Θα είναι η Γαλλία ή η Ιταλία, η επόμενη… Ελλάδα; Κρίση χρέους, φουσκωμένα ελλείμματα, λιτότητα. Είναι μερικές από τις έννοιες που πρωταγωνίστησαν στην ιστορική κρίση που βίωσε η χώρα μας την περασμένη δεκαετία και οι οποίες επιστρέφουν στην επικαιρότητα. Όχι, όμως με επίκεντρο την Ελλάδα, αφού η ελληνική οικονομία θεωρείται υπόδειγμα πλέον τόσο στη δημοσιονομική διαχείριση, όσο και στη μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ. Αυτήν τη φορά, στο επίκεντρο των εξελίξεων βρίσκονται χώρες του πυρήνα της Ευρωζώνης, όπως η Γαλλία, καθώς και η… συνήθης ύποπτη Ιταλία.

Όπως έγινε γνωστό την περασμένη εβδομάδα, η Γαλλία εισέρχεται στο κλαμπ των χωρών που κινδυνεύουν με κρίση χρέους. Το δημοσιονομικό έλλειμμα της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης διαμορφώθηκε εντέλει στο 5,5% το 2023, πολύ υψηλότερα από το 4,9% που προβλέπει ο κρατικός προϋπολογισμός του 2024.

Επομένως, η κυβέρνηση Μακρόν θα κληθεί να σφίξει αρκετά περισσότερο τα δημοσιονομικά… ζωνάρια. Η επιστροφή της λιτότητας δεν αφορά μόνο τη Γαλλία αλλά τις περισσότερες χώρες της Ένωσης (άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο), από τη στιγμή που επιστρέφουν οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες οι οποίοι είχαν ανασταλεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Μάλιστα, σε χθεσινή της έκθεση η Societe Generale εκτιμά τα… όργανα των οικονομικών προβλημάτων θα αρχίσουν να χτυπούν το ερχόμενο φθινόπωρο, όταν θα κατατεθούν στην Κομισιόν τα προσχέδια των προϋπολογισμών για το 2025.

Διαβάζοντας κανείς τα στοιχεία για το έλλειμμα της Γαλλίας, παρατηρεί κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία. Το χάσμα του 0,6% μεταξύ πρόβλεψης και τελικού ελλείμματος, δεν οφείλεται σε υψηλότερες δαπάνες, αλλά σε χαμηλότερα έσοδα. Είναι, επίσης, σαφές πως υπάρχει πλέον κίνδυνος να καταστεί μη βιώσιμο το δημόσιο χρέος της Γαλλίας. 

Το πρόβλημα για την Ευρώπη είναι ότι η Γαλλία δεν είναι η μικρή Ελλάδα. Το δημόσιο χρέος της Γαλλίας έχει εκτιναχθεί στα 3 τρισ. ευρώ στις αρχές του 2023 από το επίπεδο των 1 τρισ. ευρώ που βρισκόταν το 2003. Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ ξεπερνά το 112% και με τη γαλλική οικονομία να παραπαίει μπορεί πολύ εύκολα να φτάσει σύντομα και το 130%, σημαίνοντας συναγερμό σε Παρίσι, Βρυξέλλες και σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γηραιάς Ηπείρου.

Το υψηλότερο των προβλέψεων έλλειμμα θα κάνει πολύ πιο δύσκολη την προσπάθεια της γαλλικής κυβέρνησης να επαναφέρει το χρέος σε τροχιά βιωσιμότητας. Διότι τα μέτρα που θα εφαρμοστούν για να μειωθεί το έλλειμμα πιθανότατα θα οδηγήσουν σε περαιτέρω εξασθένηση της οικονομίας και επομένως του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ταχύτατα το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Λιτότητα και κρίση χρέους, δηλαδή, ένας φαύλος κύκλος όπως αυτός που γονάτισε την Ελλάδα αλλά σε άλλη κλίμακα. Είναι επίσης σημαντικό ότι στον κρατικό προϋπολογισμό του 2024 έχουν προβλεφθεί μέτρα δημοσιονομικής σύσφιξης της τάξης του 0,5% και τελικά θα χρειαστούν μέτρα 1,2%.

Αν πέρσι οι Γάλλοι δεν πλήρωναν τις υποχρεώσεις, με αποτέλεσμα το γαλλικό δημόσιο να εμφανίσει τελικά πολύ χαμηλότερα έσοδα που εκτίναξαν το έλλειμμα, φανταστείτε τι θα συμβεί όταν εφαρμοστεί η λιτότητα.

Τι θα πράξει αυτή τη φορά η Ευρώπη και πότε η Γερμανία θα καταλάβει ότι η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη και ότι το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δέχεται ισχυρές σεισμικές δονήσεις;

Το δημόσιο χρέος της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας, της Γαλλίας, του Βελγίου και φυσικά της Ελλάδας, ξεπερνά το 110% του ΑΕΠ, με την Ιταλία κοντά στο 140% να αποτελεί την πιο σοβαρή περίπτωση. Ο μόνος λόγος που η Ιταλία σήμερα δεν είναι πρώτο θέμα συζήτησης στην Ευρώπη είναι γιατί η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι έχει κάνει την έκπληξη και έχει καταφέρει να θέσει τις βάσεις για την επαναφορά του χρέους σε βιώσιμο μονοπάτι.

Παρ’ όλα αυτά, η ιταλική κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι το έλλειμμα του 2023 διαμορφώνεται στο 7,2% του ΑΕΠ, σχεδόν 2 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από το αναμενόμενο και επομένως θα χρειαστούν περισσότερα μέτρα λιτότητας. Σε καμία περίπτωση, λοιπόν, η Ιταλία δεν βρίσκεται εκτός κινδύνου.

Ακόμα και η Γερμανία αντιμετωπίζει τα δικά της προβλήματα και θα αναγκαστεί να εφαρμόσει μεγαλύτερης έκτασης μέτρα λιτότητας φέτος, μετά την απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου που δεν επιτρέπει την αύξηση του χρέους από τα αδιάθετα της πανδημίας. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου απλά καθώς πρόκειται για πλήγμα ύψους 60 δισ. ευρώ για την κυβέρνηση Σολτς.

Συμπερασματικά, η Ευρώπη εισέρχεται σε μία νέα περίοδο λιτότητας, η οποία μάλιστα θα είναι πολύ πιο σκληρή απ’ ό,τι αρχικά είχε εκτιμηθεί, καθώς οι κρατικοί προϋπολογισμοί, ο ένας μετά τον άλλο πέφτουν έξω. Και όλα αυτά σε μία συγκυρία που η οικονομική δραστηριότητα έχει εξασθενήσει, με τη Γερμανία σε ύφεση και ολόκληρη την Ευρωζώνη σε πλήρη οικονομική στασιμότητα, με μικρές εξαιρέσεις όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία.