Μια δύσκολη επταετία εκτιμάται ότι θα περάσει το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, καθώς έως το 2030 θα σπεύσει να συνταξιοδοτηθεί η γενιά των baby boomers.

Μάλιστα, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας ότι αν και η «μεγάλη έξοδος» ξεκίνησε το 2022 και θα διαρκέσει έως το 2030, με περίπου 165.000 έως 200.000 άτομα να συνταξιοδοτούνται ετησίως, ο μεγαλύτερος όγκος των συνταξιοδοτήσεων θα υπάρξει από το 2025 και μετά.

Ηδη, τόσο τα στοιχεία της μελέτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το ασφαλιστικό στη χώρα μας, όσο και τα μηνιαία στοιχεία του υπουργείου Εργασίας μέσω του πληροφοριακού συστήματος «Ατλας» δείχνουν πως το κύμα φυγής δεν είναι αναστρέψιμο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, μέσα σε λιγότερο από 10 χρόνια, οι απασχολούμενοι αναμένεται να μειωθούν στα 4,09 εκατ. άτομα το 2030 από περίπου 4,196 εκατ. που ήταν το 2023. Την ίδια 7ετία, οι συνταξιούχοι αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 130.000 άτομα. Μάλιστα, η συνταξιοδοτική δαπάνη θα πέσει κάτω από το 14% (ήταν 14,4% το 2023) μετά το 2035 που θα έχει συνταξιοδοτηθεί όλη η γενιά των baby boomers, ώστε σταδιακά το 2050 να είναι στο 13,6%.

Οπως εξηγεί μιλώντας στην «Κ» ο δρ του Παντείου Πανεπιστημίου, αναλογιστής Βασίλης Μπέτσης, στη χώρα μας λόγω του εμφυλίου πολέμου το baby booming άργησε σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης που είχε ξεκινήσει από το 1946. Ξεκίνησε το 1955 και διήρκεσε έως και το 1967. Σε αυτή την περίοδο, ο μέσος αριθμός των γεννήσεων ανά έτος ήταν 156.000 γεννήσεις. «Η συνταξιοδότηση της γενιάς των baby boomers έχει ξεκινήσει από το 2022 και θα διαρκέσει μέχρι το 2030. Ομως, ο μεγαλύτερος όγκος των συνταξιοδοτήσεων θα γίνει από το 2025 μέχρι το 2030, διότι την περίοδο 1960-1965 οι γεννήσεις ήταν υψηλότερες από τον μέσο όρο των 156.000 γεννήσεων», επισημαίνει ο κ. Μπέτσης.

Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα Κοινωνικής Ασφάλισης Νίκο Μηλαπίδη, η πλειονότητα αυτών που είναι γεννημένοι από το 1946 βρίσκεται ήδη στη διαδικασία συνταξιοδότησης και εντός των επόμενων 3-4 χρόνων η «έξοδος» θα έχει ολοκληρωθεί. Βέβαια, αν ο χαρακτηρισμός «babyboomer» στην Ελλάδα αφορά και τους γεννημένους από το 1960 έως το 1965, τότε πρόκειται για μια πολυπληθέστερη κατηγορία ασφαλισμένων και η διαδικασία ενδέχεται να διαρκέσει περισσότερο. Πρόκειται γι’ αυτούς που σύμφωνα με τον κ. Μηλαπίδη «είναι στο μεταίχμιο της εξόδου και στα πρόθυρα της απασχόλησης συνταξιούχων, αν βέβαια το επιθυμούν».

Μάλιστα, ο γενικός γραμματέας Κοινωνικής Ασφάλισης σημειώνει πως στις τελευταίες αναλογιστικές μελέτες έχουν γίνει οι προβλέψεις και παρά την αύξηση των συνταξιούχων, το ύψος των συντάξεων είναι εξασφαλισμένο. «Η πίεση είναι αναμενόμενη και ελεγχόμενη», επισημαίνει χαρακτηριστικά. Για να συμπληρώσει πως επειδή μιλάμε για μια γενιά εργαζομένων με προσόντα, αν επιλέξουν να δουλέψουν με το νέο ευνοϊκό καθεστώς των απασχολούμενων συνταξιούχων, τότε θα ξαναεισφέρουν στο σύστημα, ενώ παράλληλα θα αυξήσουν και τα εισοδήματά τους. Βέβαια για κάποιους το νέο ευνοϊκό αυτό καθεστώς, με την κατάργηση του πέναλτι -30% στη σύνταξη όσων εξακολουθούν να εργάζονται, αποτελεί έναν επιπλέον παράγοντα αύξησης των συνταξιοδοτήσεων κατά το εξεταζόμενο διάστημα.

Η συνταξιοδοτική δαπάνη θα πέσει κάτω από το 14% μετά το 2035, που θα έχει συνταξιοδοτηθεί όλη η γενιά των baby boomers.

Και πράγματι, σύμφωνα με την προβολή που διενήργησε για την «Κ» ο κ. Μπέτσης, φαίνεται πως και το 2024 οι αιτήσεις συνταξιοδότησης θα ξεπεράσουν τις 200.000 και θα προσεγγίσουν τις 220.000 που ήταν και αριθμός-ρεκόρ το 2022.

Συγκεκριμένα, από 103.308 συνταξιοδοτήσεις που είχαμε το 2019, το 2022 ο αριθμός των αιτήσεων συνταξιοδότησης εκτινάχθηκε σε 222.800. Το έτος 2023 παρατηρήθηκε μια μικρή μείωση, όμως από τα στοιχεία του συστήματος «Ατλας» για τους δύο πρώτους μήνες του 2024 οι εκτιμήσεις δεν είναι ευοίωνες. Το διάστημα Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2024 παρατηρείται μια αύξηση των συνταξιοδοτήσεων κατά 13%, από 29.806 συνταξιοδοτήσεις σε 33.459. Με βάση αυτά τα στοιχεία, ο έμπειρος αναλογιστής εκτιμά για το τρέχον έτος πως εάν συνεχιστεί αυτή η τάση, ο αριθμός των νέων συνταξιοδοτήσεων θα πλησιάσει το επίπεδο του 2022, αγγίζοντας τις 218.500 συνταξιοδοτήσεις.

Αλλά και βάσει των αναλογιστικών προβολών, ο δρ του Παντείου Πανεπιστημίου Β. Μπέτσης σκιαγραφεί μια όχι και τόσο θετική εικόνα: οι απασχολούμενοι αναμένεται να μειωθούν στα 4,09 εκατ. άτομα το 2030 από περίπου 4,196 εκατ. που ήταν το 2023, ενώ οι συνταξιούχοι αναμένεται να αυξηθούν την επόμενη 7ετία κατά περίπου 130.000 άτομα. Αυτό θα επηρεάσει βέβαια και τη συνταξιοδοτική δαπάνη, η οποία σε ονομαστικές τιμές εκτιμάται πως θα αυξηθεί από τα 31,5 δισ. ευρώ το 2023, στα 35,1 δισ. ευρώ το 2030. Να σημειωθεί εδώ ότι ως ποσοστό του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα είναι περίπου στο ίδιο επίπεδο (14,2%) με αυτό του 2023, που ήταν 14,4%.

Μετά το 2035, που θα έχει συνταξιοδοτηθεί όλη η γενιά των baby boomers, η συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ θα αρχίσει να μειώνεται σταδιακά κάτω από το 14% και το 2050 θα είναι στο 13,6%, το 2060 στο 12% και το 2070 στο 11,9%.

Στο τεράστιο πρόβλημα της μείωσης του πληθυσμού, που εκτιμάται ότι θα έχει μειωθεί στα 7,8 εκατ. άτομα, βέβαια πρέπει να προστεθεί και η ωρίμανση του νόμου Κατρούγκαλου, με τις σημαντικά περιορισμένες συνταξιοδοτικές παροχές.

Οι πρόωρες συντάξεις

Τα… «απομεινάρια» των μεταβατικών διατάξεων του μνημονιακού νόμου του 2015 για τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης αποτελούν έναν ακόμη λόγο αύξησης των συνταξιούχων τα επόμενα χρόνια. Καθώς μάλιστα δεν υπάρχει κανένα κίνητρο για όσους επιθυμούν να μείνουν στην εργασία τους παρά τη συμπλήρωση των προβλεπόμενων ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αφού τα ποσοστά αναπλήρωσης παραμένουν χαμηλά (παρά τις παρεμβάσεις του νόμου Βρούτση), οι ειδικοί δεν βλέπουν και πιθανότητες περιορισμού των αιτήσεων για συνταξιοδότηση. Καμπανάκι για το ασφαλιστικό και δη για τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις χτύπησε μάλιστα πρόσφατα και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, στην ετήσια έκθεση της ΤτΕ για την ελληνική οικονομία, ζητώντας να μπει οριστικό τέλος, παράλληλα με τη λήψη μέτρων για τη γήρανση του πληθυσμού και την περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.

Ωστόσο στην πράξη, με τις μνημονιακές παρεμβάσεις του Αυγούστου 2015, ένα πολύ μικρό πλήθος ασφαλισμένων έχει πλέον το δικαίωμα να αποχωρήσει πρόωρα πριν από την ηλικία των 62 ετών, καθώς εκπνέει η προθεσμία ισχύος των μεταβατικών ορίων. Πρόκειται κυρίως για μητέρες ανηλίκων στον ιδιωτικό τομέα, στο Δημόσιο και στα πρώην ειδικά ταμεία, καθώς και για γυναίκες με το καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών (ΒΑΕ), που μπορούν να αποχωρήσουν νωρίτερα τα επόμενα χρόνια αν έχουν ήδη θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα τη διετία 2010-2012.