Τα πρώτα μηνύματα από τις γεωτρήσεις για σπάνιες γαίες στην Ελλάδα, απαραίτητες για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, είναι ενθαρρυντικά. Η βούληση φαίνεται να περισσεύει από όλους, κυβερνώντες και αγορά. Όσο καλές όμως και να είναι οι προθέσεις, η ελληνική γραφειοκρατία είναι ανίκητη, λέει στο Liberal ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ), Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου.

Μιλά για τις θετικές ενδείξεις που έχει τόσο η αυστραλιανή Rockfire για γερμάνιο στους Μολάους, όσο και άλλες εταιρείες για σπάνιες γαίες σε άλλες περιοχές, ωστόσο, εξηγεί ότι το μείζον δεν είναι να βρεθούν τα κοιτάσματα, αλλά να είναι και οικονομικά ανταγωνιστική η επεξεργασία τους, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη.

«Οταν σήμερα στην Ευρώπη, βασικοί συντελεστές κόστους (ρεύμα, αέριο, τέλη ρύπανσης, μη μισθολογικό κόστος), είναι τρεις ως τέσσερις φορές ακριβότεροι απ’ ότι σε άλλα μέρη του πλανήτη, είναι μάλλον αδύνατο να ανταγωνιστεί κανείς παραγωγούς από τις περιοχές αυτές», λέει ο πρόεδρος του συνδέσμου των εταιρειών του χώρου και CEO της ΓΕΩΕΛΛΑΣ.

Σε μια συγκυρία, που η Ευρώπη επιμένει να μιλά για την ανάγκη της στρατηγικής αυτονομίας και απεξάρτησης από την Κίνα, ο κ. Γιατζιτζόγλου, εξηγεί γιατί το Critical Raw Material Act μοιάζει με παυσίπονο σε σοβαρή ασθένεια, ότι ακόμη και σήμερα δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή ούτε το πρώτο σκέλος της νομοθεσίας, και μιλά για την άρνηση της Ε.Ε. να παραδεχτεί πως είναι όμηρος στα χέρια μιας μικρής ομάδας τρίτων χωρών, των BRICS, όχι μόνο σε ό,τι αφορά το Green Deal, αλλά και για μια μεγάλη πλειοψηφία βασικών αγαθών.

Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη

Ποια η γνώμη σας για τις πληροφορίες ύπαρξης ενθαρρυντικών κοιτασμάτων από την αυστραλιανή εταιρεία Rockfire στους Μολάους; Τι θα σήμαινε για την Ελλάδα και την Ευρώπη ο εντοπισμός γερμανίου;

Οι πρώτες πληροφορίες είναι αρκετά ενθαρρυντικές. θα πρέπει όμως να είμαστε σαφείς. Τα βήματα για την αξιολόγηση της οικονομικότητας ενός κοιτάσματος είναι αρκετά και δυστυχώς, παρόλο που μετά από κάθε βήμα η πιθανότητα επιτυχίας αυξάνεται, δεν μπορεί κανείς να πει οριστικά τι θα συμβεί αν δεν ολοκληρωθεί η έρευνα. 

Σε ό,τι αφορά το γάλλιο και το γερμάνιο το πρόβλημα δεν είναι η σπανιότητά τους, αφού οι ετήσιες ανάγκες παγκοσμίως δεν ξεπερνούν τις μερικές εκατοντάδες τόνους. Όπως έχει τονιστεί και στο παρελθόν, δεν αρκεί να εντοπιστούν τα κοιτάσματα, αλλά πρέπει να είναι και οικονομικά ανταγωνιστική η επεξεργασία τους, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη.

Πηγή φωτ.: Shutterstock

Έχετε ενδείξεις κατά πόσο η Ελλάδα έχει αξιοποιήσιμά κοιτάσματα κρίσιμων πρώτων υλών; Και αν ναι, ποιες είναι οι περιοχές και ποια τα κοιτάσματα που δημιουργούν αισιοδοξία; 

Πέρα από τα γνωστά κοιτάσματα της κεντρικής Μακεδονίας της Στέρεας Ελλάδας (μικτά θειούχα, νικέλιο, κοβάλτιο, βωξίτης) υπάρχουν θετικές ενδείξεις σε διάφορες περιοχές. Χρειάζεται όμως να προχωρήσει η γεωλογική έρευνα για να συγκεντρωθούν περισσότερα στοιχεία. Το υπουργείο έχει ήδη εξαγγείλει την ενίσχυση της Εθνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών με  κονδύλια, ώστε να δρομολογηθούν οι έρευνες σε κάποιες από αυτές τις περιοχές. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι πολύ νωρίς για να πούμε ποια και πόσα από αυτά τα κοιτάσματα θα είναι αξιοποιήσιμα. 

Εκτιμάτε ότι είμαστε έτοιμη ως χώρα, τόσο ως κυβέρνηση, όσο και ως αγορά, να αδράξουμε την ευκαιρία της ολοένα και μεγαλύτερης ζήτησης πανευρωπαϊκά για τέτοιες ύλες;

Η βούληση φαίνεται να περισσεύει, από όλες τις πλευρές. Παρόλα αυτά, τα προβλήματα που υπήρχαν μέχρι χθες δεν έχουν εξαφανιστεί. Οι διαδικασίες και στη χώρα μας, όπως δυστυχώς και σε ολόκληρη την ΕΕ, είναι σε πολλές περιπτώσεις εξαιρετικά αργές. Συχνά μάλιστα, όσο καλή πρόθεση και να έχουν οι κυβερνώντες, η Ελληνική γραφειοκρατία είναι ανυπέρβλητη. Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι άλλες περιοχές του πλανήτη που μας ανταγωνίζονται κινούνται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς. 

Σήμερα, σε ότι αφορά τις πρώτες ύλες, τα δεδομένα της ζήτησης, της προσφοράς και της τεχνολογίας αλλάζουν ταχύτατα. Σε μια τέτοια κούρσα, μόνον ο πρώτος βραβεύεται.

Και πώς θα αντιμετωπιστούν τυχόν αντιδράσεις, σε περίπτωση προκήρυξης διαγωνισμών για διερεύνηση νέων περιοχών, όπως αυτές που βλέπουμε να εκδηλώνονται για τους υδρογονάνθρακες ή όταν βλέπουμε ενστάσεις ακόμη και για φιλικές προς το περιβάλλον επενδύσεις, όπως οι ΑΠΕ;

Δεν αποτελούν αποκλειστικότητα της χώρας μας οι επαγγελματίες Ρομπέν των Δασών που χτίζουν καριέρες μέσα από τον ακτιβισμό.  Δυστυχώς η κοινή γνώμη έχει τη λαθεμένη αντίληψη ότι τα κίνητρα όλων αυτών που υποκινούν τις αντιδράσεις είναι ανυστερόβουλα. 

Το ότι κάποιοι μπορεί να έχουν πραγματικά συμφέροντα που θίγονται και πρέπει να αποζημιωθούν είναι κατανοητό. Εκείνο που δεν είναι κατανοητό είναι να ισχυριζόμαστε  ότι προστατεύουμε το περιβάλλον, εμποδίζοντας μια δραστηριότητα στη γειτονιά μας, όταν αδιαφορούμε για το τι επιπτώσεις θα προκαλέσει εκεί που θα μεταφερθεί.  

Με δεδομένο ότι η Ευρώπη διαθέτει το καλύτερο και αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος, η μετατόπιση οποιασδήποτε δραστηριότητας εκτός Ευρωπαϊκού εδάφους μόνο αυξημένη περιβαλλοντική επίπτωση για τον πλανήτη μπορεί να έχει.  Αν κάποιοι πιστεύουν ότι το τι συμβαίνει σε κάποια άλλη περιοχή του πλανήτη δεν τους αφορά, είναι επικίνδυνα αφελείς. 

Οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν ωριμάσει και είναι έτοιμες να αποδεχτούν τις εξορυκτικές δραστηριότητες, εφόσον χρησιμοποιούνται οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές. Ελπίζουμε ότι και στη χώρα μας θα συμβεί το ίδιο.

Πηγή φωτ.: Shutterstock

Κινήσεις, όπως της Mytilineos, που «τρέχει» πιλοτικά προγράμματα για την ανάπτυξη γαλλίου και σκανδίου, μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά για έρευνες, πάντα γύρω από κρίσιμες πρώτες ύλες, και από άλλες εταιρείες στην Ελλάδα;
 
Η παρουσία του Γαλλίου στα κοιτάσματα του βωξίτη είναι γνωστή και η τεχνολογία για την απόληψη του διαθέσιμη εδώ και χρόνια. Επίσης γνωστό είναι, ότι με τις σημερινές συνθήκες, στην Ευρώπη κάτι τέτοιο είναι κοστολογικά ασύμφορο.  Στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει επιτέλους να ανοίξει συζήτηση για την ανταγωνιστικότητα στην πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή. Η ακατάσχετη νομοθέτηση, η υιοθέτηση πολιτικών χωρίς την κοστολόγηση των επιπτώσεών τους και ο φτωχός μακροπρόθεσμος γεωπολιτικός σχεδιασμός μας καθιστούν ως παραγωγούς όλο και λιγότερο ανταγωνιστικούς σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο.  

Εκτιμάτε ότι η ΛΑΡΚΟ έχει πιθανότητες, εφόσον ολοκληρωθεί η ιδιωτικοποίησή της, να σταθεί ξανά στα πόδια της και να γίνει ανταγωνιστική διεθνώς;

Και σε αυτή την περίπτωση ισχύουν τα όσα είπαμε παραπάνω περί ανταγωνιστικότητας. Όταν σήμερα στην Ευρώπη βασικοί συντελεστές κόστους (ρεύμα, αέριο, τέλη ρύπανσης, μη μισθολογικό κόστος) είναι τρεις έως τέσσερεις φορές ακριβότεροι από ότι σε άλλα μέρη του πλανήτη, είναι μάλλον αδύνατο να  ανταγωνιστεί κανείς παραγωγούς από τις περιοχές αυτές

Καιρό τώρα, ασκείται κριτική στην Ε.Ε. ότι το Green Deal βρίσκεται όμηρος στα χέρια της Κίνας, η οποία ελέγχει όλα τα κρίσιμα μέταλλα για την πράσινη μετάβαση. Ποια η γνώμη σας;

Πηγή φωτ.: Shutterstock

Αυτό που αρνούμαστε να παραδεχτούμε είναι ότι είμαστε όμηροι στα χέρια μιας μικρής ομάδας τρίτων χωρών, όχι μόνο για το green deal αλλά για μια μεγάλη πλειοψηφία απαραίτητων αγαθών. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ποσοτικό. Ακόμα κι αν, με ένα μαγικό τρόπο, μπορούσαμε σύντομα να αρχίσουμε να παράγουμε στην Ευρώπη, ώστε να υποκαταστήσουμε τα εισαγόμενα προϊόντα και πρώτες ύλες με εγχώρια, το επιπρόσθετο κόστος παραγωγής τους θα κατέστρεφε την Ευρωπαϊκή οικονομία.

Για μια ακόμη φορά θα επαναλάβω, ότι η παραγωγή πρώτων υλών, κρίσιμων και μη, ελέγχεται σε συντριπτικά ποσοστά από μία συγκεκριμένη ομάδα κρατών που σχηματίζει το ακρωνύμιο BRICS.

Ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής μας ο κανονισμός Critical Raw Material Act ή όχι;

Προφανώς όχι. 

Η  συζήτηση για τις κρίσιμες πρώτες ύλες μπήκε στο τραπέζι, μετά από έντονες πιέσεις των φορέων, με την πρωτοβουλία Verheugen  το 2008.  Δεκαπέντε χρόνια μετά, ακόμα δεν έχει τεθεί σε ισχύ το πρώτο κομμάτι νομοθεσίας για το θέμα. Δεν νομίζω ότι κανείς μπορεί να κοιμάται ήσυχος όταν τα ζητήματα αντιμετωπίζονται με αυτή την ταχύτητα.

Επιπρόσθετα, αν μια οντότητα σαν την Ευρωπαϊκή Ένωση αισθάνεται την ανάγκη να εκδώσει ένα νόμο – κανονισμό, με τον οποίον να προτρέπει τα κράτη μέλη να κάνουν πιο γρήγορα σε κάποιες γραφειοκρατικές διαδικασίες και στην απονομή δικαιοσύνης, τα πράγματα δεν μπορεί να είναι καλά. Για μένα πρόκειται για τη μεγαλύτερη ομολογία αποτυχίας στην ιστορία της ΕΕ. Και επειδή δεν μπορώ να φανταστώ ότι 27 κράτη μέλη δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν και να δράσουν μόνα τους προκειμένου να επιταχυνθούν κάποιες διαδικασίες, η μόνη λογική εξήγηση για την πανευρωπαϊκή διάσταση του προβλήματος είναι η απαράδεκτη ποιότητα της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Ας δούμε λοιπόν την ασθένεια και ας μην προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα με παυσίπονα.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του ο Jan Mostrom πρόεδρος της Euromines, της Ευρωπαϊκής ένωσης εταιρειών εξόρυξης, μίλησε για τον κίνδυνο δύο ταχυτήτων σε ό,τι αφορά τις έρευνες για μεταλλεύματα, των κρίσιμων και όλων των υπόλοιπων. Ποια η γνώμη σας;

Πηγή φωτ.: Shutterstock

Με τον πρόεδρο και την ηγετική ομάδα της EUROMINES είχαμε την χαρά και την τιμή να συζητήσουμε διεξοδικά το πρόβλημα των δυο ταχυτήτων στην πρόσφατη επίσκεψή τους στην Αθήνα. 

Η ανησυχία μας είναι ότι η διαίρεση των ορυκτών πρώτων υλών σε δυο κατηγορίες ενέχει σοβαρό κίνδυνο να αγνοηθούν εκείνα της δεύτερης κατηγορίας. Σήμερα, τα «μη κρίσιμα» ορυκτά αποτελούν τα 2/3 της κατανάλωσης στην Ευρώπη. Πρέπει δε, να λάβουμε υπόψη μας ότι η λίστα κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών είναι δυναμική και από 14 ορυκτά το 2011 σήμερα περιλαμβάνει 34. 

Επίσης, δεν είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς, γιατί είναι δυνατόν να συντομευθούν οι χρόνοι για ορισμένα πρότζεκτ και όχι για τα υπόλοιπα. Το επιχείρημα ότι τα κράτη δεν διαθέτουν πόρους για να έχουν επαρκείς υποδομές για όλα τα πρότζεκτ είναι επιεικώς αφελές, αφού η συντόμευση του χρόνου έναρξης λειτουργίας των επενδύσεων θα φέρει συντομότερα πολλαπλάσια έσοδα από το οποιοδήποτε κόστος στελέχωσης των υπηρεσιών. 

Αξίζει πάντως να σημειώσουμε ότι η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει δεσμευτεί να προσπαθήσει να εντάξει στις νέες διαδικασίες αδειοδότησης το σύνολο των ορυκτών, ανεξαρτήτως του αν βρίσκονται στη λίστα με τα κρίσιμα.