«Η ίδια η ασημαντότητα της ζωής αναγκάζει τον άνθρωπο να δημιουργήσει το δικό του νόημα. Τα παιδιά, βέβαια, ξεκινούν τη ζωή τους με μια αμόλυντη αίσθηση θαυμασμού, μια ικανότητα να βιώνουν απόλυτη χαρά για κάτι τόσο απλό όσο το πράσινο ενός φύλλου- αλλά καθώς μεγαλώνουν, η επίγνωση του θανάτου και της φθοράς αρχίζει να προσβάλλει τη συνείδησή τους και να διαβρώνει ανεπαίσθητα τη χαρά της ζωής τους, τον ιδεαλισμό τους – και την παραδοχή της αθανασίας τους» θα πει ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ σε μια στροφή του χρόνου.

«Καθώς ένα παιδί ωριμάζει, βλέπει τον θάνατο και τον πόνο παντού γύρω του και αρχίζει να χάνει την πίστη του στην απόλυτη καλοσύνη του ανθρώπου. Όμως, αν είναι αρκετά δυνατό – και τυχερό – μπορεί να βγει από αυτό το λυκόφως της ψυχής σε μια αναγέννηση της ζωντάνιας της ζωής.

»Τόσο εξαιτίας όσο και παρά τη συνειδητοποίηση του ανούσιου της ζωής, μπορεί να σφυρηλατήσει μια νέα αίσθηση σκοπού και επιβεβαίωσης. Μπορεί να μην ξαναβρεί την ίδια αγνή αίσθηση θαυμασμού με την οποία γεννήθηκε, αλλά μπορεί να διαμορφώσει κάτι πολύ πιο διαρκές και βιώσιμο»  συνεχίζει ο πρωτοπόρος και προκλητικός σκηνοθέτης.

«Όσο απέραντο κι αν είναι το σκοτάδι, εμείς πρέπει να παρέχουμε το δικό μας φως»

«Το πιο τρομακτικό γεγονός για το σύμπαν δεν είναι ότι είναι εχθρικό, αλλά ότι είναι αδιάφορο- αλλά αν μπορέσουμε να συμβιβαστούμε με αυτή την αδιαφορία και να αποδεχτούμε τις προκλήσεις της ζωής μέσα στα όρια του θανάτου -όσο μεταβλητά και αν μπορέσει να τα κάνει ο άνθρωπος- η ύπαρξή μας ως είδος μπορεί να έχει γνήσιο νόημα και εκπλήρωση. Όσο απέραντο κι αν είναι το σκοτάδι, εμείς πρέπει να παρέχουμε το δικό μας φως» καταλήγει.

Ακόμη και 25 χρόνια μετά το θάνατό του, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ παραμένει ένας από τους πιο γνωστούς σκηνοθέτες του 20ού αιώνα. Πολλές από τις 13 ταινίες που γύρισε – μεταξύ των οποίων τα cine-διαμάντια 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος (1968), Κουρδιστό Πορτοκάλι (1971) και Λάμψη (1980) – είναι ακόμη και σήμερα σεβαστές και μνημονεύονται ως μερικές από τις καλύτερες ταινίες που έχουν παραχθεί ποτέ.

Ο Κιούμπρικ ήταν τόσο άγνωστη φιγούρα που ένας απατεώνας κυκλοφορούσε στα κλαμπ και τα μπαρ του Λονδίνου στις αρχές της δεκαετίας του 1990 προσποιούμενος ότι ήταν αυτός

Photo: Public Domain

Ντροπαλός αλλά όχι απομονωμένος

Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Κιούμπρικ ήταν φημισμένα ντροπαλός με τα μέσα ενημέρωσης και συχνά ερμηνεύτηκε ως απομονωμένος. Έδινε πολύ λίγες συνεντεύξεις και μόνο όταν είχε να διαφημίσει μια ταινία.

Κατάλαβε από νωρίς ότι δεν ήταν καλός στο να προωθεί προσωπικά τις ταινίες του. Στις λίγες συνεντεύξεις του Κιούμπρικ που έχουν διασωθεί, φαίνεται νευρικός και αμήχανος.

Ο Κιούμπρικ ήταν τόσο συνεσταλμένος και προστατευτικός στην ιδιωτική του ζωή που ελάχιστοι τον αναγνώριζαν δημοσίως. Αν και γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη, εγκαταστάθηκε στην Αγγλία τη δεκαετία του 1960 και παρέμεινε εκεί. Μπορούσε να περιπλανηθεί στο Rymans στο St Albans και να αγοράσει γραφική ύλη -αγαπούσε το χαρτί, τα στυλό και τα συναφή-, ή να πάρει ένα νέο ζευγάρι γυαλιά ηλίου ώστε κανείς να μην τον αναγνωρίσει.

Βοήθησε, επίσης, το γεγονός ότι συχνά χρησιμοποιούσε το όνομα του κουνιάδου του όταν έκανε αγορές.

«Γεια σας, είναι ο Κιούμπρικ»

Στην πραγματικότητα, ο Κιούμπρικ ήταν τόσο άγνωστη φιγούρα που ένας απατεώνας κυκλοφορούσε στα κλαμπ και τα μπαρ του Λονδίνου στις αρχές της δεκαετίας του 1990 προσποιούμενος ότι ήταν αυτός.

Ο αυτόκλητος ντουμπλέρ ανακαλύφθηκε μόνο όταν ο Κιούμπρικ άρχισε να δέχεται περίεργα τηλεφωνήματα από πιθανές ερωμένες που έχουν δεχθεί απόρριψη και από μπαρ με τεράστιους απλήρωτους λογαριασμούς ποτών.

Δείτε το βίντεο 

(Ρακο)συλλέκτης

Το αρχείο του άνοιξε μόλις το 2007, αλλά παρέχει μια εικόνα του κόσμου αυτού του εξαιρετικά κλειστού σκηνοθέτη, την οποία δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ. Ο Κιούμπρικ ήταν συλλέκτης και κρατούσε τα πάντα, κυριολεκτικά. Διάφορα και αδιάφορα μεμοραμπίλια, κάθε απομεινάρι του προσωπικού και επαγγελματικού του κόσμου.

Σε αυτά περιλαμβάνονταν σχολικές επετηρίδες, φωτογραφίες που έβγαζε για το περιοδικό Look, αποδείξεις, λογαριασμοί, τιμολόγια, καθώς και ο τεράστιος όγκος υλικού που δημιουργούσε μια κινηματογραφική παραγωγή (ειδικά μια παραγωγή του Στάλνεϊ Κιούμπρικ).

«Μελετώντας αυτό το αρχειακό υλικό, σε συνδυασμό με τις συνεντεύξεις του, μάθαμε για τον άνθρωπο που κρύβεται πίσω από τη μυθολογία. Ο Κιούμπρικ ήταν σκηνοθέτης, αλλά ήταν επίσης γιος, αδελφός, σύζυγος, πατέρας και φίλος» γράφει ο Nathan Abrams στο theconversation.com.

Φοβόταν τις πτήσεις, αλλά βασιζόταν στις γνώσεις του ως εκπαιδευμένος πιλότος και στη συχνή παρακολούθηση του ραδιοελέγχου κυκλοφορίας

Τρελαινόταν για την τεχνολογία αλλά συχνά τράκαρε το αυτοκίνητο

Του άρεσε να διασκεδάζει, να συνομιλεί, να κάνει αστεία και να μαγειρεύει. Του άρεσε να φτιάχνει αμερικανικού τύπου fast food και τεράστια σάντουιτς, χρησιμοποιώντας συχνά φούρνο μικροκυμάτων, καθώς ήταν λάτρης των gadgets, υιοθετώντας τη νέα τεχνολογία μόλις αυτή γινόταν διαθέσιμη.

Κάτι που ίσχυε τόσο για την ιδιωτική του ζωή (όπου χρησιμοποιούσε τηλέφωνα αυτοκινήτου, βομβητές και υπολογιστές) όσο και για την επαγγελματική του ζωή, όπου ήταν ένας από τους πρώτους που υιοθέτησε τις κάμερες Steadicam και το σύστημα μοντάζ Avid.

Φοβόταν τις πτήσεις, αλλά βασιζόταν στις γνώσεις του ως εκπαιδευμένος πιλότος και στη συχνή παρακολούθηση του ραδιοελέγχου κυκλοφορίας. Δεν είναι αλήθεια ότι δεν ξεπέρασε ποτέ τα 30 μίλια/ώρα με το αυτοκίνητο, όπως έχει υποστηριχθεί τόσες φορές από τόσο διαφορετικά στόματα. Αντίθετα, αγαπούσε τα αυτοκίνητα – ιδίως τα γρήγορα γερμανικά – αλλά συχνά τα τρακάριζε.

Έπρεπε να ικετεύει, να δανείζεται και ουσιαστικά να κλέβει

«Αποκαλύψαμε επίσης πολλά για τις εργασιακές πρακτικές του Κιούμπρικ. Ο Κιούμπρικ ήταν μάστορας των ασφαλιστικών. Ποτέ δεν δίστασε να υποβάλει αίτηση μετά από ατύχημα ή πυρκαγιά στα γυρίσματα. Αυτό όχι μόνο τον βοηθούσε να ανακτήσει τον προϋπολογισμό του, αλλά του έδινε και πολύτιμο χρόνο να ανασυνταχθεί και να σκεφτεί τις επιλογές του» συνεχίζει ο Nathan Abrams στο theconversation.com.

«Διαπιστώσαμε επίσης πώς ο Κιούμπρικ έπρεπε να ικετεύει, να δανείζεται και ουσιαστικά να κλέβει για να πάρει το πράσινο φως για τα περισσότερα έργα του. Μόνο όταν υπέγραψε συμβόλαιο με τη Warner Brothers τη δεκαετία του 1970 -από το Κουρδιστό πορτοκάλι και μετά- είχε έναν μόνιμο χρηματοδότη. Αλλά ακόμη και τότε δεν είχε εγγυημένη χρηματοδότηση αν το έργο δεν ήταν σωστό.

»Και σε αυτά τα έργα περιλαμβάνονταν η διάσημη βιογραφία του Ναπολέοντα που δεν γυρίστηκε ποτέ, καθώς δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή, ή η ταινία του για το Ολοκαύτωμα που δεν γυρίστηκε ποτέ, τα Άρια Έγγραφα, η οποία δεν είχε κάποιο μεγάλο αστέρι στο καστ της και εμφανίστηκε χρονικά πολύ κοντά στη Λίστα του Σίντλερ, του Στίβεν Σπίλμπεργκ.

Θα είχε, άραγε, απολυθεί επειδή ήταν πολύ ανεξάρτητος;

Είναι επίσης δελεαστικό να αναρωτηθεί κανείς τι θα είχε συμβεί αν είχε, τελικά, γυρίσει την ταινία Burning Secret το 1956 (ένα από τα πολυάριθμα ανολοκλήρωτα σχέδια του), με τα στούντιο MGM, με τα οποία είχε υπογράψει συμβόλαιο. Θα είχε γίνει άλλο ένα τσιράκι του στούντιο ή θα είχε απολυθεί επειδή ήταν πολύ ανεξάρτητος; Ποιες θα ήταν οι συνέπειες για την καριέρα του;

«Ενώ μπορούμε μόνο να φανταστούμε πώς θα είχε εξελιχθεί η ιστορία, αυτό που μένει είναι ένα εξαιρετικό έργο που περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες, τρία ντοκιμαντέρ και 13 ταινίες μεγάλου μήκους. Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ μπορεί να απέφευγε τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά οι ταινίες του είχαν βαθιά επίδραση στην κινηματογραφική και τηλεοπτική βιομηχανία, καθώς και διαρκή αντίκτυπο στη λαϊκή και πολιτική κουλτούρα» καταλήγει ο Nathan Abrams στο theconversation.com.

Η δημιουργία, η ασημαντότητα της ύπαρξης και οι θρησκείες

«Αν ο άνθρωπος απλώς καθόταν και σκεφτόταν τον επικείμενο τερματισμό του και την τρομακτική ασημαντότητα και μοναξιά του μέσα στο σύμπαν, σίγουρα θα τρελαινόταν ή θα υπέκυπτε σε μια μουδιασμένη αίσθηση ματαιότητας» είχε σχολιάσει ο ίδιος ο Κιούμπρικ σαν να απαντά στην ερώτηση/εικασία του Nathan Abrams.

«Γιατί θα έπρεπε να μπει στον κόπο να γράψει μια σπουδαία συμφωνία, ή να προσπαθήσει να βγάλει τα προς το ζην, ή ακόμη και να αγαπήσει κάποιον άλλον, όταν δεν είναι παρά ένα στιγμιαίο μικρόβιο πάνω σε μια κηλίδα σκόνης που στροβιλίζεται μέσα στην αφάνταστη απεραντοσύνη του διαστήματος;

»Όσοι από εμάς αναγκάζονται από τις δικές τους ευαισθησίες να δουν τη ζωή τους από αυτή την οπτική γωνία -που αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχει κανένας σκοπός που μπορούν να κατανοήσουν και ότι μέσα σε μια αμέτρητη μυριάδα άστρων η ύπαρξή τους παραμένει άγνωστη και αχρονική- μπορούν πολύ εύκολα να πέσουν θύματα της απόλυτης ανωμαλίας. Οι θρησκείες του κόσμου, παρ’ όλο τον παραγοντισμό τους, παρείχαν ένα είδος παρηγοριάς γι’ αυτόν τον μεγάλο πόνο» συμπληρώνει ο σπουδαίος σκηνοθέτης ο οποίος λατρεύεται από το σινεφίλ κοινό σα Θεός.

*Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ γεννήθηκε στις  26 Ιουλίου 1928 στη Νέα Υόρκη και πέθανε στις 7 Μαρτίου 1999 στον Ηνωμένο Βασίλειο.