπουργός, αρμόδια για τις Μεταφορές, Χριστίνα Αλεξοπούλου. Μέχρι τέλος του μήνα ο υπουργός Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας θα ανακοινώσει τον τρίτο κύκλο του προγράμματος, ενώ έχει ήδη υποσχεθεί μεγαλύτερα οικονομικά κίνητρα.

Δασμοί στα κινεζικά

Στην Ευρώπη περισσότερα από ένα στα πέντε αυτοκίνητα είναι πλέον «ηλεκτρικά» (αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά που είναι τα περισσότερα), αλλά οι διαφορές μεταξύ Βορρά και Νότου είναι πολύ μεγάλες. Πάνω από 30% των ηλεκτρικών αυτοκινήτων που ταξινομήθηκαν το 2022 καταγράφηκε μόνο σε πέντε χώρες της Ε.Ε. Πρόκειται για τη Σουηδία (56,1%), τη Δανία (38,6%), τη Φινλανδία (37,6%), την Ολλανδία (34,5%) και τη Γερμανία (31,4%). Τους τελευταίους μήνες η εξάπλωση των ηλεκτρικών έχει «φρενάρει», οι περισσότερες χώρες έχουν μειώσει ή σταματήσει τις επιδοτήσεις καθώς η Ευρωπαϊκή Ενωση κινδυνεύει να είναι απόλυτα εξαρτημένη από την Κίνα σε ό,τι αφορά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Οπως προκύπτει, η Ευρώπη σκοπεύει να ακολουθήσει εν μέρει τον δρόμο των ΗΠΑ, όπου ο πρόεδρος Μπάιντεν στις 14 Μαΐου ανακοίνωσε έως και 100% δασμούς στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, ακολουθώντας την πολιτική Τραμπ.

Επειτα από πολλούς μήνες αύξησης, οι ταξινομήσεις νέων -αμιγώς ηλεκτρικών- αυτοκινήτων μειώθηκαν κατά 11% τον Μάρτιο στην Ε.Ε. Μερικούς μήνες νωρίτερα, στις 4 Οκτωβρίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ύστερα από πολύμηνες πιέσεις της Γαλλίας, ξεκίνησε επίσημα αυτεπάγγελτα έρευνα για τον κλάδο των ηλεκτρικών αυτοκινήτων της Κίνας, λέγοντας πως «ήδη έχει στην κατοχή της επαρκή στοιχεία ότι το Πεκίνο έχει παράσχει στις κινεζικές επιχειρήσεις αυτού του τομέα επιδοτήσεις που κινδυνεύουν να βλάψουν την αντίστοιχη βιομηχανία της Ε.Ε.».

Σε ερώτημα της ισπανικής εφημερίδας El Confidencial προς την Ε.Ε., εκπρόσωπος της Κομισιόν απάντησε πως «η έρευνα θα ολοκληρωθεί εντός 13 μηνών το πολύ από την έναρξή της. Προσωρινοί δασμοί κατά των επιδοτήσεων μπορούν να επιβληθούν έως 9 μήνες μετά την έναρξη, ενώ ακολουθούν 4 μήνες για την επιβολή οριστικών μέτρων, εφόσον αυτό δικαιολογείται νομικά».

Το ζήτημα είναι πως η Ευρώπη αδυνατεί να ανταγωνιστεί την Κίνα στην κατασκευή ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Θεωρείται δε αδύνατο, αν δεν έχει διασφαλίσει νωρίτερα την επαρκή παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων, να πετύχει τον στόχο για αυτοκίνητα μηδενικών εκπομπών -ουσιαστικά δηλαδή την απαγόρευση βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων οχημάτων- από το 2035. Ακόμα μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα με τις μπαταρίες. Σήμερα στην Ε.Ε. κατασκευάζεται λιγότερο από το 10% της παγκόσμιας παραγωγής μπαταριών, με την Κίνα να κατέχει το πραγματικό συντριπτικό ποσοστό του 76%. Το 19,5% του συνόλου των ηλεκτρικών αυτοκινήτων που πωλήθηκαν πέρυσι σε ολόκληρη την Ε.Ε. κατασκευάστηκε στην Κίνα. Στη Γαλλία και την Ισπανία σχεδόν κάθε τρίτο ηλεκτροκίνητο όχημα που πωλήθηκε το 2023 κατασκευάστηκε στην Κίνα. Περισσότερα από τα μισά από αυτά προέρχονται από δυτικές αυτοκινητοβιομηχανίες. Στο τέλος του 2023 στη Γαλλία, το 22% της αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων αντιστοιχούσε σε τρία από τα πιο δημοφιλή που κατασκευάζονται στην Κίνα: το Dacia Spring, το Tesla Model 3 (που κατασκευάζεται στη Σανγκάη) και το MG4 (που παράγεται στο εργοστάσιο Ningde).

Για να είναι αποτελεσματικές οι κυρώσεις της Ε.Ε. προς την Κίνα, θα πρέπει οι δασμοί να φτάσουν τουλάχιστον στο 50%, αναφέρει πρόσφατη έρευνα της Ρhodium Group που δημοσιεύτηκε στους Financial Times. Στην ίδια μελέτη υπογραμμίζεται πως «αναμένουμε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιβάλει δασμούς 15-30%. Εν τούτοις, ακόμη κι αν οι δασμοί διαμορφωθούν στα υψηλότερα επίπεδα αυτού του εύρους, ορισμένοι κατασκευαστές στην Κίνα θα εξακολουθούν να δημιουργούν άνετα περιθώρια κέρδους στα εξαγόμενα στην Ευρώπη αυτοκίνητά τους, διότι έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα κόστους παραγωγής».

Ορισμένοι Ευρωπαίοι κατασκευαστές θεωρούν τους δασμούς αντιπαραγωγικούς: «Βλέπουμε την άνοδο του προστατευτισμού και του απομονωτισμού με μεγάλη ανησυχία», επισημαίνει στο Pulse εκπρόσωπος της Volkswagen. «Μπορεί να καταλήξουμε να πυροβολήσουμε τα πόδια μας», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της BMW Oliver Zipse σε ομάδα δημοσιογράφων, σύμφωνα με το Reuters.

«Ή εμείς ή η Κίνα»

Εκπρόσωπος της Κομισιόν σε συνέντευξή του στο Pulse αναφέρει πως οι δασμοί δεν πρέπει να θεωρηθούν ένα μέτρο απλού προστατευτισμού, αλλά να αποτελέσουν «μέρος μιας ευρύτερης βιομηχανικής στρατηγικής για την επιτάχυνση της κατασκευής ηλεκτρικών αυτοκινήτων στην Ευρώπη, κυρίως με τη στροφή προς την παραγωγή συμπαγών φτηνότερων μοντέλων σε όγκο. Εάν ακολουθηθεί μια τέτοια στρατηγική, όπως π.χ. κάνει η Γαλλία στη νέα της συμφωνία με τη γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία, τότε τα οφέλη όσον αφορά την τοπική παραγωγή και τις αλυσίδες εφοδιασμού θα είναι αρκετά για την απασχόληση. Αλλά αν αυτό θεωρηθεί απλός προστατευτισμός, τότε η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία δεν έχει καμία ελπίδα: οι περισσότερες χώρες σε όλο τον κόσμο γίνονται γρήγορα ηλεκτρικές, οπότε ή εμείς θα παράγουμε αυτά τα οχήματα ή η Κίνα».

Οι Ρουμάνοι πάνε… Κίνα

Στους δρόμους της Ρουμανίας κυκλοφορούν σχεδόν 50.000 ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Σχεδόν το 40% των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη Ρουμανία είναι Dacia Spring. Το 2023, όπως αναφέρουν οι Ρουμάνοι συνεργάτες της «Εφ.Συν.» (Hotnews), σχεδόν 20.000 πολίτες αγόρασαν το συγκεκριμένο αυτοκίνητο μέσω κρατικής επιδότησης που έφτανε τα 10.000 ευρώ. Το Dacia Spring παράγεται στο εργοστάσιο της πόλης Shiyan, στην επαρχία Hubei, σε ένα εργοστάσιο που ανήκει στη Renault από κοινού με την Dongfeng Motor Group (Κίνα) και τη Nissan. Οταν η Λίντια, μια 46χρονη Ρουμάνα, άλλαξε το αυτοκίνητό της το 2022, αγόρασε ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, ένα ασημί Dacia Spring. Το επέλεξε για την τιμή του. Λιγότερο από 10.000 ευρώ. Ο 30χρονος Ρουμάνος Κόσμιν αγόρασε με επιδότηση το 2021 επίσης ένα ολοκαίνουργιο Dacia Spring δίνοντας μόλις 8.500 ευρώ.

«Ηξερα ότι κατασκευάζεται στην Κίνα, δεν είχα προσδοκίες να βρω premium υλικά στο εσωτερικό. Το παρήγγειλα τον Μάρτιο του 2021 και το παρέλαβα τον Νοέμβριο, αλλά άξιζε η αναμονή. Ηταν πολύ πιο εύκολο στην οδήγηση σε σχέση με το παλαιότερο χειροκίνητο Fiesta μου. Χρειάστηκε λίγος χρόνος για να συνηθίσω με τους σταθμούς φόρτισης, τις εφαρμογές και να ξεπεράσω το αρχικό άγχος για την αυτονομία της μπαταρίας». Οταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου εκτοξεύτηκαν στα ύψη, ο Κόσμιν έβλεπε τον κόσμο να είναι τρομοκρατημένος. Εκείνος δεν ήταν. Επειτα από δύο χρόνια χρήσης και αφού έχει γυρίσει τη μισή Ρουμανία και έχει ταξιδέψει ώς την Κωνσταντινούπολη οδικώς, δηλώνει ότι δεν πρόκειται να επιστρέψει ποτέ στα αυτοκίνητα εσωτερικής καύσης.

Τα σύνορα της Ευρώπης «αλλάζουν»

Στην πόλη Ντέμπρετσεν στη νότια Ουγγαρία, ένα εργοστάσιο παραγωγής μπαταριών ιόντων λιθίου αξίας 7,3 δισεκατομμυρίων ευρώ κατασκευάζεται σε μια έκταση 221 εκταρίων πρώην αγροτικής γης (πηγή: France24). Το εργοστάσιο -το μεγαλύτερο «πράσινο» επενδυτικό έργο στην Ουγγαρία- κατασκευάζεται από τον κινεζικό κατασκευαστή CATL, ο οποίος ελέγχει σχεδόν τα δύο πέμπτα της παγκόσμιας αγοράς μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα. Μόλις ξεκινήσει η παραγωγή το 2025, το εργοστάσιο των 100 GWh θα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός μπαταριών EV στην Ευρώπη.

Μόνο τυχαία δεν ήταν και η πρόσφατη (9-12/5) τριήμερη επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στην Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν.

Η ουγγρική κυβέρνηση είναι εδώ και καιρό πιστός σύμμαχος της Κίνας και της έχει προσφέρει τα πάντα, από το σιδηροδρομικό έργο Βουδαπέστης-Βελιγραδίου μέχρι εργοστάσια μπαταριών και εργοστάσια ηλεκτρικών οχημάτων. Η δε Ουγγαρία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός μπαταριών στον κόσμο. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο κινεζικός γίγαντας των ηλεκτρικών οχημάτων BYD -και μεγάλος αντίπαλος της Tesla- ανακοίνωσε την κατασκευή μιας βάσης παραγωγής νέων ενεργειακών οχημάτων στη νότια ουγγρική πόλη Szeged, μια επένδυση ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ.

Είναι δεδομένο πως οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες που ανταγωνίζονται από τη μια πλευρά τα κινεζικά οχήματα, όντας απόλυτα εξαρτημένες από τις κινεζικές μπαταρίες, θα επωφεληθούν σε τεράστιο βαθμό από το κινεζικό γιγαντιαίο εργοστάσιο, το οποίο θα προμηθεύει δυτικές εταιρείες όπως η Volkswagen και η BMW. Για τις κυβερνήσεις το παζλ γίνεται ακόμα δυσκολότερο: η ολοένα αυξανόμενη παρουσία των ηλεκτρικών οχημάτων στους ευρωπαϊκούς δρόμους ασκεί πρόσθετη πίεση σε μια σημαντική πηγή κρατικών εσόδων. Μέχρι το 2030 τα ηλεκτρικά οχήματα προβλέπεται να εκτοπίσουν 6 εκατ. βαρέλια την ημέρα από την παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Μόνο πέρσι η στροφή προς την ηλεκτροκίνηση μείωσε κατά 10 δισ. δολ. τα έσοδα από φόρους βενζίνης και ντίζελ παγκοσμίως. Ενας κόσμος απαλλαγμένος από τους ρύπους των βενζινοκίνητων και ντιζελοκίνητων οχημάτων μάλλον αργεί ακόμα.

*Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που διευκολύνει τη διεθνή δημοσιογραφική συνεργασία και στην οποία συμμετέχει κατά αποκλειστικότητα στην Ελλάδα η «Εφ.Συν.». Στο άρθρο συνεισέφεραν οι Lola Garcίa-Ajofrίn El Confidencial-Ισπανία, Viktόria Serdült, HVG-Ουγγαρία και Sebastian Pricop, Hotnews-Ρουμανία.