Οι ρήτορες, οι ρεφενδάριοι και οι δικαιοφύλακες

* Μέγας λογοθέτης: Τίτλος της εποχής του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α’. Ο δεύτερος τη τάξει αμέσως μετά τον αυτοκρατορικό δικαστή και τον αυλικό σύμβουλο. Μετά την άλωση της Πόλης αποτελεί τον σύνδεσμο Πατριάρχη και σουλτάνου ενώ λαμβάνει μέρος και στη διαδικασία εκλογής Οικουμενικού Πατριάρχη. Σήμερα κατά τη διάρκεια της Πατριαρχικής Λειτουργίας στέκεται δεξιά του πατριαρχικού θρόνου και απαγγέλλει το σύμβολο της πίστεως. Ο κ. Παναγιώτης Αγγελόπουλος, ο άνθρωπος που διέθεσε τεράστια ποσά για την ανακαίνιση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, είναι ο μοναδικός που κατέχει αυτό τον τίτλο.

* Ρήτωρ: Στην προχριστιανική εποχή ήταν ο συμβολαιογράφος. Αργότερα είχε την ευθύνη της χριστιανικής εκπαίδευσης. Ηταν επικεφαλής μιας επίλεκτης ομάδας χριστιανών δασκάλων οι οποίοι είχαν επιλεγεί για τις ρητορικές ικανότητές τους και ήταν γνωστοί ως ελάσσονες ρήτορες. Σήμερα τον τίτλο του μεγάλου ρήτορα κατέχει ο ακαδημαϊκός, πρώην βουλευτής κ. Γιάγκος Πεζμαζόγλου.

* Μέγας χαρτοφύλαξ: Αξίωμα που δινόταν στον εκάστοτε προσωπικό γραμματέα του Πατριάρχη, ο οποίος ήταν διάκονος. Ο φύλακας των επίσημων εγγράφων και άλλων προνομιακών στοιχείων των Εκκλησιών. Με την έναρξη της Στ’ Οικουμενικής Συνόδου ο χαρτοφύλαξ, ο οποίος ήταν ο φύλακας των αρχείων της Αγίας Σοφίας, παρουσίασε κατ’ εντολήν του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Δ’ του Πωγωνάτου τα βιβλία με τις αποφάσεις και τους Κανόνες των προηγούμενων Συνόδων. Είχε το προνόμιο να κάθεται δίπλα στους μητροπολίτες. Τον τίτλο κατέχει σήμερα μεταξύ άλλων ο πρώην πρόεδρος του Αρείου Πάγου κ. Βασίλειος Κόκκινος.

* Ρεφενδάριος: Εκκλησιαστικό και πολιτικό αξίωμα του 5ου αιώνα. Η λέξη προέρχεται από το λατινικό «refero» που σημαίνει μεταφέρω, επαναφέρω πληροφορίες και ειδήσεις. Στους βυζαντινούς χρόνους ήταν ο έκτακτος, ο προσωπικός απεσταλμένος του Πατριάρχη σε διπλωματικές αποστολές. Κύριο αντικείμενό του η προώθηση όλων των αιτημάτων του Οικουμενικού Πατριάρχη στους πολιτικούς ηγέτες του κράτους. Τίτλος που δινόταν κυρίως σε λαϊκούς. Ο εφοπλιστής κ. Γιάννης Λάτσης είναι σήμερα ένας από τους ρεφενδαρίους του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

* Υπομνηματογράφος: Αξίωμα που δινόταν κυρίως σε διακόνους και κληρικούς. Ηταν ένας από τους πολυτιμότερους συνεργάτες του επισκόπου. Στα βασικά καθήκοντά του ήταν να καταγράφει τα πρακτικά εκλογής ενός νέου μητροπολίτη. Επιθεωρούσε το σώμα των υπαλλήλων του Αρχείου που απαρτιζόταν από κληρικούς και λαϊκούς. Ο ακαδημαϊκός κ. Μανούσος Μανούσακας είναι ένας από τους υπομνηματογράφους.

* Δικαιοφύλαξ: Με τη θέσπιση του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του κράτους από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α’ η Εκκλησία αποκτά για πρώτη φορά το δικό της Κανονικό Δίκαιο ενώ ταυτόχρονα κάνει την εμφάνισή του ο δικαιοφύλακας, ο οποίος προσφέρει τις υπηρεσίες του στην Εκκλησία. Ηταν σύμβουλος και προστάτης του δικαίου. Ο πρώην διοικητής του ΟΔΕΠ κ. Αθανάσιος Αρβανίτης είναι δικαιοφύλακας του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

* Μυρεψός: Ο τίτλος απονεμόταν στους γιατρούς. Σήμερα οι μυρεψοί παρασκευάζουν στο Πατριαρχείο κάθε 10 χρόνια το Αγιο Μύρο. Μυρεψός είναι ο Κωνσταντινουπολίτης κ. Πρόδρομος Θανάσογλου.

* Ιερομνήμων: Ο υπεύθυνος για την τακτοποίηση και συντήρηση του ναού. Στη Θάσο υπάρχει επιγραφή σύμφωνα με την οποία κατά τη διάρκεια του Βυζαντίου υπήρξε ιερομνήμων που προΐστατο του δημόσιου Θησαυροφυλακίου. Τον τίτλο έχει σήμερα ο πρώην ο διοικητής της Εμπορικής Τράπεζας κ. Παναγιώτης Πουλής.

* Νομοφύλαξ: Τίτλος που για πρώτη φορά απονεμήθηκε τον 11ο αιώνα στον Ιωάννη Ψιφιλίνο από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ’ τον Μονομάχο, ο οποίος επανίδρυσε το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Ο Ι. Ψιφιλίνος ήταν ο επικεφαλής της Νομικής Σχολής. Ανάμεσα στους γνωστούς νομοφύλακες είναι ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου κ. Απόστολος Μπότσος.

* Ορφανοτρόφος: Ο διευθυντής (κληρικός) των ορφανοτροφείων κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο τίτλος απονεμόταν και στους ευγενείς και στους επιχειρηματίες που με τα χρήματά τους βοηθούσαν στη συντήρηση των ορφανοτροφείων. Ορισμένοι από τους κληρικούς ανήλθαν στο αξίωμα του Πατριάρχη ενώ οι ευγενείς ήταν κυρίως μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας. Ο επιχειρηματίας κ. Γεράσιμος Βασιλόπουλος φιγουράρει ανάμεσα στα ονόματα των σημερινών ορφανοτρόφων.

* Ακτουάριος: Τον 5ο αιώνα ο τίτλος ανήκε στον υπάλληλο που ήταν επιφορτισμένος με τη φύλαξη των αρχείων του κράτους. Τον 7ο αιώνα ήταν ο αρμόδιος για τα οικονομικά. Τον 12ο άρχισε να δίνεται ως τιμητική διάκριση σε γιατρούς. Γνωστός ακτουάριος ήταν ο Νικόλαος Μυρεψής, γιατρός των ανακτόρων της Νίκαιας επί αυτοκράτορος Ιωάννου Βατάτζη (13ος αιώνας). Ο καρδιοχειρουργός κ. Παναγιώτης Σπύρου ανήκει στους ακτουαρίους του Πατριαρχείου.

* Νοτάριος: Εκκλησιαστικό και πολιτικό αξίωμα. Στην προχριστιανική εποχή ήταν ο σημειογράφος. Τον 4ο αιώνα συναντούμε επισκόπους που προσλάμβαναν νοταρίους ως γραμματείς. Γνωστότερος υπήρξε ο Μέγας Αθανάσιος, διάκονος της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας, ο οποίος αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος. Κύρια ενασχόλησή του η επικύρωση των εγγράφων. Είχε την τιμή να διαβάζει το Ευαγγέλιο στον Πατριαρχικό Ναό την Κυριακή των Βαΐων. Ο εφοπλιστής κ. Δημήτρης Πατέρας είναι σήμερα ένας από τους νοταρίους.

* Εκδικος: Εκκλησιαστικό αξίωμα του 2ου αιώνα που αποδιδόταν σε όσους ήταν επιφορτισμένοι με την υπεράσπιση των δικαίων της Εκκλησίας. Στην Κωνσταντινούπολη ο ακριβής τίτλος ήταν «εκκλησιέκδικος». Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός με ειδική νομοθεσία ορίζει τον έκδικο ως νομικό σύμβουλο της Εκκλησίας.

* Διερμηνεύς: Στα χρόνια του Ηρόδοτου ο διερμηνέας ήταν ο ερμηνευτής των προφητειών. Στη βυζαντινή εποχή οι διερμηνείς είχαν ξεχωριστή θέση και συμμετείχαν ως μεταφραστές σε πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές διαπραγματεύσεις.

* Χαρτουλάριος: Ο υπεύθυνος του ιματιοφυλακίου του αυτοκράτορα. Τίτλος του 5ου αιώνα. Τον 6ο αιώνα ο Λέων Στ’ αναβαθμίζει τον χαρτουλάριο και τον διορίζει υπεύθυνο του κρατικού Θησαυροφυλακίου. Στην Εκκλησία ο χαρτουλάριος εκτελούσε χρέη ληξιάρχου. Επί αυτοκρατορίας Ιουστινιανού εκτελούσε εμπιστευτικές αποστολές. Χαρτουλάριος σήμερα είναι ο οικονομολόγος κ. Ιωάννης Γερονιμάκης.

* Πριμικήριος: Στη Ρώμη ήταν ο ανώτερος αξιωματούχος στα ανάκτορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην εκκλησιαστική γραμματολογία είναι συνδεδεμένος με τους εκκλησιαστικούς γραμματείς – νοταρίους. Πρώτος τη τάξει μεταξύ διαφόρων αξιωματούχων που ήταν επιφορτισμένοι με υπουργικά αξιώματα.

* Πρωτοψάλτης: Υπεύθυνος για τις ακολουθίες στις μεγάλες αυτοκρατορικές γιορτές στον Ναό της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Είχε δύο βοηθούς, οι οποίοι ονομάζονταν δομέστιχοι.

* Λαμπαδάριος: Κύρια ενασχόληση του λαμπαδαρίου ήταν να φροντίζει τον φωτισμό των ναών, που γινόταν με λαμπάδες. Στους νεότερους χρόνους το αξίωμα δόθηκε στον αριστερό ιεροψάλτη του Πατριαρχικού Ναού.

* Εξαρχος: Τίτλος ανώτερων κληρικών με ευρύτερες διοικητικές δικαιοδοσίες ή εκπροσώπων του Πατριάρχη με ειδική αποστολή. Τον 6ο αιώνα ο έξαρχος επέβλεπε την αποστολή των εισφορών των ιερών μονών στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

* Κανστρίσιος: Ο βοηθός του αρχιερέα στο ιερό βήμα. Πρόκειται για αξίωμα που δινόταν κυρίως σε διακόνους.

* Δεπουτάτος: Ο σύνδεσμος του λαού με τον επίσκοπο και γενικά τον κλήρο. Τίτλος τον οποίο κατά τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ο Πατριάρχης απένειμε και στον στεφόμενο αυτοκράτορα.

Αναδημοσίευση από το Αρχείο του Βήματος