Του Dimitar Bechev

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διευρύνεται. Εάν όλα πάνε καλά, θα υπάρξει ένα νέο κράτος μέλος που θα ενταχθεί προς το τέλος αυτής της δεκαετίας. Και ενώ όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην Ουκρανία, η οποία τον Δεκέμβριο έλαβε το πράσινο φως να ξεκινήσει ενταξιακές συνομιλίες, η επόμενη προσθήκη της ένωσης είναι πιθανό να είναι μια μικροσκοπική χώρα στην άλλη πλευρά της Ανατολικής Ευρώπης: το Μαυροβούνιο.

Υπό μια νέα κυβέρνηση συνασπισμού στην εξουσία από τον Οκτώβριο του 2023, η πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία ελπίζει να ακολουθήσει το παράδειγμα της γειτονικής Κροατίας και να γίνει μέλος της ΕΕ. Τουλάχιστον αυτό άκουσαν κορυφαίοι αξιωματούχοι της ΕΕ από τον πρωθυπουργό Milojko Spajić στη Διακυβερνητική Διάσκεψη (ΔΚΔ) που φιλοξένησαν στις Βρυξέλλες στις 29 Ιανουαρίου.

Ο Spajić έγινε δεκτός με ανοιχτές αγκάλες. “Έχω παρευρεθεί σε πολλές ΔΔ και δεν έχω δει ποτέ τόσο θετική διάθεση”, μου είπε ένας δημόσιος υπάλληλος που ήταν στην αίθουσα. Η ΕΕ χρειάζεται ένα success story για τη διεύρυνση και το Μαυροβούνιο πλησιάζει περισσότερο σε αυτό. Εάν το ισχυρό μπλοκ των είκοσι επτά μελών θέλει να δείξει αποφασιστικότητα απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα, καλύτερα να ανοίξει την πόρτα του—όπως έκανε το ΝΑΤΟ το 2017 όταν δέχτηκε το Μαυροβούνιο, το οποίο τότε φαινόταν πεδίο μάχης μεταξύ Δύσης και Μόσχας.

Αλλά οι Μαυροβούνιοι δεν στηρίζονται μόνο στη γεωπολιτική τους θέση. Υποστηρίζουν ότι μπορούν να επιδείξουν πρόοδο όσον αφορά τη συμμόρφωση με τα πρότυπα της ΕΕ, τα οποία έχουν γίνει αυστηρότερα για τα Δυτικά Βαλκάνια σε σύγκριση με υποψήφιες χώρες σε προηγούμενους γύρους διεύρυνσης. Το Μαυροβούνιο προηγείται, αφού άνοιξε όλα τα κεφάλαιά του στις διαπραγματεύσεις και έκλεισε τρία από αυτά.

Εάν η ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης αναφοράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη Απριλίου κρίνει ότι έχει σημειωθεί επαρκής πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις του δικαστικού συστήματος και άλλων μεταρρυθμίσεων του κράτους δικαίου, το υπουργικό συμβούλιο Spajić θα μπορούσε στην πραγματικότητα να κλείσει άλλα πέντε κεφάλαια μέχρι το τέλος αυτού του έτους.

Στο μεταξύ, η Ποντγκόριτσα πρέπει να πείσει τους σκεπτικιστές ότι καταπολεμά τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα-φαινόμενα που πολλοί εντός και εκτός της χώρας βλέπουν ως βαθιά ριζωμένα.

Το Μαυροβούνιο έχει μικτή φήμη. Από τη μία πλευρά, οι διαδοχικές φιλοδυτικές κυβερνήσεις έχουν ευθυγραμμιστεί πλήρως με την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων στη Ρωσία, οι οποίες έχουν αφήσει τεράστιο αποτύπωμα στην οικονομία του Μαυροβουνίου. Πιο παλιά, το 2006, χωρίστηκε ειρηνικά από τη Σερβία. Οι σχέσεις με τους γείτονες, συμπεριλαμβανομένης της Κροατίας, μέλους της ΕΕ, είναι γενικά θετικές.

Από την άλλη πλευρά, η μακρά βασιλεία του Δημοκρατικού Κόμματος των Σοσιαλιστών (DPS) —στην εξουσία μεταξύ 1991 και 2020— και του ηγέτη του Milo Djukanović είχε φτάσει να συμβολίζει την κατάληψη του κράτους. Οι δύο κυβερνήσεις συνασπισμού που διαδέχθηκαν το DPS μετά τις κρίσιμες εκλογές τον Αύγουστο του 2020 υποσχέθηκαν να επιταχύνουν την ενσωμάτωση της χώρας στην ΕΕ, αλλά δεν πέτυχαν στην πράξη. Η φράση “Το Μαυροβούνιο είναι πρωτοπόρος” προκάλεσε επιθετικά σχόλια στις Βρυξέλλες και στα υπουργεία Εξωτερικών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Αυτή τη φορά μπορεί να είναι διαφορετικά. Το κεντρώο Κίνημα Europe Now (PES) κέρδισε δύο κρίσιμες εκλογές πέρυσι: πρώτον, την προεδρική κούρσα, όπου ο συνιδρυτής του Jakov Milatović κέρδισε τον Djukanović και, στη συνέχεια, τις πρόωρες γενικές εκλογές τον Ιούνιο.

Ως αποτέλεσμα, το υπουργικό συμβούλιο μειοψηφίας του Dritan Abazović, το οποίο βασίζεται στην κοινοβουλευτική υποστήριξη του DPS, έχει αντικατασταθεί από μια κυβέρνηση που έχει επαρκή υποστήριξη. Ως αποτέλεσμα, βασικοί δικαστικοί διορισμοί πέρασαν από τη νομοθεσία, προς χαρά των Βρυξελλών. Το σημαντικότερο είναι ότι η νέα διοίκηση πέτυχε την εκπρόθεσμη απογραφή πληθυσμού χωρίς κανένα εμπόδιο. Προς το παρόν, η επίπονη διαμάχη για την ταυτότητα του Μαυροβουνίου μεταξύ αυτοπροσδιοριζόμενων Σέρβων και Μαυροβούνιων έχει εκτονωθεί. Ο πρωθυπουργός Spajić θα προτιμούσε να μιλάει για θέσεις εργασίας και ανάπτυξη παρά για εθνικότητα. Συνολικά, η πολιτική δυναμική πηγαίνει προς μια κατεύθυνση που αρέσει στις Βρυξέλλες.

Ωστόσο, πολλά θα μπορούσαν ακόμα να πάνε στραβά. Οι άνθρωποι είναι επιπλέον ανήσυχοι για την συμφωνία του PES με το “Για το Μέλλον του Μαυροβουνίου (ZBCG)”, έναν συνασπισμό Σερβικών εθνικιστικών κομμάτων που προηγουμένως ευθυγραμμίστηκαν με τη Ρωσία και πολεμούσαν την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ο Andrija Mandić, ένας από τους ηγέτες του ZBCG, είναι τώρα πρόεδρος του κοινοβουλίου. Για να είμαστε δίκαιοι, η συμφωνία του συνασπισμού δεσμεύει τον Mandić στην φιλοδυτική πορεία του Μαυροβουνίου – συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ, της αναγνώρισης του Κοσσυφοπεδίου, των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και, το πιο σημαντικό, της προσχώρησης στην ΕΕ.

Το ZBCG ψηφίζει νόμους που απαιτούνται από τις Βρυξέλλες. Αλλά οι επικριτές ρωτούν αν ο Mandić δεν είναι λύκος με δέρμα προβάτου. Το ίδιο κάνει και η υποστήριξη που παρέχει ο ηγέτης της Σερβίας Aleksandar Vučić στο σερβικό μπλοκ. Και, βάσει της συμφωνίας εταιρικής σχέσης, το ZBCG πρέπει τελικά να προτείνει τρεις υπουργούς στην κυβέρνηση, μια εξέλιξη που θα παρακολουθείται προσεκτικά τόσο από τους ντόπιους όσο και από τη Δύση.

Το DPS εκμεταλλεύεται φυσικά τους φόβους για μια υφέρπουσα εκ νέου σερβοποίηση, το οποίο, για πάνω από μια δεκαετία, έχει φορέσει το μανδύα του υπερασπιστή της κυριαρχίας και της ταυτότητας του Μαυροβουνίου. Το πρώην κυβερνών κόμμα δεν θα πείραζε να συμπεριληφθεί στην κυβέρνηση του Σπάιτιτς, στο όνομα της διατήρησης της Σερβίας έξω και της εδραίωσης του δυτικού προσανατολισμού του Μαυροβουνίου. Αλλά αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μπλοκάρισμα των μεταρρυθμίσεων του κράτους δικαίου.

Υπάρχουν κίνδυνοι και από την πλευρά της ΕΕ. Δεν μπορούν όλα τα κράτη μέλη να βλέπουν με καλό μάτι το επιχείρημα ότι η διεύρυνση πρέπει να είναι προτεραιότητα. Κάποιοι, φοβούνται οι ειδικοί, θα μπορούσαν να βάλουν πάγο στις φιλοδοξίες του Μαυροβουνίου να αρχίσει να κλείνει κεφάλαια φέτος με σκοπό την ολοκλήρωση των ενταξιακών συνομιλιών το 2028. Η αποτυχία επίτευξης προόδου στην πορεία της ΕΕ θα μπορούσε να σπείρει διχόνοια στην εσωτερική πολιτική.

Το Μαυροβούνιο θα μπορούσε να επανέλθει στην κατάσταση προεπιλογής του: να απολαμβάνει τη δόξα του ότι είναι “πρωτοπόρος” χωρίς να αλλάζει πολλά εσωτερικά. Αυτό θα ήταν ξεκάθαρα μια νίκη για όσους στα Δυτικά Βαλκάνια υποστηρίζουν ότι η ΕΕ έχει χάσει την αξιοπιστία της και ότι ως εκ τούτου το φλερτ με τη Ρωσία, την Κίνα και άλλους είναι απολύτως δικαιολογημένο.

Ένα παράθυρο ευκαιρίας άνοιξε για το Μαυροβούνιο. Δεν υπάρχει χρόνος να το σπαταλήσετε.

*Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου