Η πλέον ευημερούσα περιοχή στον κόσμο με την πλουσιότερη και καλύτερη διατροφή, η Ευρώπη, κινδυνεύει από μια επισιτιστική κρίση, καθώς ένας συνδυασμός αρνητικών παραγόντων απειλεί την ασφάλειά της ως προς την προσφορά τροφίμων. Τα φαινόμενα Ελ Νίνιο και Λα Νίνια έχουν πλήξει την παραγωγή σόγιας στη Λατινική Αμερική από όπου προμηθεύεται, Ουκρανοί και Ρώσοι αγρότες που καλλιεργούν σιτηρά πολεμούν, η Ινδονησία έχει απαγορεύσει τις εξαγωγές φοινικέλαιου στην Ευρώπη και η Κίνα έχει μειωμένη σοδειά και προσπαθεί να διασφαλιστεί η ίδια. Και την ίδια στιγμή οι χώρες της Μεσογείου τείνουν να μετατραπούν σε ερήμους εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Γι’ αυτό 60 ειδικοί της ασφάλειας τροφίμων, κρατικοί αξιωματούχοι και αξιωματούχοι της Ε.Ε., όπως και στελέχη της βιομηχανίας των τροφίμων, συναντήθηκαν τον περασμένο μήνα για δύο ημέρες για να εξετάσουν με προσομοιώσεις το χείριστο δυνατό σενάριο, να δοκιμάσουν τα περιθώρια και τις αντοχές της Γηραιάς Ηπείρου ως προς τα αποθέματά της σε περίπτωση μεγάλων ελλείψεων προσφοράς ειδών διατροφής και να δουν πώς θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μια τέτοια κρίση. Πρωτίστως, όμως, τους απασχόλησε πόσες κρίσεις είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν ταυτοχρόνως.

Η συγκέντρωση έγινε σε ένα ανακαινισμένο μοντέρνο κτίριο της Shell στις Βρυξέλλες, όπου προσπάθησαν να σχεδιάσουν πολιτικές πρόληψης και αντίδρασης στην κρίση. Λίγα μέτρα παραπέρα οι αγρότες κλιμάκωναν τις κινητοποιήσεις τους και τις διαμαρτυρίες τους κατά της Ε.Ε., δημιουργώντας προβλήματα στην τροφοδοσία των σούπερ μάρκετ. Ο χώρος εργασίας στον οποίο έγινε η συνάντηση ήταν ευχάριστος. Ωστόσο οι εικόνες που προβλήθηκαν με περιοχές πληγείσες από ξηρασία, πλημμύρες, διαδηλώσεις και ταραχές προκαλούσαν ένα αίσθημα κατάστασης εκτάκτου ανάγκης.

Ο συναγερμός ανάμεσα στις κυβερνήσεις σχετίζεται με όσα έχουν συμβεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια, στη διάρκεια των οποίων αλλεπάλληλα πλήγματα έχουν κλονίσει την παραγωγή, τη διανομή και την κατανάλωση τροφίμων. Το πρώτο πλήγμα ήταν η πανδημία, αλλά ακολούθησε ο πόλεμος ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, στις οποίες βρίσκονται οι μεγαλύτεροι σιτοβολώνες της Ευρώπης και στη συνέχεια το έμφραγμα στους σημαντικότερους δρόμους μεταφοράς προϊόντων και στις εφοδιαστικές αλυσίδες, που οδήγησαν στα ύψη τις τιμές. Και το χειρότερο πλήγμα οι ακραίες καιρικές συνθήκες, που πλέον εμποδίζουν συστηματικά τις καλλιέργειες.

Αχίλλειος πτέρνα της Γηραιάς Ηπείρου οι ακραίες καιρικές συνθήκες που πλήττουν τακτικά την αγροτική παραγωγή.

Στην προσομοίωση εξετάστηκε το ενδεχόμενο την επόμενη χρονιά να υπάρξουν κι άλλα σοβαρά προβλήματα στις καλλιέργειες, να οδηγήσουν στα ύψη τις τιμές των ζωοτροφών, να μειωθούν έτσι τα εκτρεφόμενα κοπάδια και παράλληλα και η παραγωγή ψαριών. Και κάποια πλοία που μεταφέρουν αγροτικά προϊόντα να προτιμήσουν άλλες αγορές πιο προσοδοφόρες και να γυρίσουν την πλάτη στην Ευρώπη. Η προσομοίωση και τα τεστ κοπώσεως που χρησιμοποιήθηκαν στη συνάντηση των 60 είναι συνήθης τακτική στον τραπεζικό κλάδο, όταν κυβερνητικοί αξιωματούχοι και πολιτικοί επιχειρούν από καιρού εις καιρόν να εξετάσουν τι θα γίνει σε περίπτωση σοβαρής κρίσης, μεταξύ των οποίων ακόμη και στην περίπτωση μιας πανδημίας. Ενα τέτοιο σενάριο είχε μάλιστα εξεταστεί λίγους μήνες προτού εκδηλωθεί η πανδημία του κορωνοϊού.

Αυτό συμβαίνει κυρίως στις ΗΠΑ, ενώ στην Ευρώπη είναι σπάνιες οι προσομοιώσεις και τα πειράματα του είδους υπό την αιγίδα κυβερνήσεων. Και όπως επισημαίνει ο Πιοτρ Μαγνουζέφσκι, επιστημονικός διευθυντής του Κέντρου Συστημικών Λύσεων της Πολωνίας, είναι πολύ πιο σπάνιες τέτοιου είδους προσομοιώσεις από κυβερνήσεις όταν πρόκειται για την επάρκεια των τροφίμων. Ας μην ξεχνάμε ότι το θέμα αφορά την Ευρώπη, την πιο τυχερή γεωγραφική ζώνη με τη μεγαλύτερη προσφορά βασικών ειδών διατροφής, από τα σιτηρά μέχρι τα γαλακτοκομικά, το χοιρινό κρέας και το ελαιόλαδο. Μια γεωγραφική ζώνη που δεν έχει ουσιαστικό λόγο να ανησυχεί για την επάρκεια τροφίμων.

Ενδεικτικό της ευημερίας της είναι το συγκριτικά χαμηλό ποσοστό των δαπανών των νοικοκυριών, μόλις 14%, που προορίζεται για την αγορά τροφίμων, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στη Νιγηρία είναι 60% και στην Αίγυπτο 40%. Ο παγκόσμιος δείκτης ασφάλειας τροφίμων μονίμως κατατάσσει τις ευρωπαϊκές χώρες στις ασφαλέστερες ως προς την επάρκεια τροφίμων. Η αχίλλειος πτέρνα της, όμως, είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα που πλήττουν τακτικά την αγροτική παραγωγή και σύμφωνα με στοιχεία του 2022 κοστίζουν στην Ευρώπη πάνω από 50 δισ. ευρώ σε ζημιές. Το κόστος των λιπασμάτων και της ενέργειας που απαιτούνται για τις καλλιέργειες και τα θερμοκήπια εκτοξεύθηκε στα ύψη μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Στο βίντεο με την προσομοίωση παρουσιάζεται το σενάριο της περαιτέρω επιδείνωσης μέσα στο επόμενο έτος, με λεηλασίες στα σούπερ μάρκετ και παρεμβάσεις της αστυνομίας που θα προσπαθεί να περιορίσει τις ταραχές. Συνδυάζεται με μια έλλειψη κρέατος και ψαριών στη Γερμανία, όπως και οι πτωχεύσεις αγροτών που εξέτρεφαν ζώα.

Σε ό,τι αφορά το τι εξετάστηκε ως λύση σε μια τέτοια κρίση, υπήρξε πρωτίστως εκτεταμένος προβληματισμός για το πώς θα μπορούσε η Ευρώπη να περιορίσει την υπερβολική εξάρτησή της από εισαγωγές σε είδη όπως η σόγια που χρειάζεται για την εκτροφή των ζώων και επομένως την παραγωγή κρέατος και γαλακτοκομικών. Υπήρξε γενική συναίνεση ως προς την ανάγκη να αλλάξουν οι διατροφικές συνήθειες και ο κόσμος να στραφεί σε πιο υγιεινά τρόφιμα και να μειώσει την κατανάλωση κρέατος. Και βέβαια υπήρξε μεγάλος προβληματισμός για το πώς μπορεί η Ευρώπη να συγκεντρώσει επάρκεια αποθεμάτων και πώς να τα διαχειριστεί αποτελεσματικά.