Ένα εργαστήριο σωμάτων, μία συνάρτηση χορού και επιστήμης, όπου τα στοιχεία της φύσης καταλαμβάνουν την αίθουσα της Κεντρικής Σκηνής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Κάπως έτσι θα μπορούσε να περιγραφεί το νέο έργο της Κυριακής Νασιούλα “4 + ΕΝΑ” που θα παρουσιαστεί για περιορισμένες παραστάσεις στον Πειραιά.

Η χορογράφος, μετά την παρουσίαση του Loom στο υποσκήνιο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών το 2022 με την ομάδα της GesamtAtelier, μας μεταφέρει στον κόσμο του 4 + ΕΝΑ, συνεχίζοντας τη διεπιστημονική της έρευνα, σε συνεργασία με τη Δρ. Μαρία Καρόγλου και με καλλιτεχνικό συνεργάτη τον Αργύρη Αγγελή.

4 + ΕΝΑ: Ένα εργαστήριο σωμάτων και χορού στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Η Κυριακή Νασιούλα εξηγεί στο NEWS 24/7 πως “στο 4 + ΕΝΑ θα παρατηρήσουμε τα στοιχεία της φύσης, την κίνησή τους τους σε μικρή και μεγάλη κλίμακα, τα σώματα ως μόρια της ύλης, αλλά και ως μεταβαλλόμενους όγκους και ρευστά, να συνθέτουν ένα διαρκώς δονούμενο περιβάλλον στην Κεντρική Σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

Θα παρατηρήσουμε ένα εργαστήριο σωμάτων, σημείο συνεύρεσης του σύγχρονου χορού με την επιστήμη, και θα βρεθούμε να εξετάζουμε τη γη, το νερό, τη φωτιά και τον αέρα σαν επιστήμονες ερευνητές στο μικροσκόπιο. Μέσω της ενεργούς παρατήρησης, θα βρεθούμε στο επίκεντρο των φυσικών φαινομένων, όπως μια θαλασσοταραχή, μια μεγάλη πυρκαγιά, ένας σεισμός ή ένα ανοιξιάτικο αεράκι ανακαλύπτοντας τη θετική και αρνητική πλευρά του κάθε στοιχείου.

Θα παρατηρήσουμε το πώς τα δονούμενα σώματα, η μουσική και οι εικαστικές βιντεοπροβολές συνθέτουν ένα πολυμεσικό σύστημα, ένα πίνακα ζωγραφικής μεγάλης διάστασης στον οποίο θα βυθιστούμε, καταργώντας το συμβατικό χρόνο και εστιάζοντας σε αυτά που εγώ τουλάχιστον θεωρώ σημαντικά στη ζωή. Την πραγματική σύνδεση με το σώμα μας, το περιβάλλον και τους γύρω μας.”

Και συνεχίζει: “Η παράσταση έχει διττό σημείο έμπνευσης, αφού είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας μου με την ερευνήτρια και Χημικό Μηχανικό Μαρία Καρόγλου. Σημείο αφετηρίας είναι η έρευνα που πραγματοποιήσαμε πέρυσι στο πλαίσιο καλλιτεχνικής φιλοξενίας για χορογράφους και επιστήμονες στο Flux Laboratory Athens. Με συνοδοιπόρους τη χορεύτρια και Χημικό Μηχανικό Ιωάννα Καρατέγου και τον, στενό συνεργάτη μου και μουσικό, Jeph Vanger επισκεφτήκαμε τα εργαστήρια του Πολυτεχνείου υπό τον συντονισμό της Μαρίας. Μελετήσαμε τη γη, το νερό, τη φωτιά και τον αέρα, στο αντισεισμικό εργαστήριο των Πολιτικών Μηχανικών, τη δεξαμενή των Ναυπηγών και τα εργαστήρια συστημάτων καύσης και βιορευστομηχανικής των Μηχανολόγων Μηχανικών.

Ως χορογράφος και Αρχιτέκτων Μηχανικός με ενδιέφερε οποιαδήποτε πληροφορία εμπεριείχε «κίνηση» και «χώρο». Η κίνηση μπορεί να αφορούσε τις κινήσεις των μορίων, είτε άλλων στοιχείων των φυσικών φαινομένων. Επεξεργαζόμουν αυτά τα ευρήματα, προσπαθώντας να βρω τρόπους μετάφρασής τους σε κινησιολογικές προτάσεις για αυτοσχεδιασμό και χωρικές συνθέσεις μεταξύ των σωμάτων. Η Μαρία παράλληλα, συνέλεγε πληροφορίες για το κάθε στοιχείο δημιουργώντας μια τράπεζα ευρημάτων αρκετά πλούσια ώστε να τροφοδοτήσει μέρη της χορογραφικής σύνθεσης, που ξεκίνησε να διαμορφώνεται κατά τη διάρκεια του residency.

Με την έναρξη της φετινής παραγωγής ξεκίνησα να στοιχειοθετώ και να αποκρυσταλλώνω ποια ανάγκη θέλω να μοιραστώ σα δημιουργός – καλλιτέχνης. Τι θέλω να εκφράσω με αυτό το έργο και να μοιραστώ με τους συνεργάτες μου και τους θεατές. Παρατηρώντας λοιπόν την ερευνητική διαδικασία σε μικροκλίμακα και την ανάλυση μέσω του μικροσκοπίου ξεκίνησα να νιώθω παρόμοια με το τρόπο που αισθάνομαι όταν παρατηρώ ένα επιβλητικό τοπίο, το ηλιοβασίλεμα ή τον ουρανό σε κάποιο νησί. Τη βροχή να περνάει ανάμεσα από δύο βουνοκορφές, ή το εμβυθιστικό ηχοτοπίο που δημιουργεί ένας καταρράκτης στο Πήλιο.

Θυμήθηκα πως ο μοναδικός τρόπος να συνδεθώ πραγματικά με τον εαυτό μου και με το σώμα μου είναι να αφεθώ σε αυτή την παρατήρηση, να βυθιστώ στην αισθητηριακή πρόσληψη των οπτικών, ακουστικών και χωρικών ερεθισμάτων που προσφέρει το φυσικό περιβάλλον.

Συχνά αναφέρω σε κοντινά μου άτομα πως ο μόνος τρόπος να ξεκουραστώ το καλοκαίρι είναι να βλέπω μόνο ώχρα και μπλε πάνω σ’ ένα νησί και να ακούω τον αέναο παφλασμό του κύματος. Κάπως έτσι δημιουργείται λοιπόν μια άχρονη ζώνη πραγματικής χαλάρωσης και αποσύνδεσης από την καθημερινότητα, το άγχος και τις ακραίες ταχύτητες που αυτά πολλές φορές βίαια επιβάλλουν. Οπότε στην πραγματικότητα με αυτό το έργο θέλω να επιστρέψω στην ουσία, στις αρχέγονες ρίζες, που έχουμε ως όντα με τη φύση, και στην επαναφορά του ποιοτικού χρόνου στο επίκεντρο της καθημερινότητας και της ζωής γενικότερα.
Το συμβολισμό του τίτλου θα περιμένω να τον ανακαλύψουμε μαζί στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά!”

Οι επιστήμες που διαπλέκονται…

Η Κυριακή Νασιούλα εξηγεί πως “η επιστήμη είναι MIA για εμάς στο 4 + ΕΝΑ. Αν θα έπρεπε να αναφέρω κάποιους κλάδους πιο λεπτομερώς, θα ονομάτιζα τη μηχανική και τη φυσική ως βασικά πεδία της επιστημονικής έρευνας. Οι κινητικές εκφάνσεις τους είναι τόσο έντονες, που δημιουργούν τη δυνατότητα λόγω φύσης και δομής να μεταφραστούν σ’ ένα τόσο αφαιρετικό μέσο όπως ο σύγχρονος χορός.

To σημείο που συμπλέκονται η επιστήμη και η τέχνη είναι βέβαια η αρχιτεκτονική. Δεδομένου ότι έχω και αυτή την ιδιότητα, χορογραφώ σαν αρχιτέκτων και αυτό είναι ένα στοιχείο που διατρέχει το σύνολο του έργου μου μέχρι τώρα. Πηγαία, η χορογραφία αποτελεί για μένα μια μεταβαλλόμενη χωρική σύνθεση που αναπτύσσεται στο χρόνο. Συνθέτω, τα κινούμενα σώματα μαζί με τις βιντεοπροβολές, τα φώτα , τον ήχο, τα κοστούμια και τους θεατές, ως ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο σύστημα χωρικών σχέσεων, οι οποίες υφαίνονται στο χρόνο. Προσφέρεται πιστεύω με αυτόν τον τρόπο η δυνατότητα στο θεατή, ανά πάσα στιγμή να επιλέξει με ποιο στοιχείο ή μέσο θα σχετιστεί, διανύοντας ένα δικό του προσωπικό δρόμο πρόσληψης.

Στο 4 + ΕΝΑ στόχος μου είναι η δημιουργία ενός ποιητικού τόπου, μαγνητικό πεδίο, όπου μέσα του κάθε αίσθηση, συναίσθημα ή συγκίνηση μπορεί να είναι δυνατή. Έτσι, η διεπιστημονική και διαμεσική συνθετική προσέγγιση, αυξάνουν τις δυνατότητες σύνδεσης του ατόμου με το καλλιτεχνικού έργο, δημιουργώντας νέους τόπους κατοίκισης μέσα στο θέατρο, κάτι το οποίο με συγκινεί.

Εκτός όμως από τους καλλιτεχνικούς και ερευνητικούς στόχους, μια πολύ βασική μου ανάγκη είναι να συνεχίσω να υπάρχω μέσω του έργου μου ως γυναίκα, ελεύθερη επαγγελματίας στο χώρο του χορού στην Ελλάδα. Για να υπάρχουμε λοιπόν ως χορογράφοι και καλλιτέχνες σε αυτή τη χώρα χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε διάφορα προβλήματα όπως αυτό της υποχρηματοδότησης της έρευνας αλλά και τον παραγωγών.

Στη χώρα μας ΔΕ χρηματοδοτείται η έρευνα και αυτό αρκετά σοβαρό. Το ΥΠΠΟ κατήργησε τη χρηματοδότηση για τα ερευνητικά έργα χορού και εκτός από το Flux και το συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα Experiment A’, που μας υποστήριξε (ευχαριστούμε πολύ γι’ αυτό) δε γνωρίζω κάποιον άλλο οργανισμό που να δίνει χρόνο και πόρους σε αυτό. Η έρευνα δεν είναι μέρος της πολιτιστικής πολιτικής της χώρας. Είναι πεδίο ανεξερεύνητο ακόμα. Συνήθως οι δημιουργοί και χορογράφοι καλούμαστε να συμπτύξουμε την έρευνα και την παραγωγή σε δύο μήνες καθημερινών εντατικών προβών, γιατί αυτό επιτρέπουν οι συνθήκες. Κατά συνέπεια αναγκαζόμαστε όλες και όλοι να εργαζόμαστε σε εξαντλητικούς ρυθμούς με χαμηλές έως μηδαμινές αμοιβές.

Στόχος μου είναι μέσω ενός αποτελεσματικού σχεδιασμού της παραγωγής, να μπορέσω να δημιουργήσω όσο το δυνατόν πιο βιώσιμες συνθήκες για την ομάδα μου και εμένα ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να δημιουργούμε ως επαγγελματίες καλλιτέχνες”.

Επιστήμη – τέχνη – φύση- άνθρωπος : Μπορούν να συνυπάρξουν;

Μπορούν να συνυπάρξουν αυτά τα τρία στοιχεία τελικά και πώς; “Όλα είναι ΕΝΑ. Στο 4 + ΕΝΑ επιτυγχάνεται κατά τη γνώμη μου ακριβώς αυτή η συνύπαρξη. Προκύπτει από το μοντέλο με το οποίο λειτουργούν η επιστήμη και η τέχνη: παρατήρηση – ανάλυση – επεξεργασία και τελικά δημιουργία. Είναι κοινός τόπος και για την επιστήμη και την τέχνη να υπηρετεί το υπαρξιακό. Ο επιστήμονας στην πραγματικότητα κατά βάθος θέλει να εξηγήσει την ύπαρξη, τη φύση, και ο καλλιτέχνης από την άλλη έχει την ανάγκη να μοιραστεί υπαρξιακά ερωτήματα δημιουργώντας διάλογο με τον άνθρωπο. Και οι δυο τομείς λοιπόν μέσω των πρακτικών τους εκεί επιστρέφουν, στη φύση και στον άνθρωπο.

Όπως έχει πει και ο αγαπημένος μου Θανάσης Παπακωνσταντίνου «Καλλιτέχνης είναι αυτός που ξέρει να παρατηρεί». Συμφωνώ και συμπληρώνω λοιπόν, επιστρέφοντας και στο θέμα του έργου, πως αφού και ο επιστήμονας κατά βάση ερευνά και παρατηρεί, μπορεί συμπράττοντας με τον καλλιτέχνη να δημιουργεί ένα πεδίο ποίησης.

Άρα λοιπόν ναι, θεωρώ πως μπορούν να συνυπάρξουν η επιστήμη, η τέχνη και η φύση με πυρηνικό κέντρο τον άνθρωπο. Στο 4 + ΕΝΑ θα βιώσουμε την όσμωση αυτή, παρατηρώντας τον «άνθρωπο – ερμηνευτή» που ακροβατεί στο μεταίχμιο των της τέχνης και της επιστήμης, ενώ συγχρόνως θα γίνουμε μέρη αυτού του συστήματος ως «άνθρωποι – εμπλεκόμενοι θεατές» ποιώντας τη δική μας φύση” αναφέρει η Κυριακή Νασιούλα.

Οι ερμηνευτικές προκλήσεις και η φύση

Ποιες οι ερμηνευτικές προκλήσεις του έργου αυτού; 
Η χορεύτρια Ιωάννα Καρατέγου αναφέρει πως “το “4+ΕΝΑ” αποτελεί μια ωδή στην παρατήρηση. Εικόνες διαδέχονται η μια την άλλη και η σκηνή μετατρέπεται σε ένα παλλόμενο πεδίο γεμάτο σχήματα και υφές. Διαρκώς κινούμενο. Διαρκώς ζωντανό. Όλα εξελίσσονται τελετουργικά κι εμείς κινούμαστε στο χώρο παίζοντας με την πυκνότητα των σωμάτων μας. Κι ίσως αυτή η ελευθερία του να μπορείς να ορίζεις τα χαρακτηριστικά σου και να μην ορίζεσαι από αυτά είναι η μεγαλύτερη ερμηνευτική πρόκληση του έργου για μένα”.

Και η χορεύτρια Eβίνη Παντελάκη συνεχίζει πως ερμηνευτική πρόκληση γι’ αυτήν ήταν “αρχικά, η κινησιολογική ποιότητα. Λόγω του ότι καλούμαστε να σωματοποιήσουμε επί σκηνής τις διάφορες ιδιότητες, και τα χαρακτηριστικά των μορίων του κάθε στοιχείου της φύσης αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτά αλληλοεπιδρούν και συνυπάρχουν.

Για αυτό τον λόγο ακριβώς, έχει προηγηθεί και μία κινητική και επιστημονική έρευνα αρκετών μηνών μία σπουδή όπως λέμε, προκειμένου το κομμάτι αυτό να κατακτηθεί και να γίνει κτήμα μας ως ερμηνευτές και ερμηνεύτριες. Επιπρόσθετα, μία ακόμα πρόκληση αποτελεί και οι σχέσεις που δημιουργούμε μεταξύ μας την ώρα που συμβαίνουν οι δράσεις, και το πως καταφέρνουμε να μείνουμε συνδεδεμένοι καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών. Το έργο χαρακτηρίζεται από μία συνεχή ροή μέσα στην οποία υπάρχει αυτή η διαρκής συσχέτιση των σωμάτων, και εμείς καλούμαστε να την διατηρήσουμε επηρεάζοντας ο ένας τον άλλον στο εδώ και στο τώρα”.

Τελικά πόσο κοντά στη φύση είναι ο σύγχρονος άνθρωπος;
Ιωάννα Καρατέγου απαντά πως “Δε νομίζω πως υπάρχουν πολλές απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση. Εξαρτάται βέβαια που τοποθετούμε το σύγχρονο άνθρωπο στον κόσμο. Αν πάρουμε ας πούμε το παράδειγμα της Αθήνας, είναι σπάνιο να ζεις σε αυτή τη θάλασσα από τσιμέντο και να μην σου λείπει η φύση. Το να ζεις σε μια πόλη είναι ένα διαρκές κυνήγι χρόνου και αυτό από μόνο του σε απομακρύνει από τη φύση. Γιατί εκεί ο χρόνος δεν κυλά το ίδιο. Η φύση δεν ορίζεται από τον χρόνο. Τον ορίζει. Σκεφτείτε ποσό εύκολα ξεχνάμε τον χρόνο όταν κοιτάμε τη θάλασσα. Ίσως αυτό να είναι το αντίδοτο. Η παρατήρηση. Να χαρίζουμε πού και πού στον εαυτό μας χρόνο μέσα στο χρόνο και να παρατηρούμε το γύρω μας. Νομίζω πως εκεί μπορούμε να βρούμε τη φύση”.

Και η Eβίνη Παντελάκη προσθέτει “κατά τη γνώμη μου, δυστυχώς ο σύγχρονος άνθρωπος έχει απομακρυνθεί αρκετά από την φύση και έχει πάψει πια να την θεωρεί ως κάτι ισότιμο που συνυπάρχει μαζί του. Για τον λόγο αυτό με την πρώτη ευκαιρία δεν διστάζει να επέμβει και να την καταστρέψει.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με τη διαρκής πίεση του χρόνου και με τη παρεμβολή ποικίλων κοινωνικοπολιτικών παραγόντων, επηρεάζει αρνητικά την πνευματική μας υπόσταση, μας εμποδίζει να κατανοήσουμε την ουσία της ύπαρξής μας και την αρμονική σχέση μας με τη φύση. Έτσι, το βρίσκω εξαιρετικά σημαντικό να μπορούμε μέσα από διάφορες δράσεις μικρές ή μεγάλες, να αφυπνίζουμε ο ένας τον άλλον και να προσφέρουμε τροφή για προβληματισμό και συνειδητοποίηση της επιτακτικής ανάγκης ενδυνάμωσης του δεσμού μας με τη φύση και το κόσμο”.