Του Κώστα Στούπα

Η τελευταία ευκαιρία του χρηματιστηρίου

Πριν 20 και πλέον χρόνια, ο τότε πρόεδρος του Χρηματιστηρίου Αθηνών Παναγιώτης Αλεξάκης με είχε φωνάξει στο γραφείο του, στη θρυλική οδό Σοφοκλέους. Αφορμή ήταν κάποιες σκέψεις που είχα διατυπώσει από τη στήλη “Καγκελάριος” τότε, πως το ελληνικό χρηματιστήριο απειλείται με εξαφάνιση.

Ο τότε πρόεδρος του ΧΑ φώναξε στο γραφείο του μερικά στελέχη, μεταξύ των οποίων τον μετέπειτα για πολλά χρόνια πρόεδρο κ. Λαζαρίδη, και μου ζήτησε να διατυπώσω τις ανησυχίες για το μέλλον του χρηματιστηρίου και κάποιες πιθανές ιδέες ανάσχεσης.

Θεωρούσα τότε πως η ελληνική αγορά είχε ελπίδες να επιβιώσει μόνο αν εξελισσόταν σε μια αγορά με εισηγμένες από τα Βαλκάνια  και την ευρύτερη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Φυσικά αυτό απαιτούσε αυστηρούς κανόνες διαφάνειας, ταχύτατη και σοβαρή δικαιοσύνη, διασπορά μετοχών και κυρίως υπηρεσίες,  συναλλαγές και επιχειρήσεις με κύρια γλώσσα τα αγγλικά.

Ήταν η εποχή που η Άννα Διαμαντοπούλου ως Ευρωπαία Επίτροπος είχε αναφέρει πως τα αγγλικά πρέπει να γίνουν δεύτερη επίσημη γλώσσα και πως στην Ε.Ε. κανένας να μην μπορεί να πάρει απολυτήριο λυκείου αν δεν περνά τη βάση στο μάθημα των Αγγλικών.

Φυσικά είχε δεχτεί ανελέητο πόλεμο στο εσωτερικό και έφτασε να χαρακτηριστεί περίπου και ως εθνική μειοδότρια. Από τότε φυσικά έχει περάσει πολύς καιρός και από τα ελληνικά τουλάχιστον σχολεία πλέον οι περισσότεροι απόφοιτοι πλέον δεν περνούν τη βάση ούτε στα ελληνικά, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

Μετά το 2000 έγιναν κάποιες προσπάθειες εκσυγχρονισμού του ελληνικού χρηματιστηρίου και της Κεφαλαιαγοράς. Οι αναρτήσεις των ισολογισμών και η υποχρέωση των επιχειρήσεων να διαψεύδουν ή να επαληθεύουν άμεσα κάποιες πληροφορίες που δημοσιεύονταν στον Τύπο εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά τότε.

Όπως είναι γνωστό το ελληνικό χρηματιστήριο δεν διεθνοποιήθηκε μετά το 2000 συμπεριλαμβάνοντας και ξένες επιχειρήσεις. Αντιθέτως συρρικνώθηκε περαιτέρω. Μάλιστα, αρκετές πολλές από τις μεγάλες επιχειρήσεις φρόντισαν να εισάγουν τη μετοχή τους και σε κάποια μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αγορά.

Ο ένας λόγος που το κάνουν αυτό οι επιχειρήσεις είναι γιατί οι μεγάλες διεθνείς αγορές εξασφαλίζουν καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια, καθώς η ελληνική αγορά είναι ιδιαίτερα ρηχή. Ο άλλος είναι γιατί οι διεθνείς αγορές εποπτεύονται καλύτερα και άρα οι επενδυτές πιστεύουν πως μια εταιρεία που πληροί τα κριτήρια να εισάγει μετοχές εκεί θεωρείται περισσότερο αξιόπιστη.

Αφορμή γι’ αυτήν τη μικρή αναδρομή έλαβα από τα πρόσφατα δημοσιεύματα της νυν διοίκησης του ΧΑ για τα σχέδια αναβάθμισης του ρόλου του.

Εύχομαι κάθε επιτυχία στην προσπάθεια αναβάθμισης, αλλά δεν είμαι αισιόδοξος.

Οι λόγοι είναι απλοί. Δεν υπάρχει αρκετός αριθμός αξιόπιστων επιχειρήσεων με σύγχρονη εταιρική διακυβέρνηση για να λειτουργήσει μια χρηματιστηριακή αγορά ικανοποιητικά. Επίσης δεν υπάρχει ικανός αριθμός επενδυτών και κεφαλαίων.

Λίγες μέρες μετά τη δημοσιοποίηση των σχεδίων αναβάθμισης το δίκτυο Sky News δημοσίευσε την πληροφορία πως ο όμιλος Μυτιληναίου συνεργάζεται με τη Citi και τη Morgan Stanley διερευνώντας πιθανή εισαγωγή του στο London Stock Exchange εντός του έτους.

Σύμφωνα με πηγές που επικαλείται η βρετανική εφημερίδα, η εταιρία, που έχει κεφαλαιοποίηση άνω των 5 δισ. ευρώ, εξετάζει το σενάριο μετεγκατάστασης της κύριας εισαγωγής στο Λονδίνο, ενώ ενδέχεται να έχει τα εχέγγυα συμμετοχής στους δείκτες FTSE.

Η εταιρία, εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Αθήνας επί τρεις δεκαετίες, σκοπεύει να διατηρήσει τη διαπραγμάτευσή της και στην Ελλάδα, σύμφωνα με πηγή εντός της εταιρίας.

Ο Μυτιληναίος δεν είναι η μόνη από τις μεγάλες εταιρείες που έχουν τις μετοχές εισηγμένες σε διεθνείς αγορές. Το ίδιο ισχύει και για τη Βιοχάλκο, την 3^Ε τον Τιτάνα. Οι τράπεζες ενδεχομένως λόγω της ποιότητας των ιδίων κεφαλαίων από αναβαλλόμενη φορολογία να μην μπορούν να κάνουν το ίδιο.

Αναφέραμε πως το ΧΑ έχασε το τραίνο μετά το 2000 όταν η χώρα εισήλθε στο ευρώ, γιατί δεν κατάφερε να προσελκύσει ούτε μια επιχείρηση από την ευρύτερη περιοχή.

Ένα άλλο θέμα που προβληματίζει σε σχέση με το ελληνικό χρηματιστήριο είναι γιατί αυτό δεν κατάφερε να προσελκύσει εταιρείες που απογειώθηκαν επιχειρηματικά τα τελευταία χρόνια όπως: e-food, Skroutz, Taxibeat…

Η Intracom Telecom που εξαγοράστηκε πριν αρκετά χρόνια, όπως η Intracom Defence δεν έχουν μετοχές εισηγμένες στο ελληνικό χρηματιστήριο. H ταχέως αναπτυσσόμενη εταιρεία λογισμικού για logistics Mantis Informatics, που εξαγοράστηκε από μια γερμανική εταιρεία πριν δύο χρόνια, δεν πέρασε ποτέ από το ελληνικό χρηματιστήριο.

Η ελληνική εταιρεία αμυντικού εξοπλισμού Theon που είναι παγκόσμιος παίκτης στις διόπτρες προτίμησε πριν λίγες εβδομάδες να εισάγει τις μετοχές της στο Χρηματιστήριο του Άμστερνταμ.

Είναι προφανές λοιπόν πως με τα Χαλυβδόφυλλα  και κάποιες κατασκευαστικές υπεργολάβους μεγαλύτερων υπεργολάβων που  φυτοζωούν  από χτυπημένα και “μιλημένα” έργα από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάπτυξης δεν γίνεται χρηματιστήριο.

Το ένα πρόβλημα του ΧΑ είναι -όπως περιγράψαμε- η απώλεια των περισσότερων από τις νέες επιχειρηματικές επιτυχίες των τελευταίων 20 ετών.

Το άλλο και βασικότερο είναι πως από το 2000-2010 και μετά η πρόσβαση στις διεθνείς αγορές είναι ευκολότερη για τον μέσο Έλληνα από την πρόσβαση στο ΧΑ.

Όποιος διατηρεί ένα λογαριασμό σε μια ελληνική χρηματιστηριακή και μια διεθνή fintech που του επιτρέπει συναλλαγές από το κινητό σε όλο τον κόσμο μπορεί να καταλάβει τι λέω. Στην Ελλάδα λόγω οικονομιών κλίμακας προφανώς το κόστος είναι πολλαπλάσιο και κατά τακτικά χρονικά διαστήματα πρέπει να τρέχει στο ΚΕΠ για γνήσια υπογραφών και εξουσιοδοτήσεις. Ενώ πρόκειται για την ίδια ευρωπαϊκή νομοθεσία, στην άλλη όλα αυτά γίνονται στο κινητό με ένα κλάσμα του κόστους σε προμήθειες.

Η εύκολη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές σταδιακά μετά το 2000 έχει στερήσει το ΧΑ από μια διευρυνόμενη κρίσιμη μάζα επενδυτών που βρίσκει μεγαλύτερη ποικιλία και περισσότερες επιλογές διεθνώς. Αυτό δεν αντιστρέφεται.

Η τελευταία ευκαιρία του ΧΑ είναι -με πολιτικές πιέσεις προς τους Γάλλους συμμάχους- να εξαγοραστεί και να γίνει παράρτημα του Euronext στην Ν.Α. Μεσόγειο.

Υ.Γ. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 όταν εργαζόμουν ως χρηματιστηριακός συντάκτης στον “Επενδυτή”, ο Κ.Κ. με ρώτησε πως βλέπω μια μεταγραφή στην “Ημερησία” σαν επικεφαλής του χρηματιστηριακού-επιχειρηματικού και αν θεωρώ εφικτό η εφημερίδα  να αυξήσει την κυκλοφορία στα περίπτερα σημαντικά υψηλότερα από τα 500 φύλλα που πουλούσε τότε.

Του είχα περιγράψει πως υπάρχει ένα κοινό που ασχολείται με το χρηματιστήριο που υπολογίζεται περί τις 5.000 άτομα στα χαμηλά και μπορεί να ξεπεράσει τις 10-20.000 αν το χρηματιστήριο εισέλθει σε ένα ανοδικό κύκλο μερικών ετών. Του είχα απαντήσει πως θεωρώ βέβαιο πως με ένα καλό χρηματιστηριακό ρεπορτάζ τα 500 φύλλα θα μπορούσαν να γίνουν 2.500 με 5.000. Έτσι και έγινε. Βέβαια, κατά την περίοδο της “φούσκας” του ’99, η κυκλοφορία καθημερινά ξεπερνούσε τις 50.000 φύλλα.

Η βάση του εγχώριου κοινού που ασχολείται με το χρηματιστήριο δεν έχει αλλάξει πολύ από τις 5.000 που ήταν τότε. Τώρα, ένα ποσοστό κυρίως νεότερων σε ηλικία ασχολείται περισσότερο με τις διεθνείς αγορές κάτι που τότε ήταν τεχνικά αδύνατο.

Όσο περνάει ο καιρός και οι παλαιότεροι αποχωρούν από τον μάταιο τούτο κόσμο, το ποσοστό αυτό αυξάνεται. Οι μεγαλύτερης ηλικίας επενδυτές δεν είναι εξοικειωμένοι με τις διεθνείς αγορές και έχουν γαλουχηθεί με την ψευδαίσθηση πως η εγγύτητα στις πηγές πληροφόρησης αποτελεί πλεονέκτημα, ενώ συμβαίνει το αντίθετο.

Τούτο το κατάλαβα σταδιακά μετά τα πρώτα 15 χρόνια ενασχόλησης, γι΄ αυτό και έχω δεκαετίες να ζητήσω πληροφόρηση είτε από εισηγμένες, είτε από χρηματιστές και επενδυτές.