Ματωμένα Χριστούγεννα, στα τουρκικά kanli noel. Δεν είναι λίγοι στην Κύπρο, ελληνοκύπριοι και κυρίως τουρκοκύπριοι που παραδέχονται πως η ιστορία της διχοτόμησης του νησιού δεν άρχισε τον Ιούλιο του 1974 με το προδοτικό πραξικόπημα της αθηναϊκής χούντας, αλλά 11 σχεδόν χρόνια πριν. Και πιο συγκεκριμένα τα Χριστούγεννα του 1963, που έμειναν στην Ιστορία ως τα «Ματωμένα Χριστούγεννα».

Και έφτασε να ολοκληρωθεί το 1974 με τις δύο φάσεις της τουρκικής εισβολής στο νησί, με τις διακοπές της Αϊσέ να έχουν συμπληρώσει στις 20 Ιουλίου 2024 ήδη 50 χρόνια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα γεγονότα του 1963, έγιναν η αφορμή για να δημιουργηθεί στις 30 Δεκεμβρίου εκείνου του χρόνου η Πράσινη Γραμμή, αρχικά στη Λευκωσία. Για να φτάσει σήμερα τα 183 χιλιόμετρα μήκος και να χωρίζει την ελεύθερη Κύπρο από τα κατεχόμενα.

Η γραμμή που από τότε μέχρι σήμερα χώρισε τη Λευκωσία στα δύο  και ονομάστηκε έτσι γιατί ο διοικητής των Βρετανικών Δυνάμεων στην Κύπρο, στρατηγός Γιανγκ την χάραξε στο χάρτη με πράσινο μολύβι.

Η αφορμή για τις διακοινοτικές ταραχές στην Κύπρο στην πραγματικότητα ήταν το ίδιο το Σύνταγμα του 1960 με το οποίο και ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία.

Τα 13 Σημεία

Στις 30 Νοεμβρίου 1963 ο Μακάριος ανακοινώνει τις προτάσεις του για αναθεωρήσεις σε «13 σημεία» του συντάγματος, σύμφωνα με τα οποία ζητούσε:

1.        Το δικαίωμα αρνησικυρίας του προέδρου και του αντιπροέδρου να εγκαταλειφθεί

2.        Ο αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας να αντικαθιστά τον πρόεδρο σε περίπτωση απουσίας του ή αδυναμίας του να εκτελέσει τα καθήκοντα του

3.        Ο Έλληνας πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων και ο Τούρκος αντιπρόεδρος να εκλέγονται από ολόκληρη τη Βουλή και όχι όπως επί του παρόντος ο πρόεδρος από τους Έλληνες βουλευτές και ο αντιπρόεδρος από τους τους Τούρκους.

4.        Ο αντιπρόεδρος της Βουλής να αντικαθιστά τον πρόεδρο της Βουλής σε περίπτωση προσωρινής απουσίας του ή αδυναμίας του να εκτελέσει τα καθήκοντα του

5.        Να καταργηθούν οι συνταγματικές πρόνοιες που επιβάλλουν χωριστές πλειοψηφίες για τη θέσπιση ορισμένων νόμων από τη Βουλή των Αντιπροσώπων

6.        Να εγκαθιδρυθούν ενιαία δήμοι

7.        Να ενοποιηθεί η απονομή της Δικαιοσύνης

8.        Να καταργηθεί η διάκριση των δυνάμεων ασφαλείας σε Αστυνομία και Χωροφυλακή

9.        Η αριθμητική δύναμη των δυνάμεων ασφαλείας και των δυνάμεων άμυνας να καθορίζεται με νόμο

10.   Να τροποποιηθεί κατ’ αναλογία προς τον πληθυσμό Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων η αναλογία συμμετοχής Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στη σύνθεση της δημόσιας υπηρεσίας και των δυνάμεων της Δημοκρατίας.

11.   Να μειωθεί σε πέντε από δέκα ο αριθμός μελών της εππιτροπής δημόσιας υπηρεσίας

12.   Να λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία όλες οι αποφάσεις της επιτροπής δημόσιας υπηρεσίας.

13.   Να καταργηθεί η ελληνική κοινοτική συνέλευση.

Η τουρκική κυβέρνηση αντέδρασε άμεσα στα 13 σημεία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου απορρίπτοντας το έγγραφο χωρίς κανένα δισταγμό.

Ο ρόλος των Βρετανών

Για ενεργό ανάμειξη του Ύπατου Αρμοστή στην Κύπρο,  σερ Άρθρου Κλαρκ κάνει λόγο στο βιβλίο του με τίτλο Κυπριακό 1960-1974 – Αναζητώντας την Αλήθεια», ο Ανδρέας Φάντης (μέρος Α, σελ. 71) .

Όπως επισημαίνει «την ενεργό ανάμιξη του εγγράφου του Σερ Άρθρου Κλαρκ στην προετοιμασία των εγγράφου των 13 Σημείων επιβεβαίωσε και ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος». Τονίζει ωστόσο ότι ο ρόλος που διαδραμάτισε ο Κλαρκ σε αυτή την υπόθεση «εγείρει ένα σοβαρό ερώτημα. Ποια ήταν η επίσημη στάση της βρετανικής κυβέρνησης σε αυτή την εξέλιξη; Η βρετανική κυβέρνηση ήταν ενήμερη για το ρόλο του Σερ Άριρου, τον αποδέχθηκε, τον ενέκρινε και τον ενθάρρυνε; λΟτι η Βρετανική κυβέρνηση είχε ενημερωθεί για το σχέδιο προτάσεων του Μακαρίου για αναθεώρηση του Συντάγματος επιβεβαιώνεται από την επιστολή του Προέδρου Μακαρίου προς το βρετανό «Ύπατο Αρμοστή» ημερομηνίας 12/11/1963».

Όχι σε τριμερή

Ο Αρχιεπίσκοπος – όπως σημειώνει στο βιβλίο του «Κυπριακό 1954- 1974 – Στοχαστικές προσαρμογές και ο αιώνιος δηλιγαννισμός» ο Γιώργος Καλπαδάκης (σ. 248) – απέρριψε την αγγλική πρόταση να διεξαχθεί τριμερής διάσκεψη αποδεχόμενος μόνο το διμερές αγγλοκυπριακό σχήμα και απέστειλε τηλεγράφημα προς όλους τους αρχηγούς κρατών ανακοινώνοντας τους την απόφαση τουνα καταργήσει τις συνθήκες Συμμαχίας και Εγγυήσεως […] Με την κατάργηση της Συνθήκης Εγγυήσεων και την επαναφορά του σε αγγλοκυπριακό πλαίσιο τόνισε θα αποκλείονταν από την ρύθμιση του θέματος τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία.

»Οι συντεταγμένες του Κυπριακού θα μεταβάλλονταν ριζικά στις 20-21 Δεκεμβρίου 1963 όταν ξεκίνησε μία παρατεταμένη περίοδος διακοινοτικής βίας, με τον υπουργό Κοινοπολιτειακών Υποθέσεων να προειδοποιεί τον Έλληνα πρέσβυ στην Κύπρο την 1η Ιανουαρίου 1964 ότι «αν συνεπεία αδιαλλάκτου στάσεως του Αρχιεπισκόπου …[ήταν να] επέμβη η Τουρκία αι βρετανικαί δυνάμεις θα αποσυρθούν εις τα βάσεις των»».

Το μήνυμα Καβάζογλου

Στις 21 Δεκεμβρίου 1963 δημοσιεύεται στη «Χαραυγή» την εφημερίδα του ΑΚΕΛ έκκληση προς του τουρκοκύπριους με πρωτοβουλία του μέλους της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος, Ντερβίς Αλί Καβάζογλου στην οποία σημειώνει «Τούρκοι συμπατριώτες, οι στιγμές που περνούμε είναι κρίσιμες για όλους μας. […] Τούρκοι συμπατριώτες, δώστε τα χέρια για μια ειλικρινή συνεργασία με τους Ελληνες. Ζήτω η αδελφική συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου».

Η δημοσίευση αποδείχθηκε ξεπερασμένη από τα γεγονότα, αφού τη νύχτα της 20ης προς την 21η Δεκεμβρίου είχε ανοίξει ήδη ο κύκλος του αίματος. Και γραφόταν ήδη η ιστορία των «Ματωμένων Χριστουγέννων».

Τα Χριστούγεννα που όπως επισημαίνει η «Ομοσπονδία Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδος»  έγιναν «η αφετηρία μιας αιμάτινης διαδρομής που άρχισε να χαράσσεται οκτώ χρόνια πριν, όταν η παράνομη τουρκική οργάνωση «ΒΟΛΚΑΝ» (Ηφαίστειο), εκτέλεσε την επιχείρηση εμπρησμών και αντιπαρατάξεων, για να ακολουθήσει η οργανωμένη τρομοκρατία της Τ.Μ.Τ. (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης), διαδόχου της «ΒΟΛΚΑΝ» που οργανώθηκε με πρωτοβουλία του Ντενκτάς στην Αγλαντζιά στις 15 Νοεμβρίου 1957. Τα μέλη της επονομάζονταν «μουντζαχεντίν» και στις 20 Ιουλίου 1974 φέρεται ότι αριθμούσε 17.151».

Τα Ματωμένα Χριστούγεννα ή «τουρκική ανταρσία» ή «οδηγός για γενοκτονία των Τουρκοκυπρίων από τους Ελληνοκύπριους», με τον τίτλο να αλλάζει ανάλογα με το ποιος διηγείται την ιστορία εξελίχθηκαν σε ένα οργανωμένο σχέδιο που έβαζε τις βάσεις της διχοτόμησης με την κατάλληλη δράση και παρότρυνση ξένων δυνάμεων.

Η αφορμή για τα «Ματωμένα Χριστούγεννα»

Σε άρθρο του Φιλελεύθερου στις 27 Δεκεμβρίου 2023 αναφορικά με τα Ματωμένα Χριστούγεννα αναφέρει:

Στις 21 Δεκεμβρίου, αστυνομική περίπολος επιχείρησε να ερευνήσει αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν Τούρκοι Κύπριοι στα όρια της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής συνοικίας της Λευκωσίας. Οι Τούρκοι αρνήθηκαν να υποβληθούν σε έρευνα, ακολουθώντας τις οδηγίες της Τ.Μ.Τ. και το επεισόδιο εξελίχθηκε σε συμπλοκή μεταξύ του τουρκοκυπριακού πλήθους που άρχισε να συγκεντρώνεται στο σημείο του συμβάντος και των Ελληνοκύπριων αστυνομικών με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο Τούρκων Κυπρίων.

Γράφει ο Σπύρος Παπαγεωργίου: «Την 2.30΄ π.μ. της 21ης Δεκεμβρίου 1963, μία συντροφιά Τουρκοκυπρίων, δύο άνδρες και δύο γυναίκες εκινούντο με δύο αυτοκίνητα εις τας παρυφάς της εντός των τειχών Ελληνικής συνοικίας της Λευκωσίας και δη πλησίον του ιστορικού σωματείου “Ολυμπιακός”, της οδού Ερμού, το οποίον είχε πυρποληθή κατά την εξέγερσιν των Τούρκων του 1958.

Οι ανακοπέντες υπό της περιπόλου, μεταξύ των οποίων ήτο η περιώνυμος ανά τον κόσμον, ελευθερίων ηθών Τούρκισσα Τζεμαλιέ, ηρνήθησαν να ελεγχθούν υπό των Ελληνοκυπρίων, προεκλήθη δε επεισόδιον, κατά την διάρκεια του οποίου έτεροι Τούρκοι, προσέτρεξαν με απειλητικάς διαθέσεις. Οι αστυνομικοί ανέσυραν τα περίστροφα των, τότε ήρχισαν να ρίπτωνται πυροβολισμοί εναντίον των, συνεπεία των οποίων εις ετραυματίσθη. Εκ των ιδικών των πυροβολισμών εφονεύθησαν εις Τούρκος και η αναφερθείσα Τζεμαλιέ, η περίπτωσις της οποίας έδωσε την ευκαιρίαν βραδύτερον εις την Κυπριακήν αντιπολίτευσιν να γράψη (εφημερίδα “Πατρίς” 21.12.1966) και τα ακόλουθα:

“Εφονεύθη μία πόρνη και κατέρρευσεν εν κράτος! Φαινόμενον μοναδικόν εις την παγκόσμιον ιστορία. Γεγονός συμβολικόν της σαθρότητας του κράτους, το οποίον διελύθη μετά από εν τυχαίον επεισόδιον ρίψεως πυροβολισμών και φόνου μιάς γυναικός ελευθερίων ηθών. Ολίγων προ της αυγής τη 21ης Δεκεμβρίου 1963, προ τριών ακριβώς ετών, η ‘κυρίαρχος’ και ανεξάρτητος Κυπριακή ‘Δημοκρατία’ εξέπνεε ταυτοχρόνως με την αιμόφυρτον τούρκισαν πόρνην Τζεμαλιέ! Βίαιως θάνατος επισφράγισε τον αμαρτωλόν βίον αμφοτέρων”». (Σ. Παπαγεωργίου «Από την Ζυρίχην εις τον Αττίλαν» τ.α., σσ. 229-230).

Κοινή έκκληση για αποφυγή προκλήσεων

Οι συγκρούσεις γενικεύονται και επεκτείνονται και πέραν της Λευκωσίας. Πρόεδρος Μακάριος και αντιπρόεδρος Κιουτσούκ καλούν από κοινού σε αποφυγή προκλήσεων. Στις 30 Δεκεμβρίου Μακάριος, Κιουτσούκ και Ντέιβιντ Σαντ εκ μέρους της Βρετανίας υπογράφουν τη συμφωνία της Πράσινης Γραμμής.

Την ίδια στιγμή οι προβοκάτσιες αναδεικνύονται σε πολύτιμο εργαλείο του εθνικισμού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία συνολικά 364 Τουρκοκύπριοι και 174 ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν στις διακοινοτικές συγκρούσεις την περίοδο 1963-64.

Ο βαρύς φόρος αίματος των Τουρκοκυπρίων ακολουθείται από τον εξαναγκασμό τους από την πλευρά Ντενκτάς να μετακινηθούν σε αμιγώς τουρκοκυπριακές περιοχές, με αποτέλεσμα 25.000 να εγκαταλείπουν τις εστίες τους.

Όπως αναφέρει η ΟΚΟΕ «με εντολή Ρ. Ντενκτάς οι Τούρκοι Κύπριοι (Τ/Κ) εγκαταλείπουν τις πατρογονικές τους εστίες και τις εργασίες τους και κλείνονται σε θύλακες που είχαν δημιουργηθεί σε όλες σχεδόν τις πόλεις και άλλες περιοχές της Κύπρου. Πολλοί από αυτούς εγκαταλείπουν τα σπίτια τους με δάκρυα στα μάτια. Κάποιοι αντιστέκονται αρνούμενοι να πειθαρχήσουν στο παρακράτος Ντενκτάς. Για να κάψει την αντίσταση τους, ο Ντενκτάς δεν διστάζει να διατάξει τη δολοφονία τους από τους «μυστικούς» πράκτορες της ΤΜΤ».

Οι τουρκοκυπριακοί θύλακες

Τότε δημιουργούνται οι τουρκοκυπριακοί θύλακες με το Γιώργο Καλπαδάκη να σημειώνει στο βιβλίο του (σ. 268) πως «από το 1963 και ύστερα το ζήτημα των δήμων είχε εξελιχθεί σε δούρειο ίππο για την de facto διχοτόμηση της ανεξάρτητης Κύπρου, κατατείνοντας στη ραγδαία ανάπτυξη των αποξενωμένων από την κεντρική διοίκηση των τουρκοκυπριακών θυλάκων,

»Ενδεικτικό είναι ότι ενώ το Δεκέμβριο του 1964 σύμφωνα με έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ οι θύλακες αυτοί δεν κάλυπταν παρά μόλις το 1,5% των εδαφών της νήσου, το 1971 το ποσοστό των τουρκοκυπρίων που διαβιούσαν έξω από το πεδίο της κυπριακής κυβέρνησης θα εκτοξευόταν στο 90%».

Αρχή του πολέμου

Ο τουρκοκύπριος δημοσιογράφος Ιμπραήμ Αζίζ, σε σχετικό άρθρο του στην τουρκοκυπριακή εφημερίδα «Αφρίκα» χαρακτήριζε τις συγκρούσεις του Δεκέμβρη του 1963 ως την «αρχή του πολέμου για επιβολή της υπόθεσης του τουρκισμού και της κατεδάφισης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

»Εντούτοις, οι αφελείς Τουρκοκύπριοι νόμισαν ότι στη σύγκρουση με τους υποστηρικτές του σχεδίου Ακρίτας αγωνίζονταν ενάντια στους Ρωμιούς της Κύπρου για την επιβίωσή τους.

»Οι σχεδιαστές του Μεταβατικού Σταδίου εξαπάτησαν τους τουρκόφωνους Κύπριους. Τους θυσίασαν. Τα εδάφη που απέσπασαν από την Κυπριακή Δημοκρατία δεν προορίζονταν για τους τουρκόφωνους Κύπριους, αλλά για μια νέα πατρίδα του τουρκισμού στο νησί».

Με τον τότε Υπουργό Εσωτερικών και αρχηγός της Οργάνωσης Ακρίτας, Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, τον πρώην Χίτη και μετέπειτα αρχηγό της ΕΟΚΑ και της ΕΟΚΑ Β, Γεώργιο Γρίβα, αλλά και το Νίκο Σαμψών να έχουν ρόλο στις συγκρούσεις που ακολούθησαν με την ΤΜΤ του Ραούφ Ντεκτάς, η οποία έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη δρομολόγηση της διχοτόμησης.

Τα Ματωμένα Χριστούγεννα διαδέχθηκε η Μάχη της Τηλλυρίας, 8-9 Αυγούστου 1964, με την τουρκική αεροπορία να βομβαρδίζει χωριά στην Κύπρο με βόμβες ναπάλμ.

Ο κύκλος του αίματος είχε ανοίξει και η Κύπρος βάδιζε προς τη διχοτόμηση με σταθερά βήματα που βασίστηκαν σε προβοκάτσιες και συγκρούσεις την επόμενη δεκαετία.