Ήρθε τις ημέρες αυτές στη δημοσιότητα η υπόθεση ενός ελληνικού τυποποιημένου ελαιολάδου, το οποίο  εντοπίστηκε αρχικά από το τις αρχές της Δανίας να είναι επιμολυσμένο (***1) με το φυτοφάρμακο chlorpyrifos. Η Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων της Δανίας, ενημέρωσε τους καταναλωτές και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών για επικίνδυνα τρόφιμα (RASFF), χαρακτηρίζοντας μάλιστα τον διατροφικό κίνδυνο ως «σοβαρό».

Η εταιρεία τυποποίησης ελαιολάδου (***2) προχώρησε άμεσα στην ανάκληση από την κυκλοφορία της εν λόγω παρτίδας όχι μόνο από την αγορά της Δανίας αλλά στη συνέχεια και της Ρουμανίας.

Θύτες και θύματα

Το χλωροπυριφός (chlorpyrifos και chlorpyrifos methyl ) αποτελούν απαγορευμένο φυτοπροστατευτικό προϊόν (φυτοφάρμακο), το οποίο ασκεί τις βλαβερές του επιδράσεις με διαφορετικά θύματα και με διαφορετικές ταχύτητες: 

– Το πρώτο θύμα είναι ο ίδιος ο χρήστης, ο αγρότης – ελαιοκαλλιεργητής, για αυτό άλλωστε και απαγορεύτηκε στην ΕΕ το 2020 μετά από πολυετείς έρευνες (***3),

– Θύμα είναι και το φυσικό περιβάλλον, στο οποίο διαχέεται κατά τη χρήση του, απορρίπτονται τα υπολείμματα των συσκευασιών κ.λπ.,

– Επίσης θύμα για ανάλογους ευνόητους είναι και ο καταναλωτής προϊόντων, τροφίμων, (όπως π.χ. το ελαιόλαδο), τα οποία εμπεριέχουν χλωροπυριφός. Εδώ να υπογραμμίσουμε ότι δεν έχουν τεθεί κάποια ελάχιστα όρια αλλά αρκεί η απλή ανίχνευσή του γιατί το χλωροπυριφός είναι τελείως απαγορευμένο, (***3),

–  Το πρώτο και με τις πιο άμεσα ορατές ζημίες θύμα δεν είναι άλλο από την εταιρεία, βιομηχανία τροφίμων, σε περίπτωση που από κάποιον έλεγχο εντοπισθεί προϊόν της επιμολυσμένο με απαγορευμένη ουσία όπως στην περίπτωσή μας το χλωροπυριφός. Το οικονομικό κόστος της απόσυρσης των παρτίδων που έχουν πληγεί είναι ιδιαίτερα υψηλό, αλλά ακόμη χειρότερη και πιο δυσβάστακτη είναι η βλάβη της φήμης και του εμπορικού της ονόματος,

– Ακόμη βαρύτερες, μακροχρόνιες και πιο δύσκολο να εξαλειφθούν είναι οι επιπτώσεις για την χώρα προέλευσης του προϊόντος,

– Τέλος, όλα τα παραπάνω συμπυκνώνονται στο βάρος που πέφτει σε αυτό καθαυτό το προϊόν, δηλαδή το ελαιόλαδο.

Απέναντι σε όλα αυτά τα θύματα ο θύτης είναι ένας και μόνος: το κύκλωμα παράνομης εισαγωγής και διακίνησης του απαγορευμένου φυτοφάρμακου.

Η συσσώρευση πολλαπλών κινδύνων και απειλών καταλήγει σε εκκρηκτικό μίγμα

Στην περίπτωση που εξετάζουμε έχουμε τη συσσώρευση πολλαπλών κινδύνων και απειλών:

– μια μικρή σχετικά για τα διεθνή μεγέθη του ανταγωνισμού εταιρεία, ιδιαίτερα ευάλωτη γιατί έχει οικοδομήσει το μάρκετινγκ της στην υψηλή ποιότητα των προϊόντων της -κυρίως ελαιόλαδο- σε υψηλές σχετικά τιμές, 

– μία χώρα, την Ελλάδα, επίσης ευάλωτη λόγω μικρών μεριδίων στη διεθνή αγορά, βασιζόμενη στο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της υψηλής ποιότητας του (εξαιρετικού παρθένου) ελαιολάδου της, σε υψηλές επίσης τιμές,

– ένα προϊόν, το (εξαιρετικό παρθένο) ελαιόλαδο, το οποίο αποτελεί λιγότερο από το 1,2% της παγκόσμιας παραγωγής και κατανάλωσης όλων των λιπών και ελαίων, με την προώθησή του να βασίζεται αποκλειστικά στην εικόνα υπεροχής σε ό,τι αφορά τις υγιεινές θρεπτικές του ιδιότητες, την οποία με τόσο κόπο έχει κατακτήσει.

– τη χειρότερη δυνατή συγκυρία με την τιμή του ελαιολάδου να έχει εκτοξευθεί στα ύψη τα τελευταία 1-2 χρόνια ενώ αντιθέτως τα σπορέλαια γράφουν ιστορικά χαμηλά.

Μέσα λοιπόν σε αυτό το εκκρηκτικό σκηνικό «ήρθε κι έσκασε» η υπόθεση του χλωροπυριφός και μάλιστα σε μια χώρα, την Δανία, ιδιαίτερα «ευαίσθητη» σε τέτοια θέματα.

Ποιός όμως «έσπειρε» την απασφαλισμένη νάρκη του χλωροπυριφός;

Όπως γράψαμε και παραπάνω, ο πρώτος θύτης και ένοχος αυτής της υπόθεσης δεν είναι άλλος από το «κύκλωμα» παράνομης εισαγωγής και διακίνησης. Κι όταν λέμε «κύκλωμα» εννοούμε έναν οργανωμένο μηχανισμό, δεν μιλάμε για κάποιο μπουκαλάκι από ένα σκεύασμα που το έφερε κάποιος στη βαλίτσα του και το πούλησε σε έναν παραγωγό. Η παρομοίωση με το κύκλωμα εισαγωγής και διακίνησης ναρκωτικών ουσιών ταιριάζει πολύ καλά με την περίπτωσή μας.

Το olivenews.gr δεν κρύφτηκε αλλά από την πρώτη στιγμή έκανε το δημοσιογραφικό του καθήκον ενημερώνοντας για αυτή την υπόθεση Φοβού κάποιους χημικούς και αναλύσεις φέροντες (7/12/2023). Τονίσαμε πως αν κάποιος, και μάλιστα χημικός – επιστήμονας, γνωρίζει και έχει στοιχεία για κάτι τόσο σοβαρό που συνιστά απειλή για τη δημόσια υγεία, πηγαίνει και το καταγγέλλει στον εισαγγελέα και όχι με ανακοινώσεις σε τοπικές ημερίδες με θέμα «Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο ”Κρήτη“, ο πράσινος χρυσός του νησιού μας» και στις τοπικές εφημερίδες.

Δυστυχώς, αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς όπως το Παράρτημα Κρήτης της Ένωσης Ελλήνων Χημικών όχι μόνο απέτυχε να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει σωστά την τοπική κοινωνία και να καταγγείλει με στοιχεία το γεγονός στις αρμόδιες Αρχές αλλά στράφηκε εναντίον του olivenews.gr. Χαρακτηριστικό το απόσπσμα της επιστολής της «Σύσσωμη η κοινότητα των χημικών, με μεγάλη δυσαρέσκεια, πληροφορήθηκε για το άρθρο που δημοσιεύθηκε olivenews.gr». Δηλαδή, οι εκπρόσωποι της Ένωσης Ελλήνων Χημικών φαίνεται πως «δυσαρεστήθηκαν» όχι από το χλωροπυριφός αλλά από το δικό μας ενημερωτικό δημοσίευμα. Τελικά η ανταλλαγή επιστολών φάνηκε να κλείνει στις 19/2/2024 με την Επιστολή του Παραρτήματος Κρήτης της Ένωσης Ελλήνων Χημικών 

Η απάντηση του olivenews.gr έκλεινε  «προφητικά» όπως δυστυχώς απέδειξε η σημερινή κατάληξη γράφοντας:  «Πέραν, λοιπόν, της όποιας συναδελφικής / συνδικαλιστικής αλληλεγγύης, υπάρχει η επιστήμη της Χημείας Τροφίμων, η οποία καλείται να υπηρετεί το “εθνικό μας προϊόν”, το ελαιόλαδο και, προφανώς, τη δημόσια υγεία».

Προφανώς θα ήταν σφάλμα και αδικία να επιρριφθούν όλες οι ευθύνες στους χημικούς. Είναι πάρα πολλοί άλλοι αυτοί που σε ατομικό και συλλογικό, σε ανεπίσημο και επίσημο επίπεδο, εμπλέκονται στην αλληλουχία: κύκλωμα εισαγωγής και διακίνησης παράνομων φυτοφαρμάκων – λανθασμένη έως και παράτυπη εφαρμογή των ψεκασμών – υπολείμματα – χύμα παρθένο ελαιόλαδο – τυποποιημένο ελαιόλαδο – καταναλωτής.

Ας σκεφτούν όλοι, από την επίσημη πολιτεία μέχρι όλους τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα αξίας (τυποποιητές, εμπόρους, ελαιουργούς, ελαιοπαραγωγούς) πως δεν γίνεται το (εξαιρετικό παρθένο) ελαιόλαδο, ο ”πράσινος χρυσός“, να πουλιέται 10 και 15 φορές ακριβότερο από τα σπορέλαια με το επιχείρημα της υγιεινής και διατροφικής του υπεροχής ενώ την ίδια στιγμή έχει υπολείμματα από επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία φυτοφάρμακα. 

Για την εταιρεία GAEA Τρόφιμα 

Το ρεπορτάζ του olivenews.gr λέει πως επρόκειτο για μια «σατανική σύμπτωση», που ξεκίνησε από μια πολύ μικρή παρτίδα 8 τόνων έξτρα παρθένου ελαιολάδου επιμολυσμένου με χλωροπυριφός, το οποίο αγοράστηκε αρχές Νοεμβρίου 2023, όταν ακόμη δεν είχε γίνει ευρύτερα γνωστό το πρόβλημα του χλωροπυριφός και δεν είχε σημάνει alert.

Τέτοιου είδους «βιομηχανικά ατυχήματα» συμβαίνουν συχνά – πυκνά παντού σε όλες τις χώρες, εκεί όπου τουλάχιστον εφαρμόζονται συστήματα ελέγχου ποιότητας και ιχνηλασιμότητας, τα οποία προστατεύουν τον καταναλωτή.

Όπως προαναφέραμε, η εταιρεία, και ιδίως το ελληνικό ελαιόλαδο γενικότερα, θα κληθούν να καταβάλλουν ένα πολύ μεγάλο τίμημα αλλά αυτό ας γίνει η αφορμή να ξεκινήσει, επιτέλους, μια συνολική οργανωμένη προσπάθεια προστασίας του ελληνικού ελαιολάδου, το οποίο, ας μην το ξεχνάμε, αποφέρει αρκετά δις ευρώ στην εθνική οικονομία και σε όλους τους συντελεστές της ελαιοκομίας.

Η μόνη δική μου ένσταση για την εταιρεία σε αυτή τη νάρκη που έτυχε και πάτησε είναι η ατυχής Ανακοίνωση που εκ των υστέρων εξέδωσε ειδικά σε ό,τι αφορά τη «λήξη της συνεργασίας με το ελαιοτριβείο: Εντοπίσαμε το υπεύθυνο ελαιοτριβείο και λήξαμε την συνεργασία μας μαζί τους». Και εδώ όμως είναι πια καιρός τα ελαιοτριβεία / ελαιουργεία να «φροντίσουν τα του οίκου τους», να αυτοπροστατευθούν, να οργανωθούν. 

~~~

(***1) Διευκρινίζουμε ότι επρόκειτο περί μη ηθελημένης «επιμόλυνσης» γιατί σε μερίδα του Τύπου γράφτηκαν ανακρίβειες μέχρι και για «νοθεία».