Για πρώτη φορά υπολογίστηκε η ηλικία ενός από τα μεγαλύτερα και πιο σύνθετα είδη αμμόλοφων της Γης. 

Οι «αμμόλοφοι-αστέρια» (star dunes), πυραμιδοειδείς σχηματισμοί που φτάνουν σε ύψος τα 300 μέτρα και λόγω της γεωλογικής διαμόρφωσής τους μοιάζουν από ψηλά σαν αστέρια, απαντώνται στην Αφρική, την Ασία και τη Βόρεια Αμερική, αλλά και τον Άρη. 

Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν είχε καταστεί δυνατή η χρονολόγησή τους από την Επιστήμη. Σήμερα, οι επιστήμονες αποκαλύπτουν για πρώτη φορά πως ένας αμμόλοφος ονόματι Lala Lallia στο Μαρόκο, σχηματίστηκε πριν 13.000 χρόνια. 

Οι επιστήμονες παρουσίασαν σήμερα την πρώτη σε βάθος μελέτη ενός τέτοιου αμμόλοφου, αποκαλύπτοντας την εσωτερική γεωλογική του δομή και τον χρόνο που απαιτήθηκε για να σχηματιστεί. 

Όπως διαπίστωσαν, ο χρόνος σχηματισμού ενός τέτοιου αμμόλοφου είναι μικρότερος από ό,τι υπολόγιζαν μέχρι σήμερα, ωστόσο, πρόκειται για μια διαδικασία που εξελίσσεται στο πέρασμα πολλών χιλιετιών. 

Πώς δημιουργούνται

Οι «αστεροειδείς» αμμόλοφοι δημιουργούνται από αντίθετους ανέμους που αλλάζουν κατεύθυνση. Η χρονολόγησή τους θα βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν τόσο τους ανέμους, όσο και τις κλιματικές συνθήκες της εποχής δημιουργίας τους, εξηγεί ο καθηγητής Τζέφρι Ντάλερ από το πανεπιστήμιο Αμπεριστγουίθ, ο οποίος δημοσίευσε την έρευνα μαζί με τον καθηγητή Τσαρλς Μπρίστοου από το πανεπιστήμιο Μπίρκμπεκ στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports. 

Η μελέτη τους επικεντρώθηκε στον αμμόλοφο Lala Lalli (που στη γλώσσα των ντόπιων Βερβέρων σημαίνει «υψηλότερο ιερό σημείο») που βρίσκεται στην έρημο Σαχάρα, στην περιοχή Erg Chebbi, περίπου 5 χιλιόμετρα από την πόλη Μερζούγκα, κοντά στα σύνορα με την Αλγερία.

Ο Lala Lallia υψώνεται περίπου 100 μέτρα πάνω από τους αμμόλοφους της περιοχής, έχει πλάτος περίπου 700 μέτρα και αποτελείται από τουλάχιστον 5 εκατομμύρια μετρικούς τόνους άμμου.

Μετά την αρχική διαμόρφωσή του, σταμάτησε να μεγαλώνει για περίπου 8 χιλιετίες, και στη συνέχεια επεκτάθηκε γρήγορα τα τελευταία χιλιάδες χρόνια.

Συνήθως οι έρημοι μπορούν να προσδιοριστούν στη γεωλογική ιστορία της Γης, όχι όμως, τουλάχιστον έως σήμερα, και το συγκεκριμένο είδος αμμόλοφου. 

Αυτό ενδέχεται να οφείλεται, σύμφωνα με τον καθηγητή Ντάλερ, στο τεράστιο μέγεθός τους που ίσως προκαλούσε σύγχυση στους ερευνητές καθώς δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν πως επρόκειτο για ξεχωριστό αμμόλοφο. 

«Τα ευρήματα αυτά πιθανώς θα καταπλήξουν πολλούς, καθώς μπορούμε να δούμε πόσο γρήγορα σχηματίστηκε αυτός ο τεράστιος αμμόλοφος και ότι επεκτείνεται στην έρημο με ταχύτητα περίπου 50 εκατοστών το χρόνο», προσθέτει.

Χρονολόγηση φωταύγειας

Για να προσδιορίσουν την ηλικία του «αστεροειδούς» αμμόλοφου, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια τεχνική που ονομάζεται «χρονολόγηση φωταύγειας» (luminescence dating).

Η μέθοδος αυτή υπολογίζει το πότε εκτέθηκαν στο φως του ηλίου οι κόκκοι άμμου του συγκεκριμένου σχηματισμού. Τα δείγματα συλλέχθηκαν στο σκοτάδι και αναλύθηκαν σε εργαστήριο σε συνθήκες αμυδρού κόκκινου φωτισμού – παρόμοιες με ένα κλασικό εργαστήριο εμφάνισης φιλμ. 

Ο καθηγητής Ντάλερ περιγράφει τους ορυκτούς κόκκους της άμμου ως «μικρές επαναφορτιζόμενες μπαταρίες» που αποθηκεύουν ενέργεια (προερχόμενη από τη ραδιενέργεια του φυσικού περιβάλλοντος) μέσα στους κρυστάλλους τους.

Όσο περισσότερο παραμένει η άμμος θαμμένη κάτω από το έδαφος, τόσο περισσότερη ραδιενέργεια εκτίθεται και τόσο περισσότερη ενέργεια συσσωρεύεται. Όταν οι κόκκοι εκτεθούν στο εργαστήριο, απελευθερώνουν ενέργεια σε μορφή φωτός και έτσι οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν την ηλικία τους. 

«Στο σκοτεινό μας εργαστήριο, βλέπουμε το φως από αυτούς τους κόκκους άμμου. Όσο πιο έντονο είναι το φως, τόσο πιο αρχαίοι είναι οι κόκκοι του ιζήματος και τόσο περισσότερο χρόνο έχουν περάσει θαμμένοι κάτω από το έδαφος» εξηγεί ο Ντάλερ. 

Οι «αστεροειδείς» αμμόλοφοι αποτελούν μόλις το 10% των αμμόλοφων στις ερήμους της Γης και είναι οι ψηλότεροι από όλους τους άλλους τύπους. Έχουν εντοπιστεί, εκτός από τη Γη, και στο Άρη, καθώς και στο μεγάλο φεγγάρι του Κρόνου, τον Τιτάνα. 

«Πρωτοείδα star dunes στη Ναμίμπια πριν από 20 χρόνια και ακαριαία θαμπώθηκα από το μέγεθός τους. Έχω ζωντανή τη μνήμη τής μακράς ανάβασης στην κορυφή, καθώς πάλευα να περπατήσω στην πολύ μαλακή άμμο, στη ζέστη της μέρας» περιγράφει ο Ντάλερ. 

«Θεωρώ τις αμμοθίνες πανέμορφες. Η θέα των κυματιστών καμπυλών, ο τρόπος που ο ήλιος αλλάζει το φως και τις σκιές πάνω τους που σημαίνει πως πάντα δείχνουν διαφορετικές, είτε στη δροσιά του πρωινού, ή στον μεσημεριανό ήλιο ή προς το λιόγερμα. Τα διαφορετικά χρώμματα της άμμου είναι επίσης συγκλονιστικά, με κίτρινους, λευκούς, κόκκινους, ακόμη και μαύρους αμμόλοφους σε διαφορετικές ερήμους του κόσμου» καταλήγει. 

Πηγή: Reuters/BBC