Του Timothy Garton Ash

Σύμφωνα με επίσημα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, ο Βλαντιμίρ Πούτιν μόλις “επανεξελέγη” πρόεδρος της Ρωσίας με συντριπτική πλειοψηφία. Στην πραγματικότητα, οι Ρώσοι ψηφοφόροι δεν είχαν πραγματική επιλογή το περασμένο Σαββατοκύριακο, αφού ο Πούτιν είχε σκοτώσει τον πιο τρομερό αντίπαλό του, τον Αλεξέι Ναβάλνι, και διέταξε τον αποκλεισμό οποιουδήποτε άλλου υποψηφίου παρουσίαζε έστω και μια μικρή πιθανότητα πραγματικού ανταγωνισμού.

Αυτή η διαδικασία νομιμοποίησης του δημοψηφίσματος –πολύ γνωστή από την ιστορία άλλων δικτατοριών– εφαρμόστηκε επίσης σε ορισμένες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας, τις οποίες ρωσικές επίσημες πηγές περιγράφουν ως Νέα Εδάφη. Τα υψηλά νούμερα τόσο για τη συμμετοχή όσο και για την ψήφο του Πούτιν δεν είναι πιο αξιόπιστα από τα ιστορικά δοκίμιά του για τις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις.

Ενθαρρυμένος από σημάδια δυτικής αδυναμίας, όπως η άρνηση του Γερμανού καγκελαρίου Όλαφ Σολτς να στείλει πυραύλους Taurus στην Ουκρανία και τη σύσταση του Πάπα Φραγκίσκου στην Ουκρανία να υψώσει τη λευκή σημαία, ο βάναυσος δικτάτορας της Ρωσίας θα συνεχίσει να προσπαθεί να κατακτήσει περισσότερα εδάφη της Ουκρανίας. 

Εξάλλου, ο Πούτιν πιστεύει ότι η Ουκρανία ανήκει ιστορικά σε μια Ρωσία της οποίας το προφανές πεπρωμένο είναι να είναι μια μεγάλη, αυτοκρατορική δύναμη. Σε αντίθεση με τις δυτικές κυβερνήσεις, το καθεστώς του είναι τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά δεσμευμένο να συνεχίσει αυτόν τον πόλεμο, που έφτασε το 40% του προϋπολογισμού του να αφιερώνεται σε στρατιωτικές δαπάνες,υπηρεσίες πληροφοριών, προπαγάνδα και δαπάνες εσωτερικής ασφάλειας και μια πολεμική οικονομία που δεν μπορεί εύκολα να να επιστρέψει σε φυσιολογικούς ρυθμους εν μέσω καιρού ειρήνης. 

Ωστόσο, αυτές οι τελευταίες εβδομάδες μας έδειξαν ότι υπάρχει ακόμα μια Άλλη Ρωσία, όπως υπήρχε μια Άλλη Γερμανία ακόμη και στο απόγειο της ισχύος του Αδόλφου Χίτλερ στο Τρίτο Ράιχ. Δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι όλων των ηλικιών και τάξεων ανέλαβαν το ρίσκο των επακόλουθων αντιποίνων για να αποτίσουν φόρο τιμής στον Ναβάλνι, δημιουργώντας αυτή την αξέχαστη εικόνα του τάφου του καλυμμένου σε ένα βουνό λουλουδιών. Στην κηδεία του φώναξαν “Ναβάλνι! Ναβάλνι!”, “Σταματήστε τον πόλεμο!” και “Οι Ουκρανοί είναι καλοί άνθρωποι!”.

Άλλοι γενναίοι αγωνιστές για μια καλύτερη Ρωσία, όπως ο Βλαντιμιρ Καρά-Μουρζά και ο Όλεγκ Ορλόφ, βρίσκονται στη φυλακή και πρέπει να φοβόμαστε για τη ζωή τους. Έξω από τη χώρα, η Γιουλία Ναβάλναγια διεξάγει τον αγώνα του συζύγου της με εξαιρετικό θάρρος και αξιοπρέπεια, καθιστώντας επίσης σαφές ότι καταδικάζει τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία. Δίνοντας ένα καλό παράδειγμα της πιο “καινοτόμου” πολιτικής που υποστήριξε πρόσφατα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώθηκε με άλλους ηγέτες της ρωσικής αντιπολίτευσης καλώντας όσους είναι αντίθετοι στο καθεστώς Πούτιν να προσέλθουν στα εκλογικά τμήματα την Κυριακή το μεσημέρι – “Μεσημέρι κατά του Πούτιν – να δημιουργήσουμε μια ορατή εικόνα της Άλλης Ρωσίας χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο κανέναν μεμονωμένο πολίτη”. 

Αυτό το έκαναν σε σημαντικό αριθμό, ειδικά σε μεγαλύτερες πόλεις. Εν τω μεταξύ, πολλές εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι που μισούν το καθεστώς Πούτιν και θέλουν με πάθος η Ρωσία να ανήκει στην Ευρώπη και τη Δύση, έχουν επανεγκατασταθεί στο εξωτερικό. Και εκεί εμφανίστηκαν το μεσημέρι έξω από τις ρωσικές πρεσβείες και έκαναν πολλές ώρες ουρές για να δηλώσουν τη διαφωνία τους. Η Γιουλία Ναβάλναγια ψήφισε στη ρωσική πρεσβεία στο Βερολίνο και έγραψε το όνομα “Ναβάλνι” στο ψηφοδέλτιο της.

Είναι αδύνατο να υπολογίσουμε πόση υποστήριξη έχει πραγματικά αυτή η Άλλη Ρωσία μέσα στη χώρα. Υπολογίζεται ότι 20.000 διαδηλωτές έχουν συλληφθεί από την αρχή της ευρείας κλίμακας εισβολή πριν από λίγο περισσότερο από δύο χρόνια. Η αυξημένη καταστολή προκαλεί αυξημένο φόβο – συμπεριλαμβανομένου του φόβου να πει κανείς αυτό που πραγματικά σκέφτεται σε δημοσκόπους, δημοσιογράφους ή διπλωμάτες. Επιπλέον, έρχεται η ψυχολογική δυσκολία να αποδεχτείς ότι η χώρα σου, η οποία βλέπει τον εαυτό της ως το ιστορικό θύμα των εισβολέων από τον Ναπολέοντα έως τον Χίτλερ, είναι η ίδια εγκληματίας επιτιθέμενος κατά του πλησιέστερου γείτονά της. Και, όπως πολλά άλλα έθνη μπορούν να μαρτυρήσουν, η απώλεια μιας αυτοκρατορίας είναι πάντα δύσκολο να γίνει αποδεκτή.

Ένας έμπειρος παρατηρητής που ζει ακόμα στη Ρωσία μου λέει ότι υπολογίζει ότι περίπου το 20% του πληθυσμού υποστηρίζει ενεργά τον Πούτιν, το 20% του αντιτίθεται ενεργά και το 60% αποδέχεται παθητικά τα πράγματα ως έχουν – χωρίς ενθουσιασμό, αλλά και χωρίς την πεποίθηση ότι η αλλαγή μπορεί να έρθει από κάτω. Αυτό μπορεί να είναι μόνο μια εικασία. Μόνο για ένα πράγμα μπορούμε να είμαστε βέβαιοι: αν τελικά θριαμβεύσει η Άλλη Ρωσία, ο αριθμός εκείνων που την υποστήριξαν θα πολλαπλασιαστεί.

Θα ήταν ξεκάθαρα αφελές να περιμένουμε αλλαγή καθεστώτος, ή ακόμη και σημαντική αλλαγή πολιτικής, στο Κρεμλίνο σύντομα. Οι σύμβουλοι “πολιτικού κινδύνου” ενδέχεται να κερδίσουν μεγάλες εταιρικές αμοιβές για να κάνουν προβλέψεις για την εσωτερική πολιτική της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα, η μόνη δήλωση που μπορεί κανείς να κάνει με σιγουριά για το μέλλον της Ρωσίας είναι ότι κανείς δεν ξέρει πότε και πώς θα έρθει η πολιτική αλλαγή και αν αυτή η αλλαγή θα είναι προς το χειρότερο ή προς το καλύτερο – ή, πιθανότατα, πρώτα και μετά άλλα.

Πώς, υπό αυτές τις συνθήκες, να χαράξουμε μια πολιτική για τη Ρωσία; Ένας λαμπρός παρατηρητής των ρωσικών υποθέσεων σχολίασε ότι πριν από το 2022 η Δύση είχε πολιτική για τη Ρωσία αλλά όχι για την Ουκρανία, ενώ τώρα έχει μια πολιτική για την Ουκρανία αλλά όχι για τη Ρωσία. Θα υποστήριζα ότι η πολιτική μας για την Ουκρανία είναι η πολιτική μας για τη Ρωσία – και η μόνη αποτελεσματική που είναι διαθέσιμη αυτή τη στιγμή. Αυτό συμβαίνει επίσης επειδή η πολιτική του Πούτιν για την Ουκρανία είναι η πολιτική του για τη Ρωσία.

Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας και κορυφαίος υποστηρικτής του Πούτιν Ντμίτρι Μεντβέντεφ στάθηκε πρόσφατα μπροστά σε έναν γιγάντιο χάρτη, στον οποίο όλη η Ουκρανία εκτός από ένα μικροσκοπικό κύκλο γύρω από το Κίεβο εμφανιζόταν ως Ρωσία και δήλωσε “Η Ουκρανία είναι σίγουρα Ρωσία”. Παρατηρήστε την απόλυτη αποικιακή γραμματική: όχι η Ουκρανία “ανήκει” στη Ρωσία, αλλά η Ουκρανία είναι Ρωσία. Πρβλ.: Η Ιρλανδία είναι η Βρετανία (1916), η Πολωνία η η Γερμανία (1939), η Αλγερία η η Γαλλία (1954). Μια Ρωσία που ενσωματώνει την Ουκρανία παραμένει μια αυτοκρατορία. Μια Ρωσία χωρίς Ουκρανία πρέπει να ξεκινήσει τον μακρύ επώδυνο δρόμο που διένυσαν άλλες πρώην αποικιακές δυνάμεις, από την αυτοκρατορία σε κάτι σαν ένα πιο “κανονικό” εθνικό κράτος.

Αυτή η διαδικασία συνήθως διαρκεί δεκαετίες, συνοδευόμενη από αστάθεια και συγκρούσεις. Πιο άμεσα, ωστόσο, μια νίκη για την Ουκρανία – η οποία, παρά τις πρόσφατες αιτιάσεις για το αντίθετο, απαιτεί απαραίτητα από την Ουκρανία να ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειάς της τα επόμενα χρόνια – θα ήταν μια μεγάλη ήττα για τον Πούτιν. Αυτή η ήττα θα ήταν πιο πιθανό να καταλύσει την πολιτική αλλαγή στη Ρωσία παρά οποιοδήποτε εναλλακτικό σενάριο.

Βραχυπρόθεσμα, αυτό θα επιφέρει αυξημένο κίνδυνο κλιμακούμενης απάντησης από τον Πούτιν και αστάθεια στον απόηχο του. Για το λόγο αυτό, μια ρεαλιστική πολιτική για τη Ρωσία πρέπει να περιλαμβάνει τη διατήρηση ανοιχτών όλων των δυνατών γραμμών συλλογής πληροφοριών και επικοινωνίας με τη Ρωσία, λεπτομερής σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης για κάθε ενδεχόμενο, από το χειρότερο στο καλύτερο. και σαφή μηνύματα προς το Κρεμλίνο σχετικά με το κόστος της περαιτέρω κλιμάκωσης της Ρωσίας. Η Δύση θα πρέπει επίσης να κάνει περισσότερα για να στηρίξει την Άλλη Ρωσία όπου μπορεί, κάτι που αυτή τη στιγμή σημαίνει κυρίως εκτός Ρωσίας και μέσω εικονικών καναλιών.

Βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας περιόδου της ευρωπαϊκής ιστορίας και αυτό που κάνουμε φέτος θα έχει συνέπειες για τις επόμενες δεκαετίες. Το να μπορέσει η Ουκρανία να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο δεν είναι απλώς ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί ένα δημοκρατικό, ειρηνικό μέλλον για την ίδια την Ουκρανία. Είναι επίσης το καλύτερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε τις μακροπρόθεσμες πιθανότητες για μια καλύτερη Ρωσία.

*Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου