Ηταν το 2010, στην αρχή των μνημονίων και όλης της οικονομικής και πανδημικής λαίλαπας που θα ακολουθούσε τα επόμενα χρόνια, όταν κυκλοφόρησε το άλμπουμ που μας σύστησε τη Μαρία Παπαγεωργίου: το «Ομορφοι και ηττημένοι» περιλάμβανε 12 τραγούδια, όλα σε στίχους και μουσική του Αλέξανδρου Εμμανουηλίδη – ερμήνευε κι ο ίδιος ένα από αυτά. Το «700 ευρώ το μήνα» επιβεβαίωνε από ένα πρωτοεμφανιζόμενο ντουέτο δημιουργών ότι ζούσε η γενιά τους μια πραγματικότητα που είχε αρχίσει να ταλαιπωρεί και μεγαλύτερους ακόμα ανθρώπους, ήδη μερικά χρόνια πριν.

Εκείνο το τραγούδι λοιπόν έλεγε, αν θυμάστε: «Στη δουλειά σου μέσα σ’ είδα/σ’ ένα κρύο γραφειάκι/δέκα ώρες μια ελπίδα/να ξεκουραστείς λιγάκι/κι έρχεται τ’ αφεντικό σου/κι όλο σου ζητάει κι άλλα/κι εσύ πνίγεις τον καημό σου/ξαναμπαίνεις μες στη γυάλα/κάνεις όνειρα από κείνα/που γελάνε και οι κότες/με 700 ευρώ το μήνα/δεν αντέχουν οι ιππότες (…) κι όλο σκέφτεσαι να φύγεις/με την τάδε ή με τη δείνα/αλλά ποια θα ’ρθει μαζί σου/με 700 ευρώ το μήνα;».

Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα τα 700 ευρώ τον μήνα για τη σημερινή γενιά των 25+ (και όχι μόνον) θεωρούνται ένας αυτονόητος, αν όχι και καλός μισθός με τον οποίο έχουμε προσαρμοστεί τόσο ώστε να μην αναρωτιόμαστε «ποια θα ’ρθει μαζί σου/με 700 ευρώ το μήνα;». Οι part time, οι ανειδίκευτοι, οι πρόσφυγες, όσοι έχουν τσακιστεί από την ανεργία και ψάχνουν μια δουλειά πάση θυσία, όσοι πέφτουν σε αιμοβόρους εργοδότες-λαμόγια, όσοι είναι απελπισμένοι ή βολεύονται ακόμα με χαρτζιλίκια, δέχονται ακόμα λιγότερα.

Και να που, 14 χρόνια μετά, αυτό στηλιτεύει ένα από τα τραγούδια του «Εισβολέα» στην καινούργια δουλειά του, «Η βιομηχανία των ηλιθίων», με μουσική balcan-gipsy στο «Με 400 βασικό» (feat. Ανδριάνα Αχιτζάνοβα, που παίζει και νέι). Εκεί οι στίχοι περιγράφουν έναν τύπο σε αφασία που βολεύεται με τα ελάχιστα:

«Θέλω μονάχα να παρτάρω και όχι να σκέφτομαι/με πολιτικά εγώ δεν θέλω να μπλέκομαι/Μπορεί εγώ να μη θέλω ν’ αλλάξω/εμένα μ’ αρέσει η φάση ως έχει/και θέλω να μείνω στον άσο. (…) Η ποιότητα δεν θέλει ζόρι/μην είσαι τόσο χαζούλης/ όλα καλά ρε, μην είσαι μίζερος/τι είσαι, αριστερούλης; Γκούτσι, σούσι και μυαλό κουκούτσι/ ψέμα ζητάει για ν’ ακούσει/μούσι, μούσι, θέλει μόνο μούσι (…) με 400 ευρώ βασικό και τσιμουδιά ρε π.. (…). Για ένα παπούτσι δουλεύω κι ένα ταξίδι στο Ρίο/ 4 χρόνια σερί δίχως ρεπό και μείον ταμείο/ Για ένα επίδομα εποχικό, έτσι ζει όμορφα ο κώλος μου/δεν θυμάμαι τι σπούδασα και ποιος ήταν ο ρόλος μου/. Συντρόφια εμπρός/ πάμε όλοι έξω απ’ τη Ρηγίλλης/αγάπη, ήρθε επιτέλους η επανάσταση της ύλης (…)».

Η αλήθεια είναι βέβαια ότι η ελληνική σκηνή του χιπ χοπ μιλούσε γι’ αυτά και προτού αρχίσουν να αφορούν οριζοντίως την ελληνική κοινωνία – και να περάσουν έτσι και σε πιο mainstream και «ραδιοφωνικά» μουσικά είδη.

Πίσω στο 2010 τα «Βόρεια Αστέρια» (Λεξ, Τζαμάλ, Μικρός Κλέφτης, Mondi και Ζήνωνας) έβγαζαν την τελευταία τους δουλειά κι έκτοτε ο Λεξ θα αφιερωνόταν στη σόλο πορεία του που θα τον έφερνε το 2014 στην κυκλοφορία του «Ταπεινοί και πεινασμένοι», ενός άλμπουμ που θεωρείται πια σημείο αναφοράς της σύγχρονης ελληνικής χιπ χοπ. Σ’ αυτό περιλαμβάνονταν οι «Λοβοτομημένοι»:

«Τώρα πάτα παντού/Αλλο ένα καλοκαίρι που η πόλη βρομάει/Είμαστε όλοι μαζεμένοι/Κι ο μαλάκας κοιτάει/Τη μικρή τη βαράει γιατί το παρατραβάει/Ανοίγει μπίρα με αναπτήρα και μου χαμογελάει/Είμαστε όλοι πεινασμένοι/ Αϊντε να δω ποιος θα φάει. (…) Μέσα στην ομίχλη ακούς/Το θόρυβο απ’ τα πέλματα/Είμαστε μπλεγμένοι/Στον ιστό τους χαμένοι/Δεν μας καταλαβαίνουνε/Ρωτάνε τι συμβαίνει/Πού και πού ευτυχισμένοι/Σαν λοβοτομημένοι/Απ’ όλη την Ελλάδα/Ταπεινοί και πεινασμένοι».

Τώρα, δέκα χρόνια μετά, μοιάζει σαν αυτή η underground σκηνή των συνοικιών να απαντούσε ακόμα και στο «Ομορφοι και ηττημένοι» – γιατί ήταν αναμφισβήτητα χειρότερο να είναι κάποιοι «Ταπεινοί και πεινασμένοι». Μ’ αυτά τα τραγούδια φτιαχνόταν ο αστικός μύθος του Λεξ – που θα έφτανε κάποια στιγμή να γεμίζει από στόμα σε στόμα με 20.000 κόσμο τη Νέα Σμύρνη το 2022. Μέχρι τότε είχαν κυκλοφορήσει και πολλά άλλα εμβληματικά του τραγούδια για το ελληνικό χιπ χοπ, όπως οι «Πολυκατοικίες» (2018):

«Στο ισόγειο ο φοιτητής ακούει ωραία μουσική/ Μιλάει τη γλώσσα των μπλεγμένων μα φοβάται πολύ/ Μου λέει γάμησε τους rappers, μίλα για τη ζωή/ Οροφο προς όροφο, γραμμή προς γραμμή Ωραία, ρευματοκλοπές, υποτροπές, λογαριασμοί Ανεργία, αφραγκία, μπάτσοι, Χρυσή Αυγή Μεροκάματα του τρόμου, εξώσεις, πλειστηριασμοί /Και η γειτόνισσα να λέει πως γίναμε γραφικοί. (…) Ο γέρος από τον 6ο λέει πως είμαστε όλοι άρρωστοι/ Γέρο βγάζουμε χειμώνα στην Ελλάδα, είμαστε άνθρωποι /Τη σάπιζες στο ξύλο κάθε μέρα με τη ζώνη σου/ Λυπάμαι που δεν σου ’γραψε η ξενιτεμένη κόρη σου/ Από δίπλα έχω έναν μπάτσο που όλο στραβοκοιτάει/ Το μετανάστη απ’ τον 5ο κι ας του χαμογελάει/ Ο από κάτω είναι εντάξει, βλέπει και δεν μιλάει/ Μα κρατάει το κορίτσι ενώ δεν το αγαπάει».

Ο,τι φαινόταν βέβαια να είναι κάποτε οι εμμονές και οι εμπειρίες μιας underground σκηνής, έγιναν πραγματικότητα που πέρασε και στο κέντρο της πόλης και της μουσικής. Ετσι σήμερα ο Τζαμάλ στο ολοκαίνουργιο κομμάτι «Εκρηκτικά» (feat. Dani Gambino) μπορεί να τραγουδάει:

«(…) Θλιμμένη γενιά με χαρούμενες φωτογραφίες/βιτρίνα που λάμπει και κρύβει φοβίες (…) μεταξύ σοβαρού και αστείου μου λέει ότι θέλει παιδί και λέω “μωρό μου πώς θα τη βγάλουμε;”. Σιωπή…».

Ομως ανάλογα είναι τα μηνύματα που έστελνε πότε πότε και το έντεχνο. Σήμερα π.χ. το τραγούδι «Ολα καλά» (2012, από τον δίσκο «Οι άγγελοι ζουν ακόμα στη Μεσόγειο» του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα) σε στίχους της Λίνας Δημοπούλου και μουσική Rosalino Cellamare, ακούγεται σαν μία άλλη εκδοχή αυτού που περιγράφει με ειρωνεία ο Εισβολέας στο «Με 400 βασικό». Εκείνο έλεγε: «Ολα καλά στον ακάλυπτο δυαράκι ισόγειο/Σεισμός δεν με πιάνει κι έχω πάντα σκιά/Ολα καλά, ο μισθός μου σφαγμένος/Το ψυγείο πιο άδειο κι απ’ άδειο/ Στην κατάθλιψη οι φίλοι. (…) Ολα καλά, τα κορίτσια δεν μου ρίχνουν ματιά/ Τι να βρούνε σε μένα/Δεν υπάρχει μία/Ολα καλά κι η μοναξιά έχει γούστο/Αν δε φοβάσαι τις πτήσεις/Αμα θέλεις να ζήσεις. (…) Ολα καλά, οι ειδήσεις πουρές για τη μάζα/Γκομενάκια ανορέξια νερβόζα/Τηλεστάρ για τα μπάζα/Ολα καλά, η μιζέρια κερνάει χαπάκια/Είναι τρέντι/Αφασία, ξεφτίλα, κηδεία το γλέντι (…)».

Οι πιο παλιοί

Η ψαγμένη νέα γενιά δεν παρακολουθούσε βέβαια τότε τόσο πια το δίδυμο Μαχαιρίτσα-Κατσιμίχα που ερμήνευαν μαζί το τραγούδι. Ακουγε (κι ακούει) όμως Θανάση Παπακωνσταντίνου, Δημήτρη Μυστακίδη, Γιάννη Αγγελάκα, Παύλο Παυλίδη κ.ά.

Ο λαϊκότροπος γενικά Μυστακίδης γράφει το 2020 το «Μίλα» τραγουδώντας επηρεασμένος απ’ το χιπ χοπ και με ανάλογη απαγγελία:

«(…) Τα φίδια ξαναβγήκαν από τις τρύπες τους πάλι, τον φόβο σου μυρίστηκαν και σήκωσαν κεφάλι. Δειλοί με μπράτσα φουσκωτά και με κεφάλια άδεια, πουλήσανε ελληνισμό στ’ ανόητα κοπάδια. Κι εσύ που οι παππούδες σου ήρθαν κυνηγημένοι, μην το ξεχνάς, είν’ ιερό το βλέμμα του ικέτη. Σήκωσε το βλέμμα, κοίτα πώς κατάντησες φουκαρά, έγινες όλα εκείνα που κορόιδευες πιο παλιά. (…) Mια μάνα μόνη στάθηκε απέναντι απ’ το φίδι, μια μάνα που θυσίασε μονάκριβο στολίδι. Τα λόγια της δεν μάσησε, τους κοίταξε στα ίσα, ο πόνος δεν τη λύγισε, τη λένε Μάγδα Φύσσα. (…) Και μη μου πεις ότι δεν έβλεπες πάλι όταν κλοτσούσανε τον Ζακ στο κεφάλι, ήτανε μέρα μεσημέρι στην πόλη, κυρ Παντελήδες και μπάτσοι, αδίστακτοι όλοι. Μίλα και γι’ αυτούς που δεν προλάβανε. Τον Γιακουμάκη τζάμπα μάγκες τον τρελάνανε. Πολλοί το ξέραν, μα κανείς δεν μιλούσε και η ευαίσθητη ψυχή του αιμορραγούσε. Σήκωσε το βλέμμα, κοίτα πώς κατάντησες φουκαρά, έγινες όλα εκείνα που κορόιδευες πιο παλιά. (…) Τα πιτσιρίκια που βρίζεις είναι η μόνη σου ελπίδα. Αλληλεγγύη και σεβασμός είναι η δική τους πατρίδα. Τον φίλο τους τον είδανε νεκρό από μια σφαίρα κι ορκίστηκαν πως όλα αυτά θα αλλάξουνε μια μέρα. Και να ’σαι φίλε σίγουρος, αυτό θα το πετύχουν, γι’ αυτό και δεν ανέχονται οι κάφροι να ορίζουν. (…) Και οι μπάτσοι που μπήκαν στων γειτόνων το σπίτι κι εσύ φώναζες “μπράβο” γερασμένο καθίκι, να το ξέρεις, ένα βράδυ θα μπουκάρουν σε σένα, γιατί οι τύποι δεν έχουν σεβασμό σε κανέναν (…)».

Ο Γιάννης Αγγελάκας, πάλι, το 2022 έλεγε στον «Νεοφιλελεύθερο Προφήτη» (απ’ το άλμπουμ «Εχω κέφια»):

«Στα δίχτυα σου γεννήθηκα κι εκεί παλεύω ακόμα/Να ξεσκαλώσω, να σωθώ απ’ τ’ άπληστό σου στόμα/Και σαν αγρίμι μυθικό κουρνιάζω μες στα χιόνια/Μα λεν πως ο χειμώνας σου θε να κρατήσει αιώνια. (…) Μακάριοι όσοι πέφτουνε για ύπνο σκοτεινοί και πεινασμένοι/Και το πρωί ξυπνούν ανάλαφροι, ορεξάτοι, χορτασμένοι/Μακάριοι όσοι τέσσερις ωρίτσες πάν’ δουλεύουν κάθε μέρα/Και μια δεκάρα τούς αρκεί για να ’χουν όμορφη ζωή, ψυχή χωρίς χολέρα (…)».

Κι ο Παύλος Παυλίδης (ακόμα και) στο πολύ πολύ πρόσφατο άλμπουμ του «Μπρανκαλεόνε» τραγουδάει στα «Social»: «(…) Είναι οι νεοβέβαιοι οι μεταδικαστές Εκτελεστές/ Που ακονίζουν την καινούργια λαιμητόμο/ Ξέρουν τι εννοείς προτού τολμήσεις να το πεις /Διαβάζουνε τη σκέψη σου /Γνωρίζουνε το νόμο που μόλις καταπάτησες/ Και αν διανοηθείς να διαφωνήσεις μ’ όλα αυτά /Που σου απαγγέλλουν κινδυνεύεις /Ως άτομο αμφιβόλου τιμής και ηθικής/ Για έλεος μπροστά τους ταπεινά να ικετεύεις /Ηρθε λοιπόν η ώρα να το παραδεχτείς/ Οτι είναι εισαγγελείς σε δικαστήριο στη Χάγη /Και όχι απλά οι σκλάβοι μιας αιώνιας ενοχής/ Οχι πεινασμένοι θλιβεροί ανθρωποφάγοι (…)».

Στον ίδιο δίσκο προειδοποιεί με τον τρόπο του:

«Ερχόμαστε απ’ τον ορίζοντα /Στα ερείπια του κόσμου που χάνεται/ Θα φυτρώσουν λουλούδια παράξενα/ Θα ανέβουν να αγκαλιάσουν τα κτίρια /Και θα μπαίνουνε απ’ τα παράθυρα /Στα ερείπια του κόσμου που χάνεται /Τα σκυλιά θα ουρλιάξουν απόκοσμα /Θα παγώσουνε λίμνες ολόκληρες/ Κι οι οθόνες θα σβήσουν απότομα/ Θα χτυπάτε και θα καταστρέφετε/ Θα αντέχουμε, θα ξαναχτίζουμε/ Οσο εσείς στα ρηχά θα μας σέρνετε/ Τόσο εμείς πιο βαθιά θ’ αρμενίζουμε (…)».

(Τραγούδι που γράφτηκε καταρχάς για τον θεατρικό μονόλογο «Φυλαχτό» που, βασισμένος στο ομώνυμο έργο του Ρ. Μπολάνιο και σε σκηνοθεσία της Μάγδας Κόρπη, ανέβηκε στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής το 2021-22).

Οι νεότεροι

Οσοι αναφέρθηκαν μέχρι εδώ είναι… «σεσημασμένοι». Να δούμε μια άλλη «κατηγορία»; Οσους δεν ακολουθούν την οργισμένη οδό του χιπ χοπ ή τη ροκ, αλλά λένε ό,τι πιστεύουν, ακόμα και σε… παραπλανητικό ρυθμό ντίσκο;

Η «Ανισόπεδη ντίσκο» και το «Χτύπα με σαν ρεύμα στην πίστα» του Pan-Pan έσκασαν το 2021 με ντίσκο «διάθεση». Χορεύονται άλλωστε έκτοτε έξαλλα σε κάθε νεανικό στέκι και κλαμπάκι.

Τι λένε όμως οι στίχοι που ουρλιάζουν δεκάδες νέα παιδιά σχεδόν κάθε βράδυ χορεύοντας;

«(…) Και στις ταράτσες που καθόμουν αφελώς/ Κι έκανα όνειρα για έναν κόσμο που γυρίζει/ Τώρα οι μπάτσοι δένουν κόσμο και φοράν/ Κουκούλες για να νιώθουν ασφαλείς εκείνοι/ Που μας πήραν τη σειρά μας/ Και έχουν μούτρα να μιλάνε/ Που μας βλέπουν και γυρνάνε και μας φτύνουν/ Και το δάχτυλο κουνάνε μας ρωτάνε/ Αν τα κάναμε σωστά/ Δηλαδή αν είμαστε κανονικά παιδιά/ Κι εγώ που είμαι άντρας/ Cis και straight λευκός/ Σχετικά καλός μαθητής και φοιτητής/ Πήγα στρατό και σε παντρεύτηκα/ Σε μια εκκλησία/ Βαφτίσαμε και το παιδί μας σε άλλη μία/ Μια ζωή απλός, μέτριος, κοινωνικός/ Καμιά φορά μα συνήθως λίγο πιο κλειστός/ Δεν προκάλεσα και ήμουν σχετικά αποδεκτός/ Μα δεν ένιωσα ούτε μια φορά κανονικός/ Τι να κάνω τον εαυτό μου χάνω/ Είναι νωρίς, δε θέλω ύπνο και/ Δε θέλω να πεθάνω πού και πού/ Τον εαυτό μου βρίσκω πού/ Σ’ αυτή την ανισόπεδη ντίσκο».

Κι ακόμα:

«Φάντασμα αγόρι χορεύει στην πίστα/Ανάμεσα σε μόνο κορίτσια/Που θέλουν αγόρια/Που ήταν κορίτσια/ Που θέλαν αγόρια/Και θέλαν κορίτσια/Που δεν είναι αγόρια/Και ούτε κορίτσια/Χορεύουνε μόνα να φύγει η νύστα/Χορεύουν και βάζουν το όπλο στη ζώνη/Ζωή που σκοτώνει».

Σε άλλο κλίμα, πιο κοντινό σε ένα υβρίδιο του χιπ χοπ με τη ροκ, ο Mazoha έχει επίσης μεγάλο κοινό για τραγούδια όπως η «Ωδή στη ζωή όπως θα ’πρεπε να είναι» (από το άλμπουμ «Stress για Success»):

«Ωδή στη ζωή όπως θα ’πρεπε να είναι /Χωρίς κρίσεις πανικού/ Χωρίς χάπια ενδορφίνες/ Χωρίς να πεθαίνουν οι γονείς μας/ Χωρίς άσχημες μνήμες/ Και τα ζώα στα σπίτια μας για πάντα να ζούνε/ Δε μιλώ για αγάπη/ Τώρα όλοι προσποιούνται /Οσοι νιώθουν πως προσβάλλονται /Να πάν’ να γαμηθούνε/ Εχω θέμα με τον κόσμο/ Εχω θέμα με τον χρόνο/ Εχω θέμα με τον πόνο/ Εχω θέμα με τον φόβο…».

Ή από το ίδιο άλμπουμ το «Hello ανθρωπότητα»:

«Μες στην αιωνιότητα/ Hello ανθρωπότητα /Αποτυχία πατόκορφα/ Προσγείωση απότομα /Κάθε αύριο χειρότερα/ Χάνουμε τα λίγα ενώ ζητάμε περισσότερα/ Ελα bye, τα λέμε αργότερα…».

Η Νalyssa Green πάλι μόλις κυκλοφόρησε το καινούργιο της άλμπουμ «Πολύ καλή στα πάρτι». Από εκεί το υπαινικτικό και ποιητικό «Φίδια στα μαλλιά μου» (feat. Penny): «Διάφανες σφαίρες κρυστάλλινα χέρια στολίδια πάνω στο λαιμό φίδια στα μαλλιά/ Καίει το μέσα μου σαν τη σελήνη θα έρθω και πάλι μην κλαίτε για μένα /Μάνα ακούω φωνές είναι μαγισσών ερπετών γυναικών που καήκαν… /Θα έρθω και πάλι μην κλαίτε για μένα/ Εχω φίδια στα μαλλιά μου».

Το ίδιο και η Melentini η οποία τραγουδάει στην ολοκαίνουργια «Σκοτοδίνη» της εξομολογητικά:

«Παλεύω να γράψω ένα τραγούδι ματζόρε/ να μπορεί να σε φτιάχνει τις πιο δύσκολες ώρες/ Μα κάτι με πνίγει και δεν έχω αέρα/ έτσι περνάει για μένα η μέρα/ κι όλοι οι φίλοι μου χαμένοι κι αυτοί /βρισκόμαστε μόνο σε κάποια γιορτή/ Ελα στην κλούβα δίπλα απ’ τα σχολεία /έχω μια μπλούζα σου και κάποια βιβλία/ Freestyle χώνουν τα παιδιά στην πλατεία /Οι δικοί μας ήρωες δεν έχουν μνημεία /Δε θέλω πια να προσπαθώ όλα γυρίζουν γύρω μου σα ΣΚΟΤΟΔΙΝΗ (…)/ Μα στην Αθήνα το μυαλό σταματάει/ σε κάθε ψυχή που μοναχή της ξεσπάει/ και λέω πως ακόμα κάτι μέσα μου ζει στους τοίχους να γράφει ΣΚΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΝΑΖΙ…».

Ομως ακόμα και οι πιο προβεβλημένοι, εμπορικοί, αρεστοί -και λόγω τηλεόρασης- στο ευρύ κοινό ερμηνευτές όπως ο Πάνος Μουζουράκης ακολουθούν το πιο σκεπτόμενο, πιο «πολιτικότροπο» τραγούδι. Το ολοκαίνουργιο «Μεγαλώνω» στο νέο άλμπουμ του δημοφιλούς ερμηνευτή λέει (σε στίχους Γερ. Ευαγγελάτου, μουσική Θ. Καραμουρατίδη):

«…Μεγαλώνω/ Δε μ’ αρέσει, με πληγώνει, με θυμώνει/ Και μαζί μου κι η γενιά μου μεγαλώνει /Πότε πρόλαβε να κουραστεί/ Πριν καλά καλά να δοξαστεί. Γίναμε καλοί μικροαστοί /Και δεν ήμασταν εμείς αυτοί…».

Η Νατάσσα Μποφίλιου είχε πάντα πολιτικές προθέσεις και αιχμές – αν μη τι άλλο σε δηλώσεις και συνεντεύξεις που πλήρωνε κατά καιρούς ακριβά. Στον ολοκαίνουργιο δίσκο της «Κάτι καίγεται», ξαναβρίσκει τους Θέμη Καραμουρατίδη (μουσική) και Γεράσιμο Ευαγγελάτο (στίχους), με τους οποίους είχαν ξεκινήσει μαζί, και υποστηρίζουν τραγούδια όπως «Ο αδερφός μου» που στηλιτεύει το bυllying στη «διαφορετικότητα»:

«…Ο αδερφός μου κλειδωμένος μες στην τάξη/ Ζει με το φόβο μήπως κάποιος τον πειράξει /Ψιλή φωνή με τη σιωπή του καταπίνει/ Κι αναρωτιόμαστε οι δικοί του τι θα γίνει/ Ο αδερφός μου στη σκιά σημαιοφόρος /Πηγαίνει πίσω όπου υπάρχει λίγος χώρος/ Δεν τον φωνάζουν συνομήλικοι στα πάρτι /Μετράει το μπόι του κρυμμένος στο κρεβάτι /Ο αδερφός μου όσο δικός μου/ Είναι και ξένος μου/ Είναι άγνωστός μου/ Είναι εχθρός μου/ Κι αγαπημένος μου…».

Σ’ αυτή τη νεότερη γενιά που φλέρταρε με τη ροκ, το χιπ χοπ και κυρίως τον απελευθερωμένο (και από τις δισκογραφικές) στίχο, υπήρξαν και πολλοί άλλοι όπως ο «σκοτεινός ποιητής» Λόλεκ (ακούστε π.χ. το «Σε γαμάνε η μαμά και ο μπαμπάς σου» από το πιο πρόσφατο άλμπουμ του «Αγρια»), ο κατ’ επίφαση «ανάλαφρος» και άκρως πολιτικός Σπύρος Γραμμένος, ο πάντα ταγμένος στην πολιτική σκέψη και την ειρωνεία Δημήτρης Μητσοτάκης (των πάλαι ποτέ «Ενδελέχεια») κ.ά.

Η αλήθεια είναι επίσης ότι, παρά τη δυσφήμησή του, το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι δείχνει πάντα κοινωνικοπολιτικά αντανακλαστικά, ακόμα κι όταν αυτά δεν επισημαίνονται. Ας παραθέσουμε σύντομα και πολύ ενδεικτικά μόνο μερικές τέτοιες αποδείξεις απ’ όλες τις μουσικές «καταγωγές». Αλλά πριν ας επισημάνουμε ότι στη συνείδηση των πιο σκεπτόμενων νέων ανθρώπων οι δολοφονίες του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, του Παύλου Φύσσα, του Σαχζάτ Λουκμάν, του Ζακ Κωστόπουλου, του Βασίλη Μάγγου, αλλά και του Βαγγέλη Γιακουμάκη, έφτιαξαν μια νέα συνθήκη αιτημάτων, την «πινακοθήκη» των «αγίων» της δικής τους γενιάς, κι επανακαθόρισαν τη σχέση τους με τον πολιτικό στίχο και το τραγούδι ως άμεση έκφραση.

Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα

Η διασκευή του Killah P στο «Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ» του Γιάννη Αγγελάκα, μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τον Γιώργο Ρουπακιά και τη Χρυσή Αυγή στις 18 Σεπτεμβρίου του 2013 στο Κερατσίνι, έγινε ο απόλυτος αντιφασιστικός ύμνος που συγκέντρωσε κάθε υγιή πολιτική αντίδραση ενάντια στην Ακροδεξιά. Γράφτηκαν όμως και δεκάδες τραγούδια στη μνήμη του, καταρχάς από τη δική του μουσική «οικογένεια» του χιπ χοπ.

Και πρώτα πρώτα ο κολλητός του και συνεργάτης του Tiny Jackal που γράφει (σε μουσική Βαγγέλη «Dj Rico» Σερίφη) τους «Χειμώνες»: (…) Είμαι στον άνεμο φτερό, μα έτσι συνήθισα, 29 χειμώνες πίνω τις βροχές, όμως ακόμα δεν ξεδίψασα. Και αφού ρωτάς είμαι καλά και ας μη σε νοιάζει, μα αν δεν σε νοιάζει, μη ρωτάς, δεν με πειράζει. Εντάξει είμαι με αυτό, ο άνθρωπος δεν αλλάζει, Εϊ, ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Μέσα από αυτό έμαθα να εκτιμώ την πράξη και όχι τις λέξεις που προφέρονται με νάζι».

Κι ακόμα στη μνήμη του είναι, μεταξύ πολλών άλλων, τα: «Σκυλογιοί» των Active Member (… «Πόσο θα ’θελα να μην ήσουν μίζερος/να προτιμάς καρφωμένο πισώπλατα μαχαίρι/παρά ένα πιάτο φαγητό από ενός φασίστα το χέρι»), το «Ελα απόψε αδερφέ μου» από το Διπλό Χτύπημα, η «Μαύρη Αυγή» από τους Υπεραστικούς με αναφορά στον Φύσσα, τον Μάναν και τον Λουκμάν («Μαύρη Αυγή σέρνεται στη γη, φαρμακερό φίδι “αγκυλωτό”. Παύλο Φύσσα, τρεις πληγές φορώ. (Αλίμ) Αμπντούλ Μάναν, δέκα αιχμές μετρώ. Η σκισμένη φλέβα μου κοιτά μες στο αίμα τον Σαχζάτ Λουκμάν…») κ.ά.

Ενα τέτοιο γεγονός με τόσο καθοριστικό πολιτικό και κοινωνικό κραδασμό φυσικό ήταν να περάσει τα σύνορα. Τραγούδι σχετικό γράφει κι ο Αμερικανός ράπερ Quadir Lateef με τίτλο «Fuck Golden Dawn». Ή ο Καναδός King Khan που γράφει το «Far away – so close».

Τραγούδια στη μνήμη του Παύλου Φύσσα γράφονται βέβαια και εκτός της σκηνής του χιπ χοπ. Μερικά μόνο παραδείγματα:

■ «Πάντα θα ξημερώνει» είναι το τραγούδι που έγραψε (2014, «Μικρή βαλίτσα) ο Αλκίνοος, αφιερωμένο στον Παύλο: «Θα γίνω μέρα που θα ’ρθει/κι άνοιξη στο λουλούδι/μες στον γκρεμό σου αντίλαλος/και πιο βαθύ τραγούδι/στη μαχαιριά που πέφτει…».

■ «Είσαι αδερφός μου Παύλο Φύσσα/Τώρα σε βλέπω απ’ την αφίσα Με την πληγή/Η μνήμη που κρατάει μαχαίρι/Οπλίζει τώρα κι άλλο χέρι/Και καίει τη γη/ζωές ζητάει να αποτελειώσει/Ο φασισμός πουλάει τη δόση/Κι ο καναπές την αγοράζει» γράφει ο Σταμάτης Κραουνάκης με τη Μαρία Πανοσιάν (2014).

■ «Ο Διγενής στο Πέραμα» (2021) σε μουσική του Βαγγέλη Μαχαίρα, στίχους του Δημήτρη Λέντζου και ερμηνεία Βιολέτας Ικαρη, είναι ένα καθαρόαιμο λαϊκό τραγούδι που λέει: «Στο Κερατσίνι μια βραδιά/τον Διγενή τον είδα/μ’ ένα μαχαίρι στην καρδιά να τραγουδάει στα παιδιά/για μια πικρή πατρίδα (…)».

■ Και βέβαια το -σε συλλογική ερμηνεία από 12 κορυφαίους τραγουδιστές και τραγουδοποιούς- εμβληματικό τραγούδι του Σπύρου Γραμμένου «Το όνομά μου είν’ το δικό σου» (2021) που αναφέρεται στον Παύλο Φύσσα αλλά και στους Μιχάλη Καλτεζά, Νίκο Τεμπονέρα, Κάρλο Τζουλιάνι, Αλέξη Γρηγορόπουλο, Σαχζάτ Λουκμάν, Μπερκίν Ελβάν, Ζακ Κωστόπουλο, Τζορτζ Φλόιντ, Βασίλη Μάγγο:

«(…) Εγινα σύνθημα, τραγούδι, έμπνευση σε γκραφιτάδες/ Εγινα δάκρυ μιας μάνας του αδερφού μου το πιώμα /Εγινα εξώφυλλο να κείτομαι από κωλοφυλλάδες /Εγινα λίπασμα να βγάλει λουλούδια στο χώμα /Μα αν με ρωτούσες τι θα ήθελα στ’ αλήθεια να γίνω /Και πού θα γούσταρα να βρίσκομαι ετούτη την ώρα /Θα ’θελα σε μια παραλία με τους φίλους να πίνω /Κι ένα φιλί στον άνθρωπό μου να χαρίζω με φόρα».

Τραγούδια για τα Τέμπη

■ Κοινοί Θνητοί | «Θ’ αργήσω απόψε»:

«(…) Πες στους δικούς μου ότι θ’ αργήσω απόψε /Ενα θα γίνω με τις ράγες και τους καπνούς/ Το τελευταίο εισιτήριο κόψε/ Γι’ αυτό το τρένο που θα αγγίξει τους ουρανούς/ Την κάνω φίλε μου, σαλπάρω απόψε /Σε δρομολόγια δίχως επιστροφή/ Τον σεβασμό σου στη μνήμη μας δώσε/ Το έγκλημά τους μην αφήσεις να ξεχαστεί /Φεύγω να πάρω τρένο, ίσα που προλαβαίνω /Για μια καλύτερη ζωή σε μια άλλη χώρα /Εδώ που ζω κι υπάρχω μετά βίας ανασαίνω και άμα πεθάνω θα μου πουν ήταν κακιά η ώρα/ Πάμε και όπου μας βγάλει, πάμε κι ό,τι γίνει /Βιάσου λιγάκι, μην αργείς και τα εισιτήρια κόψε/ Δική μας η επιλογή, δική μας και η ευθύνη /Δεν έχει σημασία για αυτούς εάν χαθούμε απόψε. (…)/ Εγινα και εγώ του κράτους τους μια προίκα για να τιμούνε κάθε χρόνο δήθεν το χαμό μου/ Είπανε φταίει ο ένας, είπανε φταίει ο άλλος αλλά ποτέ δεν μάθαμε ποιος φταίει πραγματικά /Την πλήρωσε ο μικρός για να μη χρεωθεί ο μεγάλος και να τη βγάλουν καθαρή πάλι τα αφεντικά/ Κήρυξαν μέρες πένθους τα αρπακτικά του έθνους, ψεύτικα δάκρυα βάλανε και εκφράσανε οδύνη /Οι εκλογές του αίσχους πρέπει να είναι δικές τους, δεν έχουν ίχνος ανθρωπιάς καθόλου αυτά τα κτήνη /Είναι η στροφή στα Τέμπη που το λαό θεριεύει και τον γεμίζει με αδικία, μίσος και οργή/ Είναι η στροφή στα Τέμπη φωνή ψυχών που εκπέμπει το έγκλημά τους μην αφήσουμε να ξεχαστεί (…)».

■ Sadahzinia – «Του Νεκρού Αδερφού (Μου)»: Οταν το προσωπικό βίωμα συναντά τη συλλογική θλίψη. Το τραγούδι γράφτηκε στη μνήμη του αδελφού της, Ανδρέα Τσιαμπόκαλου που στον επαρχιακό δρόμο Θήβας-Θίσβης, ενώ είχε παρκάρει το αυτοκίνητό του με τα φώτα αναμμένα, χτυπήθηκε από διερχόμενο όχημα και εγκαταλείφθηκε.

«Ποια μοίρα το ’γραφε βαριά και ποια μου το ’χε γράψει, στ’ ανόδευτα που περπατώ, στα δύσβατα που πάω Εσύ να λείπεις κι εγώ ’δώ δίχως φωνή στη χάψη, αφρούρητα όλα, απειθαρχώ, σε ψάχνω και το σκάω (…)».

Το τραγούδι είναι αφιερωμένο «στη μνήμη των θυμάτων των Τεμπών που δολοφονήθηκαν και σε κάθε άνθρωπο που χάνεται άδικα και ο χαμός του συγκαλύπτεται, όπως του αδερφού μου Ανδρέα – Οδυσσέα Τσιαμπόκαλου» ξεκαθάρισε η ίδια…

■ «Δεν ήταν ατύχημα», χιπ χοπ σε στίχους Ravious και Mas που έγινε viral.

■ «Το μαύρο τρένο», σε μουσική Ηρακλή Ζάκκα, στίχους Γιώργου Μπερτόλη με ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά:

«Μάνα ερχόμουν να σε βρω / Με ένα μαύρο τρένο / Θα περιμένεις στο σταθμό/ Μα εγώ δεν θα ανασαίνω / Αχ στο τραπέζι τώρα πια / Θα είναι άδεια η θέση /Τα άπλυτα που έβγαζα / Δεν θα ’ναι μες στη μέση. (…) Στο πρώτο ήμουν βαγόνι/ Το ψέμα τους με σκότωσε / Κι εσύ θα ζήσεις μόνη (…)».

■ «Στην Ελλάδα των Τεμπών», σε στίχους-μουσική Κωνσταντίνου Γερμανού, Παντελή Κυραμαργιού:

«Στην κοιλάδα των Τεμπών βράζει η Ελλάδα, βαμμένη με το αίμα των παιδιών που ’χαν όνειρα και φύγαν με λιακάδα μα δε φτάσανε ποτέ στον προορισμό / Η κοιλάδα των Τεμπών φωνάζει Ελλάδα τέτοιο έγκλημα πώς είναι δυνατόν να πετιούνται μεσημέρι στον Καιάδα τα πειστήρια και οι ευθύνες των αρχών / Στα Τέμπη επίμονα ζητάει η κοιλάδα / Τη δικαίωση πενήντα επτά ψυχών / Μα όποιος έψαξε το δίκιο στην Ελλάδα / Θα χαθεί στην ασυλία των βουλευτών (…)».

■ «Θα στείλω όταν φτάσω», σε μουσική Ανδρέα Καρανίκα, στίχους Βάσιας Αργέντη, απαγγελία Μαριάννας Τουμασάτου. Ερμήνευσαν (αλφαβητικά): Αναστασοπούλου Πηνελόπη, Αντωνιάδης Θοδωρής, Καρακάση Ελένη, Λουδάρος Αντώνης, Μπεγνής Μέμος, Νικολάου Ματίνα και χορωδία των φοιτητών της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής «Εκτη Τέχνη»: «(…) Δικαίωση ζητάω / Για ό,τι μου στέρησαν μαμά. / Τα όνειρά μου στην πλάτη μου κρατάω / Κρατάω τη λαχτάρα μου να ζήσω και ζητάω / Ζητάω τους ενόχους ν’ αντικρίσω, να κοιτάω (…)».

■ «Πάρε με όταν φτάσεις» | Νίκος Φιλέντας – Μανώλης Κακουράκης:

«Ηταν το βράδυ παγερό/ Εκείνο του Φλεβάρη /Ξεκίνησες ταξίδι για να πας /Μου είχες πει να μη φοβάμαι /Σε λίγο πως κοντά σου θα ’μαι /Μα ακόμα ακούω τη φωνή “πάμε κι όπου βγει”…».

■ «Να με πάρεις όταν φτάσεις», σε στίχους Γιώργου Γαλίτη, μουσική και ερμηνεία Αρτεμης Ματαφιά: «Στο κομοδίνο ξέχασες τον φορτιστή σου/ Και στο κρεβάτι άνω κάτω τα σεντόνια (…)/ Δε θα κοιμάμαι /Να με πάρεις όταν φτάσεις… /Εδώ την άφησες ζωή μου τη ζωή σου/ Πάνω στις ράγες των ψυχών την ανημπόρια/ Δεν το πιστεύεις πως γελούν στην ύπαρξή σου κάποιοι αλήτες από τζάκια και σαλόνια (…)».

Γυναικοκτονίες και όχι ανθρωποκτονίες

■ «Ελένη Τοπαλούδη», Φοίβος Δεληβοριάς (απ’ τον δίσκο «Anime», 2022):

«Σκέφτομαι την Ελένη Τοπαλούδη / Κι αν θα ’χε κάποιο λόγο ένα τραγούδι / Που ν’ ανεβεί στα δίκτυα που την πνίξαν / Στη θάλασσα να πέσει που τη ρίξαν (…)».

■ «Αυτές που δεν προλάβατε», Φοίβος Δεληβοριάς (τραγούδι γραμμένο ειδικά για την ομώνυμη παράσταση της ομάδας b.p.m., σε κείμενο και σκηνοθεσία της Δανάης Λιοδάκη, στο θέατρο «Χώρα»): «Αυτές που δεν προλάβατε / Που αγγίζουν όμως κάθε αυγή τα μάγουλά σας σαν δροσούλα / Εκείνες που ποθήσατε κι εκείνες που σας δόθηκαν / Η μάγισσα πάνω στο ξύλο κι η γονατισμένη δούλα /Αυτές που δεν προλάβατε / Μια μέρα θα χτυπήσουνε της πόλης τις καμπάνες. Μια μέρα θα ξαναγυρίσουν το αίμα που στεγνώσατε / Το αίμα που όπως όλοι ξέρουν κάνει τα κορίτσια μάνες (…)».

■ «Καμία μόνη» του Σπύρου Γραμμένου, σε μουσική Βασίλη Ντοκάκη. Συμμετέχει η Νεφέλη Φασούλη: «(…) Το πιο ωραίο κορίτσι απόψε μιλά/ Και όλοι γύρω κοιτούν μαγεμένοι / Κατσουφιάζει, γκρινιάζει και χαμογελά / Και χορεύει έναν χορό τρελαμένη /Απόψε η νύχτα είναι όλη δικιά σου / Το άρωμά σου είναι καπνός στον αέρα / Σ’ αυτό το δρόμο θα γραφτεί τ’ όνομά σου / Το χρώμα σου θα πάρει ετούτη η μέρα/ Στα οδοφράγματα το αίμα σου ρέει / Το σύνθημά σου το φωνάζουν όλοι/ Κορίτσια το έγραψαν στους τοίχους με σπρέι /Αν δε γυρίσω… κάψτε την πόλη! (…)».

■ «Γυναικοκτονία» σε στίχους-μουσική του Δημήτρη Μητσοτάκη από την πρόσφατη κυκλοφορία «Φεμινιστικά»:

«Εγώ ’μαι άντρας, είμαι και μάτσο και κάτσε σούζα μη σκάσω μπάτσο κι αν το χαστούκι αυτό δεν φτάνει έχω και κάμα για το φουστάνι. Κι άμα δεν φτάνει έχω στιλέτο και δεν σ’ αφήνω, κατάλαβέ το, αν δεν μπορείς και δε βαστάς να ’σαι με μένα τότε δεν θα ’σαι, να το ξέρεις, με κανέναν. Μ’ ακούς Αννίσα και Κωνσταντίνα, Γαρυφαλλιά, Ντόρα κι Ελόνα μαχαιρωμένη, στραγγαλισμένη, τεμαχισμένη σε μια κρυψώνα. Μ’ ακούς Ελένη κι εσύ Καρολάιν, Μαρία, Μόνικα και Νεκταρία η αγωνία σου είναι ποτάμι που το μπαζώνει η αδιαφορία. Δεν είναι πάθος, ούτε μανία, το λένε απλά γυναικοκτονία. (…) Ακούει η Ρόδος, ακούει Κρήτη, Θεσσαλονίκη και Αργολίδα; Από τη Ζάκυνθο στο Περιστέρι κυλάει το αίμα, δαγκώνει η βία στη Λακωνία και στη Μεσσηνία, στης Φολεγάνδρου την παραλία (…)».

Ζακ Κωστόπουλος

■ «Ενα αλλιώτικο παιδάκι», Παύλος Παυλίδης και B-Movies:

«Οσους κοιτάζουν παγωμένα και αδιάφορα/ένα παιδί που απλά δεν ήταν το δικό τους/τους περιμένει ένα φίδι στο σαλόνι τους/έχει στοιχειώσει ξαφνικά το σπιτικό τους./Αφού χορτάσαν βία και αίμα στις οθόνες τους/αφού ταΐσαν με σκουπίδια τα παιδιά τους/ανασηκώσαν πάλι αδιάφορα τους ώμους τους/και επιστρέψαν ένας ένας στη δουλειά τους. (…) Εχουνε φράξει από χρόνια τον ορίζοντα/με σύρματα κι αγκάθια οι νομοθέτες/κι όλο μας φέρνουν με φορεία στα επείγοντα/με πρόσωπα σκισμένα τους δραπέτες/κι όπως κοιτάμε προς το μέρος που κοιτάζανε/τα πρόσωπά μας όλο μοιάζει να κοιτάμε/ που μας κοιτούν με απορία τόσο επίμονα/που δεν αντέχουμε και τους χαμογελάμε (…)».

■ «Ψυχή» (Prod. Cayetano), στίχοι-μουσική: Σπύρος Γραμμένος. Το τραγούδι, όπως έχει πει ο Γραμμένος, δημιουργήθηκε νωρίτερα, αλλά όπως λέει: «Ενα πρωί, τον Νοέμβριο του 2017, ξύπνησα στις επτά με τους στίχους αυτού του τραγουδιού στο μυαλό μου. Τον Σεπτέμβρη του 2018 δολοφονείται ο Ζακ Κωστόπουλος και την επόμενη μέρα, τυχαία, είναι η πρώτη φορά που παίζω ζωντανά αυτό το τραγούδι. Τελειώνοντάς το, όσοι ήμασταν πάνω και κάτω απ’ τη σκηνή, αισθανθήκαμε πως τραγούδι και γεγονός συνδέθηκαν. “Η ψυχή” είναι αφιερωμένη σε κάθε ψυχή που αιμορραγεί».

Τι λένε οι στίχοι;

«Τα βράδια ντύνεται η ψυχή μου κορίτσι, στολίζεται /Βγαίνει στους δρόμους, τραγουδάει, χορεύει, ψωνίζεται /Περνάει μια βόλτα από το κέντρο και πάει στα προάστια/ Φοράει τα ρούχα της μαμάς κι ας της είναι τεράστια /Μιλάει σε αγνώστους και φλερτάρει με τύπους και τύπισσες /Θυμάται ακόμα που την έφτυσες και που τη χτύπησες (…)/ Γύρω γελάν και τη χλευάζουν ηλίθια άτομα/ Και καταλήγει μες στον δρόμο ιδρωμένη απ’ τη μάχη της/ Να μην την παίρνουν τα ταξί και να κλαίει μονάχη της/ Πασαλειμμένη με κραγιόνια, με ρουζ και με μάσκαρες/ Να τη ρωτάν περαστικοί “Βρε ψυχή μου πού τράκαρες;” Και να τη βρίσκει η ανατολή σ’ ένα πάρκο να κείτεται (…)».

Βαγγέλης Γιακουμάκης

■ «Στη χώρα των αθώων», μία από τις ύστατες στιχουργικές «προσφορές» του Μάνου Ελευθερίου για τον ομώνυμο δίσκο του Μίλτου Πασχαλίδη. «Ο Μάνος Ελευθερίου έγραψε το ποίημα, όταν πληροφορήθηκε, με συντριβή, τον άδικο θάνατο του Βαγγέλη Γιακουμάκη. Τότε επικοινώνησε με τον Μίλτο Πασχαλίδη και του το απήγγειλε παρακινώντας τον να το μελοποιήσει», διαβάσαμε όταν κυκλοφόρησε. Ακούμε:

«Ω επαρχία, επαρχία, όλα τα σφάζεις. Τα μαχαιρώνεις και λυσσάς κι όλο σπαράζεις. Ο Γκρέκο εδώ, ο Λόρκα εκεί. Ποιος θα κερδίσει; Τους ξέρεις άραγε να ρίξεις μια ματιά; Και τώρα ποιος από τους δυο θα ζωγραφίσει την ομορφιά σου, σαν την άγρια νυχτιά. Σ’ άγγιξαν άραγε τα φίδια κι οι αράχνες. Τι μυστικά σού είπε το φως μέσα στις πάχνες. Αθώοι όλοι. Σε μια χώρα των αθώων. Δεν σε γνωρίσαμε να πιούμε έναν καφέ, δυο-τρεις κουβέντες για τους άθλους των ηρώων, γι’ αυτούς που ζούνε συντροφιά μ’ έναν χαφιέ. Λυσσούν να σ’ εύρουν τα σκυλιά. Λυσσούν οι σκύλοι. Κι η ομερτά (2) στις καφετέριες καντήλι. Πώς να σου γράψω, το λοιπόν, βιογραφία αφού οι λέξεις μου είναι μόνο της βροχής. Ποτέ το μπλε δεν το χωρά δικογραφία. Θυμίζει σύλληψη κι εκτέλεση εποχής. Είμαστε άρρωστοι βαριά από νοσταλγία. Μας περιμένουν τα τσιγκέλια στα σφαγεία (…)».

Ακρίβεια

Υπάρχει και η ακόμα νεότερη γενιά. Οσοι γεννήθηκαν όταν η δισκογραφία είχε ήδη καταρρεύσει, όσοι έμαθαν εξαρχής να αξιοποιούν τις μουσικές δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης. Στο ΥουΤube κυκλοφορούν και γίνονται εξαιρετικά δημοφιλή τραγούδια όπως τα παρακάτω (με «τεχνητή» μουσική, με τη βοήθεια του ΑΙ δηλαδή, αλλά -προσοχή- με στίχους γραμμένους από κάποιον σκεπτόμενο άγνωστο που διατηρεί την ανωνυμία του).

■ Συγκρότημα «The Skoil Elikikoos», τραγούδι «Επιστολές»: «Γκόμενο σε λένε, οι μ…. Για σένα τρών’ πιστάτσιο οι τηλεπαρθένες. Πρόβατα και λύκοι σε γλείφουν κάθε μέρα. Μωυσή σε λένε, μα είσαι φιλελέρα. [Chorus] Ερχεται το βράδυ, μα δεν τρώω λάδι, εκεί που έχει φτάσει, μου ’φυγε το καφάσι. Εφτασε και η φέτα δεκατρία και δέκα και συ, κοτζάμ μαλάκας, γράφεις επιστολές της πλάκας. [Verse] Εφυγες και πάλι για τριημεράκι. Και γω απ’ τη γαλέρα, σου κουνάω μαντιλάκι (…)».

■ «Το τραγούδι της ακρίβειας» σε στίχους Jo Di (Δημήτρη Ιωακειμίδη), μουσική Suno: «Η φέτα είναι στον Θεό. Το λάδι είναι Black Label. Γι’ αυτό και μένει αδειανό, το ελληνικό το table. Οι τράπεζες πλουτίζουνε. Δισεκατομμύρια βγάζουν. Των super market τα καρτέλ, την μπάνκα ανατινάζουν. Με επιστολές στην Ούρσουλα, και κόλπα επικοινωνίας. Δεν σταματάει ο μαρασμός, αυτής της κοινωνίας (…)».

(Ευτυχώς) συνεχίζεται…