Για το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, η έννοια της τεχνητής νοημοσύνης (AI) είχε νόημα σχεδόν αποκλειστικά για τους λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας. Στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, τα ανθρωποειδή ρομπότ, οι μηχανές με δεξιότητες αντίληψη και άλλες μορφές τεχνητής νοημοσύνης βρίσκονταν στο επίκεντρο πολλών αποκυημάτων της επιστημονικής φαντασίας – από το Metropolis έως το I, Robot. Στο δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, επιστήμονες και τεχνολόγοι άρχισαν να προσπαθούν με πάθος να δημιουργήσουν την AI.

Η επίδρασης της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία

Στο θερινό ερευνητικό πρόγραμμα Dartmouth του 1956 για την AI, ο συν-οικοδεσπότης John McCarthy εισήγαγε τον όρο «τεχνητή νοημοσύνη» και βοήθησε να επωαστεί μια οργανωμένη κοινότητα ερευνητών τεχνητής νοημοσύνης.

Στη δύση του 20ου αιώνα, σημαντικές πρόοδοι της AI άρχισαν να επηρεάζουν την κοινωνία σε ευρύτερη κλίμακα. Όταν ο Deep Blue της IBM νίκησε τον δάσκαλο του σκακιού Gary Kasparov, τον κυρίαρχο πρωταθλητή του παιχνιδιού, το γεγονός έμοιαζε να σηματοδοτεί όχι μόνο μια ιστορική και μοναδική ήττα στην ιστορία του σκακιού -την πρώτη φορά που ένας υπολογιστής κέρδισε έναν κορυφαίο παίκτη- αλλά και την υπέρβαση ενός ορίου: Οι μηχανές σκέψης είχαν εγκαταλείψει τη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας και είχαν εισέλθει στον πραγματικό κόσμο.

Τα επόμενα πέντε χρόνια ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, θα οδηγήσουν πιθανότατα σε σημαντικές κοινωνικές αλλαγές

Η εποχή των μεγάλων δεδομένων και η εκθετική αύξηση της υπολογιστικής ισχύος σύμφωνα με το νόμο του Moore επέτρεψαν στην AI να διερευνήσει τεράστιο όγκο δεδομένων και να μάθει πώς να εκτελεί εργασίες που προηγουμένως εκτελούνταν αποκλειστικά από ανθρώπους. Η σύζευξη της παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη (AI ικανή να παράγει κείμενο, εικόνες, βίντεο ή άλλα δεδομένα χρησιμοποιώντας γενετικά/παραγωγικά μοντέλα) με μεγάλα μοντέλα γλώσσας για τη δημιουργία του ChatGPT το 2022, οι επακόλουθες επαναλήψεις και οι σχετικοί αλγόριθμοι, λειτούργησαν ως απόδειξη της ιδέας ότι η μηχανική μάθηση θα μπορούσε να παράγει τεχνολογίες πολύ πιο ισχυρές και σαγηνευτικές από προηγούμενα chatbot.

Τα αποτελέσματα αυτής της αναγέννησης των μηχανών έχουν διαποτίσει την κοινωνία: Συσκευές αναγνώρισης φωνής όπως η Alexa, μηχανές συστάσεων όπως αυτές που χρησιμοποιεί το Netflix για να προτείνουν ποια ταινία πρέπει να παρακολουθήσετε στη συνέχεια με βάση το ιστορικό προβολής σας και τα μέτρια βήματα που κάνουν τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό και άλλα αυτόνομα οχήματα αποτελούν εμβληματικό ένα στοιχειώδες στάδιο της τεχνητής νοημοσύνης του 21ου αιώνα.

Το ChatGPT 4, το Dall-E, το Midjourney και άλλα σύγχρονα συστήματα παραγωγής τεχνητής νοημοσύνης, επί του παρόντος διαταράσσουν τους περισσότερους επιχειρηματικούς τομείς. Αλλά τα επόμενα πέντε χρόνια ανάπτυξης της AI, θα οδηγήσουν πιθανότατα σε σημαντικές κοινωνικές αλλαγές που θα υπερβαίνουν κατά πολύ αυτό που έχουμε δει μέχρι σήμερα.

Πώς η AI θα επηρεάσει το μέλλον

• Ταχύτητα ζωής

Η πιο προφανής αλλαγή που θα νιώσουν πολλοί άνθρωποι στην κοινωνία είναι η αύξηση του ρυθμού των δεσμεύσεων με μεγάλα ιδρύματα. Οποιοσδήποτε οργανισμός ασχολείται τακτικά με μεγάλο αριθμό χρηστών -επιχειρήσεις, κυβερνητικές μονάδες, ΜΚΟ- θα υποχρεωθεί να εφαρμόσει την τεχνητή νοημοσύνη στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στις δραστηριότητές του που απευθύνονται σε κοινό και καταναλωτές. Η AI θα επιτρέψει σε αυτούς τους οργανισμούς να λαμβάνουν τις περισσότερες αποφάσεις πολύ πιο γρήγορα. Ως αποτέλεσμα, όλοι θα νιώθουμε τη ζωή να επιταχύνεται.

• Κέρδη και αποτελεσματικότητα

Οι επιχειρήσεις είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αναγκαστούν να ενσωματώσουν και να εκμεταλλευτούν τη παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη για να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα, την κερδοφορία και, αμέσως, την αποδοτικότητά τους. Το καθήκον των εταιρειών να αυξήσουν την αξία των μετόχων τους και ο φόβος τους να προσπεραστούν από ανταγωνιστές που ενσωματώνουν και αναπτύσσουν την AI πιο επιθετικά, θα δημιουργήσει σε μια σχεδόν ακαταμάχητη επιταγή: Ή θα αγκαλιάστε πλήρως την τεχνητή νοημοσύνη ή θα δείτε τις επενδύσεις σας να κατρακυλούν καθώς οι ανταγωνιστές σας θα επελαύνουν.

• Το τέλος της ιδιωτικότητας

Η κοινωνία θα δει επίσης τις ηθικές δεσμεύσεις της να δοκιμάζονται από ισχυρά συστήματα AI, ειδικά στο πεδίο του απορρήτου. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα ξέρουν πιθανότατα πιο πολλά για εμάς απ’ ό,τι εμείς οι ίδιοι για τους εαυτούς μας. Η δέσμευσή μας για την προστασία του απορρήτου έχει ήδη δοκιμαστεί σημαντικά από τις αναδυόμενες τεχνολογίες τα τελευταία 50 χρόνια. Καθώς το κόστος της βαθιάς εξέτασης των προσωπικών μας δεδομένων μειώνεται και οι πιο ισχυροί αλγόριθμοι -ικανοί να αξιολογούν τεράστιες ποσότητες δεδομένων- γίνονται πιο διαδεδομένοι, θα διαπιστώσουμε πιθανότατα ότι περισσότερο ήταν ένα τεχνολογικό εμπόδιο -και λιγότερο μια ηθική δέσμευση- που οδήγησε την κοινωνία να κατοχυρώσει το απόρρητο.

Στενή η σύνδεση του οργουελικού Μεγάλου Αδελφού με το επίπεδο της ιδιωτικότητάς μας στο εγγύς μάλλον

Θα επίσης να περιμένουμε ότι το ρυθμιστικό περιβάλλον θα γίνει πολύ πιο δύσκολο για οργανισμούς που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη. Επί του παρόντος, σε όλο τον πλανήτη, κυβερνήσεις σε κάθε επίπεδο, τοπικό έως εθνικό ή διακρατικό, επιδιώκουν να ρυθμίσουν την ανάπτυξη της AI. Στις ΗΠΑ, επί παραδείγματι, θα προωθηθεί μια νέα δέσμη νόμων για την τεχνητή νοημοσύνη, με τις Αρχές των πολιτειών και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης έχουν ήδη αρχίσει να συντάσσουν, να εφαρμόζουν και να επιβάλλουν νέους νόμους για την AI.

Και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εφαρμόσει τον πολυαναμενόμενο κανονισμό της για την τεχνητή νοημοσύνη εντός των επόμενων έξι έως 12 επιχειρηματικών τριμήνων. Ως αποτέλεσμα, η νομική πολυπλοκότητα της επιχειρηματικής δραστηριότητας θα αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα πέντε χρόνια.

Η AI ACT της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πρώτο σημαντικό ρυθμιστικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο, ενέκρινε την τελική ψηφοφορία την άνοιξη του 2024 και πολλοί παρατηρητές εκτιμούν ότι θα θέσει ένα πρότυπο για σαφές και αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο. Όμως, οι μεγάλες πολυεθνικές εργάζονται σκληρά για να αποδυναμώσουν τις εν λόγω πρωτοβουλίες και να ακυρώσουν τον προωθούμενο κανονισμό. Στην πραγματικότητα, η ισχυρή αβεβαιότητα είναι ο βασικός παράγοντας που καθορίζει τη ρυθμιστική αρένα της AI και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού και πιθανότατα θα συνεχίσει να το κάνει, τουλάχιστον προς ώρας και για αρκετά ακόμη χρόνια.

• Ομαδοποίηση ανθρώπου-AI

Μεγάλο μέρος της κοινωνίας θα επίσης να περιμένει από τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη ως εργαλείο αύξησης της ανθρώπινης νοημοσύνης και τεχνογνωσίας ή ως συνεργάτη για έναν ή περισσότερους ανθρώπους που εργάζονται για μεμονωμένους στόχους, ως αντιστάθμισμα στη χρήσης της για εκτοπισμό εργαζομένων. Ένα από τα αποτελέσματα της AI, που ως ιδέα γεννήθηκε πριν από εκατό χρόνια σε ιστορίες επιστημονικής φαντασίας, είναι ότι τα τροπάρια του είδους, κυρίως οι δραματικές απεικονίσεις της τεχνητής νοημοσύνης ως υπαρξιακής απειλής για τον άνθρωπο, που είναι χαραγμένα στη συλλογική μας συνείδηση. Η ομαδοποίηση ανθρώπου-AI ή η διατήρηση των ανθρώπων σε οποιαδήποτε διαδικασία που επηρεάζεται ουσιαστικά από την AI, θα είναι το κλειδί για τη διαχείριση του συνεπαγόμενου φόβου για την AI που διαποτίζει την κοινωνία.

Σε ποια κοινωνικά θεμέλια θα έχει μεγάλο αντίκτυπο η τεχνητή νοημοσύνη;

Οι παρακάτω κλάδοι θα επηρεαστούν περισσότερο από την AI:

Σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι πιθανότατα μεταμορφωτική. Οι μαθητές θα λάβουν εκπαιδευτικό περιεχόμενο και εκπαιδεύσεις προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Το AI θα καθορίσει επίσης τις βέλτιστες εκπαιδευτικές στρατηγικές με βάση τα ατομικά στυλ μάθησης των μαθητών. Μέχρι το 2028, το εκπαιδευτικό σύστημα ενδέχεται να είναι μετά βίας αναγνωρίσιμο.

Η τεχνητή νοημοσύνη θα γίνει πιθανότατα ένα τυπικό εργαλείο για τους γιατρούς και τους βοηθούς τους που θα επιφορτιστούν με τη διαγνωστική εργασία. Η κοινωνία θα πρέπει να αναμένει ότι το ποσοστό της ακριβούς ιατρικής διάγνωσης θα αυξηθεί. Αλλά τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των ασθενών και η πολυπλοκότητα της πλοήγησης στον ωκεανό των νόμων που τα προστατεύουν είναι επίσης πιθανό να οδηγήσουν σε ένα ακόμη πιο περίπλοκο ιατρονομικό περιβάλλον, μετατοπίζοντας τις προσδοκίες των ασθενών γύρω από την ιδιοκτησία και την πρόσβαση στα ιατρικά τους δεδομένα, καθώς και το αυξημένο κόστος των σχετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Η Επεξεργασία Φυσικής Γλώσσας (διεπιστημονικός κλάδος της επιστήμης της πληροφορικής, της AI και της υπολογιστικής γλωσσολογίας) σε συνδυασμό με τη μηχανική εκμάθηση θα επιτρέψει σε τράπεζες και οικονομικούς συμβούλους, καθώς και σε εξελιγμένα chatbots, να αλληλεπιδρούν αποτελεσματικά με πελάτες, μέσω μιας σειράς τυπικών αλληλεπιδράσεων: παρακολούθηση πιστωτικού αποτελέσματος, ανίχνευση απάτης, οικονομικός σχεδιασμός, θέματα ασφαλιστηρίων συμβολαίων και εξυπηρέτηση πελατών. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα χρησιμοποιηθούν επίσης για την ανάπτυξη πιο περίπλοκων και ταχέως εκτελούμενων επενδυτικών στρατηγικών για μεγάλους επενδυτές.

Θα πρέπει να περιμένουμε ότι ο αριθμός των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων θα μειωθεί τα επόμενα πέντε χρόνια, καθώς μικρές ομάδες -ενός μέχρι τριών ανθρώπων- που εργάζονται με συστήματα AI βγάζουν δουλειά που άλλοτε την έβγαζαν 10-20 δικηγόροι – γίνεται πιο γρήγορα και πιο οικονομικά. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις κατάλληλες προτροπές, η παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη είναι ήδη σε θέση να παρέχει υποτυπώδεις περιλήψεις εφαρμοστέων νόμων, προσχέδια ρητρών συμβολαίων κ.ά. Μέχρι το 2028 ο αριθμός των δικηγόρων στις ΗΠΑ εκτιμάται πως θα μειωθεί κατά 25% ή περισσότερο λόγω της ανάπτυξης της AI, υπολογίζοντας τα δεδομένα των τελευταίων χρόνων και υποθέτοντας πως θα συνεχιστεί με γοργούς ρυθμούς.

Στο εγγύς μέλλον θα δούμε περισσότερα αυτόνομα οχήματα, τόσο ΙΧ όσο και επαγγελματικά. Από τα αυτοκίνητα που πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε για να πάμε στη δουλειά μέχρι τα φορτηγά που μεταφέρουν εμπορεύματα μέσω αυτοκινητόδρομων ή τα διαστημικά σκάφη που μεταφέρουν ανθρώπους και φορτία στο φεγγάρι, οι μετακινήσεις με αυτόνομα οχήματα θα είναι ενδεχομένως η πιο δραματική εξέλιξη στην πορεία εντός της εν λόγω πενταετίας.

Οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι

Η αντίληψη ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί υπαρξιακό κίνδυνο για τον άνθρωπο υπάρχει σχεδόν όσο και η ίδια η έννοια της AI. Όμως τα τελευταία δυο χρόνια, καθώς η παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη έχει γίνει καυτό θέμα δημόσιας συζήτησης και διαβούλευσης, ο φόβος για την AI έχει λάβει άλλες διαστάσεις.

Η πιο ρεαλιστική ανησυχία για την AI είναι αναμφισβήτητα ο φόβος ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες θα πάψουν να ελέγχουν συστήματα που εμπεριέχουν τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό, ήδη συμβαίνει, πιλοτικά, σε περιπτώσεις χρήσης όπως η αλγοριθμική διαπραγμάτευση στον χρηματοοικονομικό κλάδο. Αυτό που επιδιώκεται είναι επί της ουσίας η εκμετάλλευση των ικανοτήτων αυτών των… συνθετικών μυαλών, που λειτουργούν με ταχύτητες που ξεπερνούν εκείνες των ταχύτερων ανθρώπινων εγκεφάλων – και δη κατά πολλές τάξεις μεγέθους.

Ωστόσο, οι υπαρξιακές απειλές που έχουν διατυπωθεί από τον Έλον Μασκ, τον Τζέφρι Χίντον και άλλους πρωτοπόρους της τεχνητής νοημοσύνης φαντάζουν στην καλύτερη περίπτωση ως αποκυήματα επιστημονικής φαντασίας – σε αντίθεση με ένα μεγάλο μέρος των σεναρίων επιστημονικής φαντασίας που αναπτύχθηκαν πριν από 100 χρόνια, τα δικά τους μόνον ελπιδοφόρα δεν είναι.

Ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος, πάντως, είναι να χαθούν συγκεκριμένες ευκαιρίες. Εάν οι οργανισμοί λάβουν σοβαρά υπ’ όψιν τα πομπώδη αφηγήματα ορισμένων Κασσάνδρων και υποεπενδύσουν στον τομέα της AI, τότε οι ανθρώπινες κοινωνίες θα χάσουν σημαντικά κέρδη γύρω από την αποτελεσματικότητα, πιθανές καινοτομίες που απορρέουν από τη ομαδοποίηση ανθρώπου-AI και πιθανώς ακόμη και νέες μορφές τεχνολογικής καινοτομίας, παραγωγή επιστημονικής γνώσης και άλλους τρόπους κοινωνικής καινοτομίας που είναι δυνατόν να γεννηθούν από ισχυρά συστήματα AI.