Η ανεργία αποτελεί ένα από τα πιο σταθερά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1990, με την περίοδο μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, τη μεγάλη ύφεση και την κρίση της Ευρωζώνης στη δεκαετία του 2010, να σηματοδοτεί ένα ιστορικό υψηλό σημείο ανεργίας στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, με πρώτες την Ελλάδα και την Ισπανία.

Και αυτό, παρά το γεγονός ότι, τα τελευταία χρόνια, υπήρξε μια στροφή στην ευρωπαϊκή ανεργία, με το ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση να σημειώνει ιστορικό χαμηλό το 2023, μετά από μια σύντομη έξαρση κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, και να πέφτει κάτω από το 6% το δεύτερο τρίμηνο του έτους.

Ενώ η ανεργία μειώθηκε σε όλη την Ευρώπη κατά την περίοδο μετά την πανδημία, ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των ποσοστών στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, με χώρες της νότιας Ευρώπης, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, να εξακολουθούν να έχουν ανεργία άνω του 10%, ενώ χώρες της κεντρικής Ευρώπης, όπως η Τσεχία, η Πολωνία και η Γερμανία, έχουν ποσοστά κάτω του 3%.

Παράλληλα, η ανεργία των νέων και η μακροχρόνια ανεργία είναι ιδιαίτερα εμφανείς στις χώρες της δυτικής Ευρώπης που έχουν βιώσει την αποβιομηχάνιση από τη δεκαετία του 1980, καθώς οι δουλειές στη μεταποίηση και τις βαριές βιομηχανίες έχουν στερέψει, ενώ η απασχόληση στις υπηρεσίες έχει μόνο εν μέρει αναπληρώσει αυτό το πρόβλημα.

Ο αριθμός των ανέργων στην ΕΕ έπεσε κάτω από τα 13 εκατομμύρια άτομα το 2023, αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 6% του συνολικού εργατικού δυναμικού του μπλοκ.

Ενώ αυτή η πτωτική τάση της ανεργίας παρατηρήθηκε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες μετά την οικονομική κρίση που έφερε η πανδημία, υπάρχουν έντονες διαφορές μεταξύ του επιπέδου ανεργίας στο οποίο βρίσκονται οι μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες το 2023 – για χώρες όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το ποσοστό ανεργίας είναι μόλις 3%, ενώ για τη Γαλλία και την Ιταλία είναι 7-8% και για την Ισπανία είναι 12%.

Την ίδια στιγμή, η Ισπανία και η Ελλάδα εξακολουθούν να έχουν την υψηλότερη ανεργία μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ το 2023, παρότι ο αριθμός των ανέργων έχει μειωθεί δραματικά από το αποκορύφωμα της κρίσης της ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 2010, όταν ένας στους τέσσερις εργαζόμενους ήταν άνεργος.

Τι οδηγεί στη μείωση της ανεργίας στην Ευρώπη;

Η ταχεία οικονομική ανάκαμψη, την οποία κατάφεραν οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες μετά την ύφεση της πανδημίας το 2020, βρίσκεται στον πυρήνα του λόγου για τον οποίο η ανεργία στην Ευρώπη έχει μειωθεί σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ.

Και ενώ η ανεργία στην Ευρώπη μειώνεται σταθερά από το υψηλό σημείο της στις αρχές της δεκαετίας του 2010, μόνο από το 2022 βρίσκεται σταθερά κάτω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν πριν από το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008.

Οι οικονομολόγοι και οι σχολιαστές έχουν αναφέρει διάφορους παράγοντες που ώθησαν αυτή την αξιοσημείωτη οικονομική ανάκαμψη, όπως τα δημοσιονομικά κίνητρα από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και την ΕΕ, την επιτυχία των προγραμμάτων διατήρησης θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας και την αύξηση της ανερχόμενης ζήτησης για προσωπικές υπηρεσίες, μετά τη χαλάρωση των περιορισμών στη δημόσια υγεία το 2022.

Η ΕΕ ουραγός των ΗΠΑ στην ανάκαμψη των θέσεων εργασίας

Το ποσοστό των κενών θέσεων εργασίας στην ΕΕ αυξήθηκε κατακόρυφα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σχεδόν διπλασιάζοντας από το χαμηλό επίπεδο του 2020 (1,6%), σε περίπου 3% το 2023, με πολλούς εργοδότες σε χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο και η Ολλανδία να αγωνίζονται να βρουν προσωπικό για τις ανοιχτές θέσεις, λόγω της υψηλής ζήτησης εργασίας.

Όμως, η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε στις περισσότερες μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες το 2024, αυξάνοντας την πιθανότητα αναζωπύρωσης και της ανεργίας.

Να σημειωθεί, πάντως, ότι η ανεργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση έφτασε στο χαμηλότερο σημείο της τον εικοστό πρώτο αιώνα το 2024, ενώ το μερίδιο του εργατικού δυναμικού εκτός εργασίας ήταν ελαφρώς χαμηλότερο από το ποσοστό μεταξύ Μαρτίου και Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, μια αξιοσημείωτη μείωση από το πιο πρόσφατο ανώτατο όριο των 7,8% το καλοκαίρι του 2020.

Ενώ η ανάκαμψη των θέσεων εργασίας ήταν ισχυρή μετά την πανδημία του κοροναϊού στην ΕΕ, ο αριθμός αυτός εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλότερος από το εντυπωσιακά χαμηλό ποσοστό στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο έφτασε το 4,3% το 2024.

Στους μεγάλους «ασθενείς» της Ευρώπης η Ελλάδα

Αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ, όμως, έχουν εδώ και καιρό υψηλά ποσοστά ανεργίας, με τον μεγάλο αριθμό ατόμων σε μακροχρόνια ανεργία να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός.

Η Ιταλία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία είχαν όλες διψήφια ποσοστά ανεργίας για σημαντικό χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, με την ικανότητα των ανθρώπων να μεταναστεύσουν ελεύθερα σε άλλες χώρες της ΕΕ για εργασία να μειώνεται οριακά.

Ενώ αυτές οι χώρες αντιμετωπίζουν εδώ και καιρό αυτά τα ζητήματα, λόγω της παρακμής των βιομηχανιών τους και της πάλης του ανταγωνισμού σε μια απελευθερωμένη, παγκοσμιοποιημένη οικονομία, τα ποσοστά ανεργίας τους έφτασαν στα υψηλότερα επίπεδα μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση, τη μεγάλη ύφεση και την κρίση της Ευρωζώνης.

Αυτές οι αλληλένδετες κρίσεις οδήγησαν σε μια περίοδο παρατεταμένης στασιμότητας στις οικονομίες τους, με την ανεργία να φτάνει τότε το 25% στην Ελλάδα, την οικονομία που έχει πληγεί περισσότερο.

Και παρότι, θεωρητικά, η Ελλάδα πέρασε αυτό τον σκόπελο της οικονομικής κρίσης, παραμένει «πρωταθλήτρια» στην Ευρώπη των «27», μαζί με την Ισπανία. Τα, δε, κυβερνητικά μέτρα Μητσοτάκη δεν φαίνεται να βελτιώνουν την κατάσταση.