Πρόσφατα δημοσιεύτηκε έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (EKKE), με τίτλο «Έμφυλη βία κατά των γυναικών και άλλες μορφές διαπροσωπικής βίας στην Ελλάδα».

Για πρώτη φορά συλλέχθηκαν επισήμως στην χώρα μας «αξιόπιστα ποσοτικά δεδομένα, σχετικά με τις διαφορετικές πτυχές της έμφυλης βίας κατά των γυναικών» από περίπου 12.000 γυναίκες, ηλικίας 18-74 ετών.

Ως σημαντικό έρευνα αναφέρθηκε «η συντριπτική πλειονότητα των γυναικών, ανεξαρτήτως αν δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποιας μορφής βία ή μη, αναγνωρίζουν ότι η έμφυλη βία κατά των γυναικών είναι αρκετά ή πολύ συχνή».

Είναι παντού. Στις εργασίες, αλλά και τα σπίτια τους όπου υποτίθεται πως θα έπρεπε να αισθάνονται ασφάλεια.

Η πραγματικότητα της συνθήκης που βιώνουν οι γυναίκες

Το 90.1% δήλωσε πως πιστεύει ότι η άσκηση οποιασδήποτε μορφής βίας κατά των γυναικών από κάποιον άνδρα στη χώρα μας σήμερα είναι αρκετά ή πολύ συχνή. Το 42% είπε πως έχει βιώσει τουλάχιστον ένα περιστατικό βίας από νυν ή τέως στενό σύντροφο

Σε ό,τι αφορά τις μορφές βίας από τις οποίες έχουν προσωπική εμπειρία,

• το 40.4% ανέφερε ότι έχει ζήσει ψυχολογική βία (πχ συναισθηματική κακοποίηση).
• το 29.6% δήλωσε ότι έχει υποστεί σωματική βία.
• το 18.1% υποστήριξε πως έχει πέσει θύμα σεξουαλικής βίας.

Η Αττική έχει το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών που έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία. Είναι 50.1%. Μαζί με την Κρήτη (46.6%) είναι οι μόνες περιοχές με ποσοστό μεγαλύτερο του μέσου όρου της χώρας (36.5%).

Το 65.2% εξ όσων έχουν υποστεί σωματική (συμπεριλαμβανομένης της απειλής) ή σεξουαλική βία ήταν διαζευγμένες ή σε διάσταση. Ακολουθούν (47.1%) οι γυναίκες που δεν έχουν παντρευτεί και δεν έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.

Το 40.8% ήταν απασχολούμενες και το 40.6% άνεργες.

Το εκπαιδευτικό επίπεδο έχει ‘λόγο’ στις καταγγελίες των περιστατικών. Όσο υψηλότερο είναι, τόσες περισσότερες είναι οι καταγγελίες (διδακτορικό 56.5% vs πρωτοβάθμια εκπαίδευση 17.7%).

Mετά και το τελευταίο περιστατικό γυναίκας που ζήτησε τη βοήθεια των αρχών, πριν δολοφονηθεί έξω από το Αστυνομικό Τμήμα το NEWS 24/7 ρωτά τι άλλο πρέπει να γίνει για να καταλάβουν αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις πως οι τρόποι που υπάρχουν για να βοηθούν τις κακοποιημένες γυναίκες, δεν επαρκούν.

Απαντούν τα ερευνητικά ευρήματα και η Αναστασία Χαλκιά, διδάκτωρ Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, και γενική γραμματέας του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος.

«Η βία κατά των γυναικών διαπερνά όλα τα κοινωνικά στρώματα, είναι ένα διαταξικό θέμα» λέει η ειδικός, πριν προσθέσει ότι «οι κοινωνικά αδύναμοι έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στο να αντιμετωπίσουν και να απεμπλακούν από τέτοιες καταστάσεις.

Κι εκεί είναι το σημαντικό ζήτημα: το πώς σπας τον κύκλο βίας και φεύγεις από την κακοποιητική κατάσταση.

«Τι κάνει το κράτος για αυτό; Πώς μπορεί να βοηθήσει και δη τα ευάλωτα άτομα που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη;»

«Το κράτος έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά αυτά δεν επαρκούν. Οι γυναικοκτονίες διαπράττονται όλο και συχνότερα και γενικότερα η βία κατά των γυναικών αυξάνεται».

ΟΙ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΜΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών τον Μάιο του 2011.

Κυρώθηκε και τέθηκε σε εφαρμογή το 2018. Ως εκ τούτου, η χώρα είναι έκθετη απέναντι στην ΕΕ για όσα δεν κάνει.

Και τι κάνει;

Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, ως χώρα διαθέτουμε ένα πλήρες πανελλαδικό δίκτυο δομών, για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας και των πολλαπλών διακρίσεων κατά των γυναικών.

Στην πραγματικότητα, όπως αυτή αναφέρεται στην τελευταία έκθεση αξιολόγησης εμπειρογνωμόνων (GREVIO) που παρακολουθούν την εφαρμογή της Σύμβασης, δεν διαθέτουμε κέντρα κρίσεων βιασμού και/ή κέντρα παραπομπής σεξουαλικής βίας -γεγονός εξαιρετικά ανησυχητικό καθώς τα ποσοστά υποβάθμισης σε τέτοιου είδους υποθέσεις είναι εξαιρετικά υψηλά, σε αντίθεση με τα ποσοστά καταδίκης.

Επίσης, δεν είναι επαρκής ο αριθμός των ξενώνων για την προστασία των γυναικών από κάθε μορφή βίας.

Στην Έκθεση Δραστηριοτήτων της Ειδικής Ομάδας του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών υπάρχει η σύσταση για μια κλίνη ανά 10.000 κατοίκους. Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 4.000 κλίνες για 10.000.000 ανθρώπους.

Κάποια από αυτά που έχουμε, λειτουργούν λάθος.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ των αστυνομικών τμημάτων της χώρας με τα εξειδικευμένα σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας.

Δηλαδή, όταν πηγαίνει μια γυναίκα στο όποιο τμήμα για καταγγελία, οι αστυνομικοί είναι υποχρεωμένοι να επικοινωνούν με τα ειδικά εκπαιδευμένα στην ενδοοικογενειακή βία, τμήματα. Αυτό όμως, κατά βάση δεν γίνεται κι έτσι δολοφονούνται γυναίκες έξω από αστυνομικά τμήματα.

1) ΟΙ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ SOS

Υπάρχουν διάφορες τηλεφωνικές γραμμές SOS, στις οποίες οι γυναίκες μπορούν να απευθύνονται όλο το 24ωρο, κάθε ημέρα του χρόνου. Στις κλήσεις απαντούν ψυχολόγοι και κοινωνικοί/κοινωνικές επιστήμονες. Η κρατική είναι το 15900 (με αστική χρέωση από σταθερό και την COSMOTE και δωρεάν από τη Vodafone και τη Nova).

Σε παλαιότερη επικοινωνία με το 11528 «Δίπλα σου», η πρόεδρος της ΜΚΟ «Ελληνικό Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης», Νίκη Ρουμπάνη είχε αναφέρει  το λόγο που οι γυναίκες μαθαίνουν από την πρώτη στιγμή της ζωής τους να υπομένουν τον πόνο και να ζουν με αυτόν (εξ ου και δύσκολα αποφασίζουν να εγκαταλείψουν μια κακοποιητική σχέση -«κάποιες γυναίκες μας καλούν για εβδομάδες, μήνες ή χρόνια»), πώς μια λεκτική διαμάχη δίνει σημάδια ενός πιο βίαιου μέλλοντος και τα δυο κύρια χαρακτηριστικά των θυτών.

Τόνισε ότι «πολλές γυναίκες καλούν στις γραμμές SOS, γιατί νιώθουν την υποχρέωση να φύγουν από το σπίτι, αλλά δεν είναι έτοιμες για αυτό. Κάτι που μπορεί να στοιχίσει τη ζωή τους. Εμείς ενημερώνουμε για όσα μπορούν να κάνουν, μετά την έξοδο και διαβεβαιώνουμε πως θα είμαστε δίπλα τους, σε κάθε βήμα».

2) Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ

Η γυναίκα που έχει υποστεί κακοποίηση πηγαίνει το συντομότερο δυνατό στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα και κάνει καταγγελία, ώστε να ‘ανοίξει’ ο φάκελος. Ακολουθεί κατάθεση, με την αναφορά όλων των περιστατικών και οι αρχές κινούνται αναλόγως.

Βεβαίως, παρατηρούνται διαχρονικά φαινόμενα με γυναίκες που πηγαίνουν να κάνουν καταγγελία και οι αστυνομικοί τους συμβουλεύουν «γύρισε πίσω ή κάνε μήνυση».

Όταν δεν υπάρχουν χρήματα για τη μήνυση, τα θύματα αισθάνονται απελπισία και αδιέξοδο, γιατί δεν γνωρίζουν τα δικαιώματα τους -που επιτρέπει τη δωρεάν κίνηση των νομικών διαδικασιών.

Θα αναφερθούμε και σε αυτό στη συνέχεια.

Πρώτα θα διευκρινίσουμε ότι εάν υπάρχουν σωματικές βλάβες, η αστυνομία οφείλει να εκδίδει εντολή κλινικής ιατροδικαστικής εξέτασης -που παρέχεται δωρεάν-, στην πλησιέστερη ιατροδικαστική δομή.

Διευκρινίζεται ότι ο ιατροδικαστής είναι ο μόνος κατάλληλα εκπαιδευμένος γιατρός, για την πιστοποίηση σωματικών βλαβών και την ενδελεχή περιγραφεί των χαρακτηριστικών τους που βοηθούν στην υπόθεση, μέσω τις έκθεσης κλινικής εξέτασης που συνιστά αποδεικτικό στοιχείο.

Έχει τονιστεί πως οι φωτογραφίες που ‘τραβούν’ τα ίδια τα θύματα, δεν αποτελούν από μόνες τους ικανά αποδεικτικά μέσα -καθώς πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο επεξεργασίας.

Η κυρία Χαλκιά λέει ότι «υπάρχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες της ελληνικής αστυνομίας για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, σε διάφορες περιοχές της χώρας».

Αυτό δεν σημαίνει πως το θύμα πρέπει να φύγει από το τμήμα στο οποίο κάνει την καταγγελία για να πάει μόνο στο εξειδικευμένο.

«Πρέπει να υπάρχει διασύνδεση των υπηρεσιών και των τμημάτων. Να επικοινωνούν μεταξύ τους, ώστε να προσφέρεται στο θύμα η απαραίτητη ενημέρωση για τις -δωρεάν- υπηρεσίες που είναι δικαιούται».

Υπάρχει;

«Στην καθημερινότητα δεν φαίνεται να υπάρχει».

Ενδοοικογενειακή βία

ISTOCK

3) ΤΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Οι αρμόδιοι για την ενημέρωση όσων μπορεί να κάνει μια κακοποιημένη γυναίκα, ώστε να ‘σπάσει’ τον κύκλο βίας είναι τα Συμβουλευτικά Κέντρα της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων.

Στελεχώνονται από ειδικό επιστημονικό προσωπικό συμβούλων (ψυχολόγους, κοινωνικούς/κοινωνικές λειτουργούς και νομικούς) και παρέχουν δωρεάν τις υπηρεσίες πληροφόρησης και συμβουλευτικής στις γυναίκες που απευθύνονται σε αυτά.

Πρόκειται για τον πρώτο δημόσιο φορέα που δημιουργήθηκε από τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων για τη Βία κατά των Γυναικών.

Τα Κέντρα αυτά είναι 15 σε όλη την Ελλάδα.

Ανήκουν στο δίκτυο 61 δομών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών που δημιουργήθηκε με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος για την Ουσιαστική Ισότητα των Φύλων 2010-2013.

Περιλαμβάνει επίσης,

27 συμβουλευτικά κέντρα σε δήμους -Αλεξανδρούπολης, Αρταίων, Βέροιας, Ελευσίνας, Ζακύνθου, Θήβας, Καβάλας, Καλαμάτας, Καρδίτσας, Κεφαλονιάς, Καστοριάς, Κατερίνης, Κερατσινίου-Δραπετσώνας, Κορινθίων, Κω, Περιστερίου, Πρέβεζας, Πύργου, Ρεθύμνης, Ρόδου, Σερρών, Τρικκαίων, Φλώρινας, Φυλής, Χαλανδρίου, Χαλκιδέων και Χίου.

18 ξενώνες φιλοξενίας θυμάτων βίας και των παιδιών τους (είναι στους δήμους Αγρινίου, Αθηναίων, Βόλου, Ηρακλείου (Κρήτης), Θεσσαλονίκης, Ιωαννιτών, Κέρκυρας, Κοζάνης, Κομοτηνής, Κορδελιού-Ευόσμου, Λαμιέων, Λαρισαίων, Λέσβου, Πατρέων, Πειραιώς, Ρόδου, Τρίπολης και Χανίων) και

2 ξενώνες του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη.

Συνολικά έχουν 4.000 κλίνες.

«Να τονιστεί πως η δομή που επιλέγεται είναι σε απομακρυσμένη περιοχή από εκείνη του δράστη. Η διεύθυνση είναι απόρρητη. Δεν την ξέρει κανείς -πλην της γυναίκας».

Είναι ό,τι πλησιέστερο έχουμε στην Ελλάδα, στην προστασία μαρτύρων και ατόμων που κινδυνεύει η ζωή τους, στις ταινίες.

4) ΟΙ ΞΕΝΩΝΕΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ

Τα αστυνομικά τμήματα (εάν κάνουν την κλήση στα ειδικά εκπαιδευμένα στην ενδοοικογενειακή βία) ή οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ενημερώνουν την αρμόδια κρατική Αρχή, επικοινωνούν τηλεφωνικά με το Συμβουλευτικό Κέντρο ή την Κοινωνική Υπηρεσία ή το ΕΚΚΑ της περιοχής, για έλεγχο της δυνατότητας φιλοξενίας σε ξενώνα και φροντίζουν για την υποχρεωτική ιατρική εκτίμηση.

Δεν γίνεται ιατρική εκτίμηση, χωρίς παραπεμπτικό αρμόδιου φορέα και εξασφαλισμένη θέση σε ξενώνα φιλοξενίας.

«Οι ξενώνες είναι ένα ασφαλές περιβάλλον διαβίωσης, η διαμονή είναι προσωρινή, με τελικό στόχο την επιστροφή της γυναίκας (και των παιδιών της εάν υπάρχουν) στην κοινωνία με αυτονομία. Οι ξενώνες λαμβάνουν σημαντικά μέτρα ασφαλείας για τις φιλοξενούμενες γυναίκες, όμως οι ξενώνες δεν επαρκούν αριθμητικά» λέει η κυρία Χαλκιά.

«Είναι επιτακτική ανάγκη για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας η παροχή ουσιαστικής οικονομικής υποστήριξης προς τις επιζώσες, πλήρους νομικής εκπροσώπευσης, και η δημιουργία δημόσιων δομών στήριξης».

Η οικονομική εξάρτηση και δυσπραγία των κακοποιημένων γυναικών αποτελεί τον κύριο λόγο της παγίδευσής τους σε έναν καταστροφικό κύκλο κακοποίησης».

Εάν είσαι τυχερή και υπάρχει διαθέσιμη κλίνη, συμπληρώνεις έντυπη δήλωση/αίτηση οικειοθελούς προσέλευσης για φιλοξενία στον ξενώνα.

Για την αποδοχή της αίτησης αυτής συνεκτιμώνται τα προσκομισθέντα παραπεμπτικά έγγραφα και πραγματοποιείται ατομική συνέντευξη από την/τον κοινωνική λειτουργό ή την/τον ψυχολόγο του ξενώνα.

Το επιστημονικό προσωπικό του είναι το αρμόδιο όργανο για τη σύνταξη εισήγησης περί της αποδοχής ή μη, της εκάστοτε παραπομπής για εισαγωγή στη διοίκηση του Ξενώνα. Για την οριστική εισαγωγή και φιλοξενία, απαιτείται υγειονομικός έλεγχος μέσω εξετάσεων όπως

• γνωμάτευση από γενικό/ή ιατρό ή παθολόγο για αερογενώς μεταδιδόμενα νοσήματα,
• δερματολογική εκτίμηση για μεταδοτικές δερματικές ασθένειες,
• ψυχιατρική εκτίμηση, για την πιστοποίηση της δυνατότητας συμβίωσης με άλλα άτομα, και
• παιδιατρική γνωμάτευση, για τα παιδιά των γυναικών.

 

«Μετά αναλαμβάνουν οι προνοιακού τύπου δομές που σε συμβουλεύουν και σε κατευθύνουν να σταθείς στα πόδια σου. Είναι κατανοητό πως δεν έχεις έναν προσωπικό φρουρό. Παρέχονται ωστόσο, εργαλεία που δεν υπήρχαν μέχρι πριν λίγα χρόνια».

Στον Κανονισμό Λειτουργίας των ξενώνων αναφέρεται πως παρέχεται ψυχολογική, κοινωνική, νομική (μέσω παραπομπών στα συμβουλευτικά κέντρα), εργασιακή και άλλη στήριξη στις εξυπηρετούμενες γυναίκες, ώστε να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκύπτουν από την εν λόγω συνθήκη και τις τραυματικές τους εμπειρίες».

Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι οι εξυπηρετούμενες γυναίκες παίρνουν συστήματα ασφαλείας, συναγερμού και άμεσης σύνδεσης με την Ελληνική Αστυνομία. Δηλαδή, το Panic Button.

5) ΤO PANIC BUTTON

Όπως λέει η ειδικός «το Panic Button δίνεται γενικά, σε θύματα που έχουν δηλώσει ότι έχουν υποστεί οικογενειακή βία, εφόσον δηλώσουν ότι το επιθυμούν στον αρμόδιο σύμβουλο του συμβουλευτικού κέντρου, κατά την παροχή υπηρεσιών κοινωνικής, ψυχολογικής και νομικής στήριξης και στο πλαίσιο ενημέρωσης της συμβουλευόμενης γυναίκας για τις παροχές που δικαιούται.

Ο ειδικός κάνει εκτίμηση της επικινδυνότητας -πως συντρέχουν παράγοντες σοβαρού κινδύνου βίας- και ενημερώνει για την εφαρμογή που συνδέεται με την αστυνομία».

Προϋποθέτει διαδικασία εγγραφής (η γυναίκα δίνει εξατομικευμένες πληροφορίες) που μόλις ολοκληρωθεί, η γυναίκα χει την δυνατότητα να ειδοποιεί την διεύθυνση άμεσης δράσης Αττικής («100»), με το πάτημα της σχετικής ένδειξης στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου της, σε περίπτωση κινδύνου ή απειλής της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας.

Με την ενεργοποίηση, παρέχεται και η θέση γεωεντοπισμού.

6) TA AΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Ως ασφαλιστικά μέτρα αναφέρεται η προσωρινή ρύθμιση για την παροχή δικαστικής προστασίας, εκδικάζονται με γρήγορη διαδικασία από το αρμόδιο ειρηνοδικείο ή μονομελές πρωτοδικείο. Δεν είναι όμως, μόνο αυτά που σκέφτεσαι.

Πέραν των ασφαλιστικών μέτρων για απαγόρευση προσέγγισης σε συγκεκριμένη απόσταση υπάρχουν, μεταξύ πολλών άλλων, κι αυτά για τη διατροφή, την επιμέλεια και την επικοινωνία των τέκνων και πολλά άλλα. Ως εκ τούτου, στα ρεπορτάζ είναι απαραίτητο να γίνεται η διάκριση.

H κυρία Χαλκιά διευκρινίζει ότι η «ως χώρα έχουμε θεσπίσει πλαίσιο προστασίας των γυναικών αλλά στην πράξη φαίνεται ότι αυτό δεν επαρκεί και δεν έχει τη δυνατότητα να προσφέρει αποτελεσματικές λύσεις στις γυναίκες που το έχουν ανάγκη».

«Δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση στις γυναίκες θύματα έμφυλης βίας, πού και πως μπορούν να απευθυνθούν και να ζητήσουν προστασία και βοήθεια. Οι καμπάνιες ενημέρωσης δεν φτάνουν στις ενδιαφερόμενες».

«Δεν υπάρχει ένας μηχανισμός που να αναλαμβάνει μια περίπτωση από την αρχή έως το τέλος και να κάνει ό,τι καλύτερο γίνεται, ώστε να μην υπάρχουν τα σημερινά κενά.

Όταν μια γυναίκα που είναι φοβισμένη ή/και κακοποιημένη ή ό,τι άλλο ενημερώνει τις αρχές πως κάποιος που έχεις καταγγείλει και στο παρελθόν την παρακολουθεί και ζητά να επιστρέψεις σπίτι συνοδεία περιπολικού, η απάντηση σίγουρα δεν πρέπει να είναι «πάρε το 100». Η αστυνομία έπρεπε να διερευνήσει περισσότερο».

Όλες οι πληροφορίες που μπορεί να χρειάζεσαι, είναι εδώ.

Τι γίνεται στο εξωτερικό που δεν γίνεται εδώ

«Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν πολλές περισσότερες δομές στήριξης και πλήρης διασύνδεση μεταξύ των υπηρεσιών. Γενικά, η προστασία του θύματος είναι αυτή που έχουμε κι εδώ: η περίθαλψη και η στέγαση σε κάποια δομή. Στο πρόσφατο παρελθόν δεν είχαμε τίποτα. Τώρα όλα δείχνουν πως όσα διαθέτουμε δεν επαρκούν». Άρα πρέπει να γίνουν άμεσα προσαρμογές, για να σωθούν ζωές.