Του Γιώργου Καραμπελιά

Οι εκλογές στη Γαλλία αλλά και το φαινόμενο Τραμπ στις ΗΠΑ έφεραν στο προσκήνιο τη μεγάλη πολιτισμική σύγκρουση που διαπερνά τις δυτικές κοινωνίες, ανάμεσα στο woke κίνημα και την συντηρητική, κάποτε και ακροδεξιοποιούμενη, κοινωνική πλειοψηφία. Σύγκρουση που επεκτείνεται και στην Ελλάδα όπως κατεδείχθη από την αντιπαράθεση για το γάμο των ομοφύλων ζευγαριών και τις συνέπειες που είχε τουλάχιστον για τη Νέα Δημοκρατία και την ενίσχυση των κομμάτων που βρίσκονται στα δεξιά της στις πρόσφατες ευρωεκλογές.

Αυτή εξέλιξη  εδράζεται και αλληλεπιδρά με μια σειρά μεγάλων οικονομικών και κοινωνικών μετασχηματισμών. Ήδη από τα τέλη του 20ού αιώνα και τις αρχές του 21ου, ανατρέπονται οι παλιές οικονομικές και πολιτικές ιεραρχίες ενώ η απόλυτη κυριαρχία της Δύσης αμφισβητείται καθώς το οικονομικό μοντέλο που θα επιλεγεί από τη Δύση, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, μεταβλήθηκε σε μπούμερανγκ. Η μεταφορά της βιομηχανικής παραγωγής στον Τρίτο Κόσμο, ιδιαίτερα στην Ασία, έχει ως συνέπεια όχι μόνο την ανάδειξη αυτών των χωρών, και κατ’ εξοχήν της Κίνας, σε εργαστήριο του πλανήτη, αλλά συνεπιφέρει και μια εσωτερική μετάλλαξη της δομής των κοινωνικών τάξεων στη Δύση:

Οι βιομηχανικοί εργάτες και οι αγρότες αντικαθίστανται από υπαλλήλους στις υπηρεσίες και εργαζόμενους στον τομέα της διασκέδασης, της εστίασης και του τουρισμού  ενώ  επιταχύνθηκε η υποκατάσταση της ανδρικής εργασίας από τη γυναικεία και της γηγενούς από τη μεταναστευτική, πόσο μάλλον εάν αυτό συνδυαστεί με τη δημογραφική κρίση.

Η μία μετά την άλλη, οι αποικιοκρατούμενες χώρες θα γνωρίσουν την πολιτική τους ανεξαρτησία ενώ και ο ίδιος ο δυτικός καπιταλισμός θα μεταβληθεί, κάτω από τα πλήγματα της μεγάλης κοινωνικής επανάστασης του 1968, σε επιτρεπτικό καπιταλισμό. Το κέντρο βάρος δεν είναι πλέον η συσσώρευση και οι αντίστοιχες αξίες που την συνοδεύουν αλλά η κατανάλωση και η χωρίς όρια απόλαυση – για να θυμηθούμε ένα σύνθημα του Μάη του 68 (jouir sans entraves). Η εθνική κοινότητα, ακόμα και η κοινωνική τάξη αντικαθίστανται σταδιακώς από το άτομο ή την χωριστή κοινότητα. Ένα αυξανόμενο τμήμα πληθυσμών αποικιακής προέλευσης εγκαθίσταται στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ, όπου συναντά  το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Αφροαμερικανών.

Πλέον, ο “Τρίτος Κόσμος” παύει να αποτελεί μια εξωτερικότητα των δυτικών κοινωνιών, αλλά μεταβάλλεται και σε “εσωτερικότητα”, καθώς ένα μέρος του εγκαθίσταται πλέον σε αυτές. Το κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης και οι μεγάλες αλλαγές στην ανατροφή των παιδιών θα προσφέρουν μια νέα θέση για τις γυναίκες οι οποίες κατακτούν σημαντικά δικαιώματα που δεν περιορίζονται στην εργασία ή τις σπουδές αλλά επεκτείνονται στο δικαίωμα στην άμβλωση και τη γενικευμένη χρήση των μέσων αντισύλληψης.

Αυτές οι εξελίξεις έκαναν εφικτή και την ανάπτυξη ενός ακραίου δικαιωματισμού, στα πλαίσια του οποίου το κάθε άτομο, κάθε μειονότητα, κάθε ιδιαίτερη ομάδα διεκδικεί τον δικό της νόμο, κάποτε σε αντίθεση με εκείνον των άλλων ομάδων, ή ακόμα και του κοινωνικού συνόλου – με κίνδυνο να προκληθεί ένας πόλεμος όλων εναντίον όλων και μία αποσύνθεση του κοινωνικού σώματος.

Οι μετανάστες εργάτες ή οι έγχρωμοι, στα πλαίσια του κινήματος της αποαποικιοποίησης, παύουν να απαιτούν απλώς ισότητα ευκαιριών και αμοιβών αλλά διεκδικούν πλέον τη διαμόρφωση χωριστών και χωριστικών ομαδοποιήσεων στα πλαίσια των εθνικών κοινοτήτων. Και σε βάθος χρόνου, προβάλει μη “μεγάλη αντικατάσταση” των γηγενών ευρωπαϊκών πληθυσμών –σύμφωνα τόσο με τους νατιβιστές του Ερίκ Ζεμούρ που την εξορκίζουν, όσο και με τους ακραίους οπαδούς της αποαποικιοποίησης όπως η Λεονόρα Μιάνο στη Γαλλία που την προβάλλουν ως την “εκδίκηση” του Τρίτου Κόσμου. Παράλληλα, οι πιο ακραίες εκδοχές του φεμινιστικού κινήματος παύουν πλέον να διεκδικούν την τυπική, νομική και πραγματική, ισότητα με το ανδρικό φύλο –αίτημα που απετέλεσε την κινητήρια δύναμη του φεμινιστικού κινήματος–, αλλά διεκδικούν πλέον την ίδια την κυριαρχία απέναντι στους άντρες ως έμφυλη κατηγορία.

Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, λευκοί και έγχρωμοι, γηγενείς και μετανάστες, άνδρες και γυναίκες, παύουν να αναφέρονται στην κοινότητα του ανθρωπίνου είδους, τη συνεργασία στην εργασία, την κοινωνική ζωή, την οικογένεια, τις σεξουαλικές σχέσεις και, αντίθετα, θα πρέπει να προβάλουν στο προσκήνιο, ως κυρίαρχες τις υπαρκτές δευτερεύουσες αντιθέσεις. Εξ ου και η επικράτηση του χωριστικού κοινοτισμού, εξ ου και η αμφισβήτηση των σεξουαλικών ρόλων και εν τέλει ακόμα και της ύπαρξης των φύλων.

Διότι, εάν πράγματι το φύλο είναι “κοινωνική κατασκευή” και όχι βιολογική πραγματικότητα, όπως υποστηρίζει ο ακραίος φεμινισμός της Τζούτντιθ Μπάτλερ, οι σεξουαλικές σχέσεις μεταβάλλονται σε ελεύθερη από φύλο επιλογή. Οι λεσβίες γυναίκες, οι ομοφυλόφιλοι άντρες, οι διεμφυλικοί, δεν αποτελούν πλέον μια διαμορφωμένη μειοψηφία, αποδεκτή από την πλειοψηφία των λαών της Δύσης, αλλά αντίθετα θα μπορούσαν να μεταβληθούν αυτοί σε πλειοψηφία. Γι’ αυτό και η προσπάθειες επιτάχυνσης των αλλαγών φύλου και ενίσχυσης του φαινομένου της πολλαπλότητας των σεξουαλικών ταυτοτήτων. 

Αν άλλοτε η κοινωνικές συγκρούσεις αφορούσαν τις κοινωνικές τάξεις, πλέον ορίζονται ως κοινωνιακές και αφορούν τη σύγκρουση των δύο φύλων και των γηγενών με τους επήλυδες. Αυτή είναι η βαθύτερη ουσία του κινήματος της αφύπνισης, δηλαδή του woke, που υποστηρίζει την καθολική ρευστότητα εννοιών και ταυτοτήτων. Και ο κοινωνιακός πόλεμος διεξάγεται σε όλα τα πεδία. Κατ’ εξοχήν σε εκείνο της εκπαίδευσης, όπου επιχειρείται η απόρριψη της επιστημονικής αξιοκρατίας και η αντικατάστασή της από την “επαναστατική μεροληψία” (κάτι σαν το πολιτικό πέντε στο ελληνικό πανεπιστήμιο). Πλέον το βασικό κριτήριο δεν είναι οι ικανότητες αλλά η ένταξη στη μία ή την άλλη μειονοτική ομάδα· όχι πλέον η ανάπτυξη της γνώσης αλλά η ιδεολογική προσχώρηση στην πολιτική ορθότητα. 

Για την woke ατζέντα, πρόκειται για απροκάλυπτη πλέον διεκδίκηση μιας αντιστροφής της ιεραρχίας των φύλων, των φυλών και των εθνοτικών ομάδων· και αυτό όχι με όρους ισότητας, αλλά μιας νέας κυριαρχίας. Έτσι, οι μέχρι χθες μειονοτικές ή αποικιοποιημένες ομάδες, μια και δεν υπάρχει εθνική ή ταξική κοινότητα αλλά μόνο φυλετική η κοινοτικο-εθνοτική, θα πρέπει να αποδυθούν σε έναν αγώνα κυριαρχίας χωρίς όρια. Όσο για τη σχέση ανδρών και γυναικών αν αυτή ορίζεται στο εξής πρωτίστως ως σχέση εξουσίας και όχι ως σχέση συνεργασίας, τότε είναι αναπόφευκτη η σύγκρουση για την εξουσία, την εκθρόνιση των ανδρών και την αντικατάστασή τους από την εξουσία τον γυναικών, των ομοφυλόφιλων, των διεμφυλικών.

Δηλαδή, οι αντιθέσεις των φυλών, των εθνοτικών ομάδων, των φύλων και των σεξουαλικών ταυτοτήτων αποκτούν ουσιοκρατικό χαρακτήρα: Οι ταυτότητες ορίζονται μονοδιάστατα και αποκλειστικά: άντρας ή γυναίκα, ετεροφυλόφιλος ή ομοφυλόφιλος, ετεροφυλικός η διεμφυλικός, λευκός ή μαύρος, χριστιανός ή μουσουλμάνος και ούτω καθεξής και ποτέ πλέον ως μέλος ενός κοινού ανθρώπινου είδους. Το φυλετικό ή το σεξουαλικό χαρακτηριστικό ορίζει σχεδόν τα πάντα. 

Είναι προφανές πως εάν κυριαρχήσει η WOKE ατζέντα θα υπάρξει μία γενίκευση των ουσιοκρατικών ταυτοτήτων και ένας γενικευμένος πόλεμος έστω και χαμηλής έντασης, ο οποίος στο τέλος θα μεταβληθεί σε μπούμερανγκ για τους υποστηρικτές της woke ιδεολογίας. Διότι, αναπόφευκτα, κάποιοι ετερόφυλοι άνδρες, προσχωρώντας εξ αντανακλάσεως στην ίδια ουσιοκρατική λογική, θα προτάξουν και αυτοί το φύλο τους ως το κυρίαρχο στοιχείο της ταυτότητάς τους και θα στραφούν εναντίον των γυναικών, των ομοφυλόφιλων, των διεμφυλικών· οι λευκοί θα στραφούν εναντίον των μαύρων, αδιακρίτως, οι χριστιανοί εναντίον των μουσουλμάνων.

Ήδη τα φαινόμενα ταυτοτικών κινήσεων και κομμάτων ως απάντηση  στην επέλαση της αφυπνισμένης ουσιοκρατίας – τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο Τραμπ χρησιμοποιεί κατά κόρον αυτές τις αντιθέσεις, όσο και στην Ευρώπη, με την ενίσχυση των κομμάτων της ακροδεξιάς και της συντηρητικής δεξιάς. Το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο των ΗΠΑ κατήργησε ήδη τις ελεύθερες αμβλώσεις.

Ο πόλεμος των “χρωμάτων”, των φύλων, των θρησκειών, των κοινοτήτων, καθίσταται αναπόφευκτος εάν επιβληθεί η woke ουσιοκρατία. Ακριβώς διότι απειλεί να επιφέρει μια γενικευμένη αποσύνθεση των δυτικών κοινωνιών και να προκαλέσει εξ αντανακλάσεως μια γενικευμένη πολιτιστική και κοινωνική οπισθοδρόμηση, ενισχύοντας και τα αντίπαλα ταυτοτικά σύνδρομα. Σε αυτή την περίπτωση αυτό που ξεκίνησε σαν ένα λεκτικό παιγνίδι Παριζιάνων διανοουμένων μετά το 1968  κινδυνεύει να οδηγήσει σε μια αποτρόπαιη και αδήριτη κοινωνική μηχανική.