Μια μελέτη με επικεφαλής την ανθρωπολόγο Alexandra Morton-Hayward και την ομάδα της, από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης,  κατέδειξε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να επιβιώσει στη φθοροποιό δύναμη του χρόνου, και να αντέξει πολύ περισσότερο από ό,τι θεωρούσαν οι επιστήμονες προηγουμένως.

Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι είναι εκπληκτικά ανθεκτικοί στην αποσύνθεση, μία υπόθεση που έρχεται σε έντονη αντίθεση με τις  προηγούμενες θεωρίες που υπήρχαν.

Για τις ανάγκες του έργου, οι μελετητές ρώτησαν αρχαιολόγους από όλον τον κόσμο, καταλήγοντας στη σύνθεση ενός παγκόσμιου αρχείου όπου οι ειδικοί μπορούν να αντιπαραβάλλουν τα επιμέρους αρχεία-ορισμένα από τα οποία, είναι δείγματα-από περισσότερους από 4.400 ανθρώπινους εγκεφάλους οι οποίοι έχουν διατηρηθεί. Οι συγκεκριμένοι εγκέφαλοι συλλέχθηκαν από διάφορα περιβάλλοντα, από τα παγωμένα εδάφη του Βόρειου Πόλου, μέχρι τις ερήμους της Αρχαίας Αιγύπτου, αμφισβητώντας την αντίληψη σύμφωνα με την οποία, ο εγκέφαλος είναι από τα πρώτα όργανα που αποσυντίθεται.

Η ομάδα πίσω από τη νέα μελέτη “ξεσκόνισε” ένα αρχαιολογικό αρχείο με περισσότερους από 4.000 ανθρώπινους εγκεφάλους, πολλοί από τους οποίους χρονολογούνται πριν από 12.000 χρόνια, για να προσδιορίσει την αλήθεια σχετικά με την αποσύνθεση του εγκεφάλου.

Ανατροπή της παλαιάς αντίληψης για γρήγορη αποσύνθεση του εγκεφάλου

Ο εγκέφαλος είναι συνήθως ένα από τα πρώτα όργανα που αποσυντίθενται μετά τον θάνατο. Έτσι, επικρατεί η αντίληψη ότι οι φυσιολογικά διατηρημένοι εγκέφαλοι είναι «μοναδικές» ή «εξαιρετικά σπάνιες» ανακαλύψεις,  ιδιαίτερα απουσία άλλων μαλακών ιστών. Ωστόσο, η πρόσφατη έρευνα αμφισβητεί αυτές τις αντιλήψεις, αποδεικνύοντας ότι οι διατηρημένοι εγκέφαλοι υπάρχουν σε πολύ μεγαλύτερη αφθονία από ό,τι θεωρείτο προηγουμένως, χάρη σε συνθήκες που αποτρέπουν την αποσύνθεση.

Η Morton-Hayward λέει ότι αυτοί οι αρχαίοι εγκέφαλοι μπορεί να είναι μια αναξιοποίητη πηγή πληροφοριών σχετικά με το παρελθόν μας.

Τι αποκαλύπτουν οι αρχαίοι εγκέφαλοι

Οι διατηρημένοι εγκέφαλοι βρέθηκαν σε διαφορετική κατάσταση. Κάποιοι ήταν εύθραυστοι και ξηροί, καθώς είχαν χάσει όλη την υγρασία τους, ενώ άλλοι ήταν μαλακοί και σπογγώδεις. Παραδόξως, ένα σημαντικό μέρος αυτών των εγκεφάλων ανακαλύφθηκε σε σώματα στα οποία δεν είχαν διασωθεί άλλοι μαλακοί ιστοί, αποτελώντας ένα ασυνήθιστο φαινόμενο στον χώρο των αρχαιολογικών ανακαλύψεων.

Περιπτώσεις όπου ο εγκέφαλος είχε παραμείνει άθικτος

H Morton-Hayward, εξήγησε στο Science: «Συνήθως, ο εγκέφαλος υγροποιείται σχεδόν αμέσως μετά τον θάνατο. Υπήρξαν ωστόσο, ορισμένες περιπτώσεις αυτοψίας, όπου ο εγκέφαλος είχε παραμείνει άθικτος, σαν ζελέ μέσα στο κρανίο. Ανατρέχοντας στη βιβλιογραφία, ξαφνιάστηκα με τα πολλά παραδείγματα διατηρημένων εγκεφάλων.

Τελικά, βρήκα χιλιάδες, ανατρέχοντας 12.000 χρόνια στο παρελθόν, και από κάθε ήπειρο, εκτός της Ανταρκτικής. Ωστόσο, κανείς δεν ερευνά το υλικό αυτό».

Δυνατότητα διατήρησης του εγκεφάλου για πολύ μεγάλο διάστημα

«Θεωρώ ότι το συναρπαστικό στοιχείο της έρευνας είναι πως, αν και γνωρίζουμε πως ο εγκέφαλος μπορεί να υγροποιηθεί γρήγορα, σε ορισμένες περιπτώσεις, αναμφισβήτητα, μπορεί να διατηρείται για απίστευτα μεγάλα χρονικά διαστήματα», εξήγησε η Morton-Hayward, μιλώντας στο Science.

«Θα υποστήριζα ότι πρέπει να ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε σε μεγαλύτερο βάθος σε σχέση με τη διατήρηση των μαλακών ιστών».

Το μυστήριο που παραμένει

Αν και σήμερα, λιγότερο από το 1% του αρχείου μελετάται, ο καθαρός όγκος των διατηρημένων εγκεφάλων έχει δημιουργήσει νέες ερευνητικές ευκαιρίες. Παράγοντες όπως το πάγωμα, το μαύρισμα και η αφυδάτωση, που βοηθούν στη διατήρηση του εγκεφάλου, εξετάζονται προσεκτικά. Ωστόσο, αυτό που κάνει τον εγκέφαλο να διατηρείται, όταν τα υπόλοιπα όργανα αποσυντίθενται, παραμένει μυστήριο. Η λύση του μυστηρίου αυτού, θα μπορούσε να βρίσκεται στην μοναδική χημική σύνθεση του εγκεφάλου, ιδιαίτερα στην ισορροπημένη αναλογία των πρωτεϊνών ως προς τα λιπίδια, που μπορεί να αλληλεπιδράσουν με περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι τα μέταλλα και συνεπώς, διευκολύνοντας τη διατήρησή του.

Ως εκ τούτου, η εν εξελίξει έρευνα της Morton-Hayward, αποτελεί ένα «αναξιοποίητο αρχείο» που θα μπορούσε να ρίξει φως στην ανθρώπινη εξέλιξη, καθώς και να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την υγεία και τις ασθένειες από τα αρχαία χρόνια. Η έρευνα θα μπορούσε ακόμη και να παρέχει γνώσεις σχετικά με νευροεκφυλιστικές συνθήκες που επηρεάζουν τους ανθρώπους σήμερα, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας.

Επανάσταση στην κατανόηση των νευρολογικών διαταραχών

Όπως σημειώνει η Morton-Hayward, «Οι αρχαίοι εγκέφαλοι μπορεί να παρέχουν νέες πληροφορίες» Αυτή η έρευνα θα μπορούσε να φέρει την επανάσταση στην κατανόησή μας για τη νευρολογική ανάπτυξη και τις διαταραχές, αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες για την υγεία και τον τρόπο ζωής των προγόνων μας.

Η μελέτη δημοσιεύτηκε στη Βασιλική Εταιρεία για τις Βιολογικές Επιστήμες.