Έχετε ακούσει ποτέ για το ἴτριον; Μήπως έχετε ακούσει για τους σησαμοῦντες ή το σησαμότυρον; Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα, η ανθρωπότητα έχει ανακαλύψει και διαμορφώσει μια ποικιλία γεύσεων που αντικατοπτρίζουν την πολυμορφία των πολιτισμών της. Ανάμεσα σε αυτές τις γευστικές ανακαλύψεις βρίσκεται και το παστέλι, ένα γλυκό που έχει ρίζες σε αρχαίες παραδόσεις και έχει διασχίσει την ιστορία και τον πολιτισμό καταφέρνοντας να διατηρεί μια ξεχωριστή θέση μέχρι σήμερα στις καρδιές μας.

Με την απλότητα των συστατικών και την πλούσια γεύση του, το παστέλι της αρχαιότητας κάνει καριέρα ως «μπάρα ενέργειας» ή ως Greek sesame snack και πρωτοστατεί στις σύγχρονες αγροδιατροφικές τάσεις της καθαρής ετικέτας, του θρεπτικού γεύματος και της εντοπιότητας. Αλλά πώς αρχίζει η ιστορία αυτού του γλυκού και ποια είναι η σημασία του στον κόσμο της γαστρονομίας;

Από αρχαιοτάτων χρόνων

Σύμφωνα με τον Αθήναιο (14.646d) το ίτριον, ένα γεύμα με μέλι και σουσάμι (πεμμάτιον λεπτὸν διὰ σησάμου καὶ μέλιτος γινόμενον) έδινε ενέργεια στους πολεμιστές που μάχονταν στον Τρωικό πόλεμο, ενώ στον Ηρόδοτο αναφερόταν το παστέλι ως γλυκό που έδινε ενέργεια και ενίσχυε τη γονιμότητα, ένα αρχαίο έθιμο που διατηρείται ακόμα και σήμερα στους γάμους. Η σύνθετη λέξη «σησαμόπαστος» δηλαδή «σκεπασμένος από σουσάμι» αναφέρεται από τον Φιλόξενο ως ονομασία γλυκού, ενώ στον Αχαρνή του Αριστοφάνη αναφέρεται το σουσάμι τυλιγμένο σε ζύμη «ἄμυλοι, πλακοῦντες, σησαμοῦντες, ἴτρια, ὀρχηστρίδες, τὰ φίλταθ᾿ Ἁρμοδίου, καλαί. ἀλλ᾿ ὡς τάχιστα σπεῦδε» αλλά πρόκειται μάλλον για αρισταφανικό υπονοούμενο, όπως εξηγεί ο Andrew Dalby.

Τα παστέλια της Ελλάδας

Στις Κυκλάδες το παστέλι αποτελούσε το κατεξοχήν γλυκό της χαράς, μαζί με το αμυγδαλωτό. Παραδοσιακά, κοβόταν σε ρόμβους και προσφερόταν πάνω σε ένα φύλλο νεραντζιάς ή λεμονιάς, έτσι ώστε να μην κολλάει και ταυτόχρονα να παίρνει τα χαρακτηριστικά αρώματα από τα εσπεριδοειδή. Στο Ζευγολατιό της Μεσσηνίας, κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, πωλούσαν το παστέλι στον σταθμό των τρένων και στα πανηγύρια πάνω στον ταβλά, χωρίς κανένα περιτύλιγμα.

Παστέλι με Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη

Το «Μελεκούνι» αποτελεί από την αρχαιότητα παραδοσιακό γλύκισµα της Ρόδου που προσφέρονταν σε γάμους και βαφτίσεις. Η παραγωγή του συνδέθηκε με το νησί λόγω της παραγωγής µελιού και σουσαμιού σε τοπικό επίπεδο. Η ονομασία «Μελεκούνι» προέρχεται από τη Ροδίτικη διάλεκτο, όπου η αρχαία λέξη «κουννί» χρησιμοποιείται για να αποδώσει τον σπόρο του σουσαμιού και τη λέξη «Μέλι». Έχει σχήμα ρομβοειδές και παρασκευάζεται με μέλι σε ποσοστό 40%, σουσάμι αναποφλοίωτο και ψημένο 40%, αμύγδαλο ψηµένo σε αναλογία 1,5- 10% και αρωματίζεται με κανέλα ή και μοσχοκάρυδο, γαρύφαλλο και ξερό κόλιανδρο, σε αρμονική ισορροπία µε το σύνολό τους ώστε να µην επικρατεί ιδιαίτερα κάποιο στο άρωμα. Προαιρετικά, το συναντάμε με ξύσμα ή χυμό εσπεριδοειδών όπως πορτοκάλι, περγαμόντο, λεµόνι ή νεράντζι. Έχει μαλακή, εύκαμπτη υφή που δεν θρυμματίζεται, µαστιχωτή, µη κολλώδη και συµπαγή δομή. Στις 6 Δεκεμβρίου του 2007 κατοχυρώθηκε στο μητρώο προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων για τα προϊόντα ζαχαροπλαστικής.

Νέες τάσεις

Όσο οι σύγχρονες διατροφικές τάσεις ζητούν σνακ καθαρής ετικέτας, με ελάχιστα και μη επεξεργασμένα συστατικά, χωρίς γλουτένη και χωρίς προσθήκη ζάχαρης, τόσο θα σημειώνεται αύξηση στην αγορά των παστελιών. Και μπορεί να υπήρχε πάντοτε στις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων, ωστόσο αυτό δεν στάθηκε τροχοπέδι για την ανάπτυξη νέων ιδεών και συνταγών. Ήδη στο εμπόριο κυκλοφορούν νέας γενιάς παστέλια με ακατέργαστο ή και μαύρο σουσάμι, μαύρο κύμινο, με προσθήκη άλλων αποξηραμένων καρπών και σπόρων όπως είναι τα φιστίκια, τα κάσιους και ο ηλιόσπορος, με υπερτροφές όπως τα γκότζι μπέρι, με χαρούπι, καφέ ακόμα και σοκολάτα.
Συγκεντρώσαμε παραδοσιακές και νέες γεύσεις παστελιών από όλη την Ελλάδα και σας τις παρουσιάζουμε.

Μπάρα μελιού με γκότζι μπέρι και κράνμπερι
Η Μελισσοκομική Δωδεκανήσου ιδρύθηκε στο τέλος του προηγούμενου αιώνα στη Ρόδο, από τους Νίκο Μελισσουργό και Νίκο Ρέτσα. Έμπνευση αποτέλεσαν τα προϊόντα της μέλισσας και κίνητρο για την επένδυση αποτέλεσε η παράδοση στη μελισσοκομία των νησιών του Αιγαίου. Εκτός από το εργαστήριο μελιού για την εμφιάλωση και τη συσκευασία των διαφόρων ποικιλιών μελιού της Δωδεκανήσου, ανέπτυξε εργαστήριο παραγωγής για το μελεκούνι, το παραδοσιακό κέρασμα της Ρόδου. Το 2007, κατασκευάστηκε νέα γραμμή παραγωγής για το Μελεκούνι και τις σύγχρονες μπάρες μελιού. Στη γκάμα των προϊόντων τους, χρόνο με το χρόνο προστίθενται νέες γεύσεις που ακολουθούν τις νέες διατροφικές τάσεις. Εκτός από τη μπάρα μελιού με πορτοκάλι και αμύγδαλο (δηλαδή το μελεκούνι) θα βρείτε μπάρα μελιού με βρώμη, σταφίδες και ηλιόσπορο, με σύκο και αμύγδαλο, με φιστίκι και λιναρόσπορο, με γκότζι μπέρι και κράνμπερι. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο https://www.mel.gr.

Παστέλι μπουκιά
Η ιστορία της Παστελοποιίας Ρούμελης, ξεκινά το 1978 στο νομό Φθιώτιδας με στόχο την παραγωγή και διάθεση παραδοσιακών παστελιών ανώτερης ποιότητας και γεύσης αποκλειστικά από ελληνικές αγνές πρώτες ύλες. Δύο γενιές μετά την πρώτη ημέρα λειτουργίας, από μία μικρή οικογενειακή επιχείρηση τοπικής εμβέλειας, έχουν καταφέρει να αναπτύξουν ένα μεγάλο δίκτυο συνεργατών με πιστούς πελάτες και καταναλωτές σε όλη την Ελλάδα. Η γκάμα των προϊόντων έχει μεγαλώσει και το παστέλι εξακολουθεί να παράγεται με τον παραδοσιακό τρόπο διατηρώντας αναλλοίωτη την αρχική, πετυχημένη συνταγή. Τα παστέλια που είναι κομμένα σε μπουκίτσες είναι ιδανικά για σνακ στο σχολείο ή στη δουλειά και ταιριάζουν πολύ με πλατό τυριών ή σε πράσινες σαλάτες. Αναζητήστε τα στο https://www.roumelis.gr.

Παστέλι με μέλι και αμύγδαλα από το Ζευγολατιό
Το φημισμένο παραδοσιακό παστέλι του Ζευγολατιού Μεσσηνίας, επί δεκαετίες υπήρξε αγαπημένο γλύκισμα των περαστικών από τον σιδηροδρομικό σταθμό της μικρής μεσσηνιακής πόλης. Η παστελοποιία της Ευρυδίκης Παπαδοπούλου, παράγει και συσκευάζει για την επιχείρηση «ΚΑΠΑ – Ευμελείν» το ίδιο νόστιμο και αγνό παστέλι. Έχουν περάσει 80 χρόνια από την πρώτη μέρα και ακόμα και σήμερα παράγουν με τις ίδιες αξίες, εκλεκτής ποιότητας παστέλια. Η γκάμα έχει μεγαλώσει, ωστόσο το τραγανό παστέλι και το παστέλι μελιού με ή χωρίς αμύγδαλα παραμένουν πρώτα στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο https://pasteli.gr.

Ανδριώτικο παστέλι
Η συνταγή για το παστέλι της Άνδρου διαφέρει από τις εκδοχές της υπόλοιπης Ελλάδας. Παρασκευάζεται με μέλι, καρύδια, ανθόνερο, μπαχάρια και το σουσάμι καλύπτει μόνο την επιφάνεια. Στο εργαστήριο ζαχαροπλαστικής Τζιώτης που βρίσκεται στον όρμο Κορθίου θα βρείτε την αυθεντική παραδοσιακή συνταγή που πλέον παρασκευάζεται όλο το χρόνο και όχι μόνο την περίοδο των Χριστουγέννων ή σε μεγάλες χαρές και γάμους. Κομμένα σε ρόμβους και τυλιγμένα ένα προς ένα, μπορείτε να τα παραγγείλετε επικοινωνώντας στο τηλέφωνο: 2282061125.

Παστέλι με φουντούκι κακάο και μαύρες σταφίδες
Το Sesamis Hazelnut & Cocoa Bar αποτελείται κυρίως από βιολογικά φουντούκια, βιολογικές μαύρες σταφίδες, βιολογικό βούτυρο σουσαμιού (ταχίνι), βιολογικό φιστικοβούτυρο και βιολογικές ίνες κακάο. Η μπάρα φουντούκι- κακάο αποτελεί μια φυσική πηγή διαιτητικών ινών. Στην γκάμα των προϊόντων Sesamis θα βρείτε μια μεγάλη ποικιλία σε συνδυασμούς γεύσεων όπως με φιστίκια και φιστικοβούτυρο, με χουρμά και μαύρο σουσάμι, με σύκο και φουντούκι, με κελυφωτό φιστίκι και με μαύρο σουσάμι και αμύγδαλο. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο https://sesamis.gr.

Συκοπάστελο
Το Βιολογικό Αγρόκτημα Σάρλη βρίσκεται στο Μονόδρυ της Εύβοιας, μιας περιοχή περιτριγυρισμένη από σπάνια βλάστηση. Η δημιουργία του αγροκτήματος ξεκίνησε από την ιδέα αναβίωσης του παραδοσιακού τρόπου καλλιέργειας των τοπικών προϊόντων, της αγνής εκτροφής ζώων, καθώς και την επεξεργασία των παραγόμενων προϊόντων, με απόλυτα βιολογικό τρόπο και σεβασμό προς το περιβάλλον. Με τα σύκα τους έχουν δημιουργήσει μια πλήρη γκάμα εκλεκτών προϊόντων, από σοκολατάκια, σουτζούκ μέχει συκοπάστελο. Σε αυτή την οικολογική συσκευασία κλείνονται δύο μπάρες των 35γρ που αποτελούνται από πάστα αποξηραμένων σύκων Κύμης (ΠΟΠ) που ζυμώνονται μόνο με πορτοκάλι και τυλίγονται σε σουσάμι. Έχουν την ενέργεια του σύκου από τους πλούσιους φυτικούς υδατάνθρακες και πρωτεΐνες, 12 εδώδιμες ίνες και προϊόντα που το ένα βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του άλλου, όπως δηλαδή η βιταμίνη C του πορτοκαλιού βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου που περιέχει το σύκο και το σουσάμι. Διαβάστε περισσότερα στο https://farmasarli.gr.

Τραγανό παστέλι με πολυφαινόλες ελιάς
Η ιστορία του παστελιού Λάμπου αρχίζει το 1950 όταν η οικογένεια αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Καλαμάτα και να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη ζαχαροπλαστική και το παραδοσιακό παστέλι Καλαμάτας. Σήμερα, 70 χρόνια μετά, τα παστέλια παρασκευάζονται στη Θουρία Μεσσηνίας, σε εργοστάσιο 1200 τ.μ και η γκάμα τους συνεχώς ανανεώνεται ακολουθώντας τις σύγχρονες τάσεις. Αυτό το τραγανό παστέλι παρασκευάζεται με καβουρδισμένο σουσάμι ζάχαρη, γλυκόζη, μέλι και είναι εμπλουτισμένο με πολυφαινόλες ελιάς, γνωστές για τις αντιοξειδωτικές ιδιότητές τους. Αναζητήστε περισσότερες πληφορορίες στο https://www.pasteli.com.

Παιδικό παστέλι με φράουλα
Τα παστέλια με την επωνυμία Παστέλειον παρασκευάζονται με άψητο θυμαρίσιο μέλι ώστε να διατηρούν αναλλοίωτα όλα τα θρεπτικά συστατικά. Η βάση του παστελιού με το άθερμο μέλι συμπληρώνεται με γεύση της φράουλας και εκλεκτής ποιότητας φουντούκια, σοκολάτα. Δεν περιέχει επεξεργασμένη ζάχαρη και συστήνεται για παιδιά άνω των 18 μηνών αλλά και για τους μεγάλους που αναζητούν μια ξεχωριστή φρουτώδη τροφή που δίνει ενέργεια στον οργανισμό. Παρασκευάζεται στα Χανιά της Κρήτης και περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο https://pasteleion.com.

Σουσαμελοκάρυο
Με έδρα στη Βέροια, η οικογένεια της Ευαγγελίας Χατζηαράπογλου ίδρυσε μια μικρή και συνεχώς αναπτυσσόμενη μονάδα παραγωγής, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά βιολογικές πρώτες ύλες, όπως μέλι, αναποφλοίωτο σουσάμι, καρύδι, αμύγδαλο, ινδοκάρυδο και σιρόπι ταπιόκας, αποκλειστικά βιολογικής γεωργίας, για να δημιουργήσει τέσσερις διαφορετικές αλλά εξίσου ενδιαφέρουσες γεύσεις παστελιών. Όλα τα παστέλια παράγονται με παραδοσιακό και χειροποίητο τρόπο, χωρίς να καβουρδίζονται ή να ψήνονται, προκειμένου να μη χάσουν τα θρεπτικά συστατικά τους, και κυρίως χωρίς προσθήκη ζάχαρης και γλυκόζης. Το σησαμελοκάρυο παρασκευάζεται μόνο με τρία υλικά: σουσάμι αναποφλοίωτο, καρύδι και μέλι βιολογικής γεωργίας. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο https://melima.eu.

Παστέλι με χαρούπι και μέλι
Η εταιρία Κρητών Άρτος ιδρύθηκε το 2004 με την εξαγορά μιας παλιάς οικογενειακής βιοτεχνίας παραγωγής Κρητικών παραδοσιακών αρτοσκευασμάτων. Τον Απρίλιο του 2005 εγκαταστάθηκε σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις με εκσυγχρονισμένο εξοπλισμό, διατηρώντας τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής των προϊόντων της. Κάθε προϊόν, το οποίο παράγεται με άριστες συνθήκες, διατηρεί και αναδεικνύει τα παραγόμενα αγαθά της Κρήτης. Το παστέλι με παρασκευάζεται με αναποφλοίωτο σουσάμι σε ποσοστό 65%, μέλι, χαρουπόμελο 49%, σκόνη χαρουπιού 2% και αρωματίζεται με εκλεκτά μπαχαρικά. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο https://kritonartos.gr.

Το άρθρο της εβδομάδας

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ