Το βράδυ της 7ης Ιουλίου, ένας βαθύς στεναγμός ανακούφισης από την Αθήνα συνόδευε τους ξέφρενους πανηγυρισμούς στους δρόμους της Γαλλίας. Οι θιασώτες της ιδέας για δημιουργία μιας μεγάλης συμμαχίας του προοδευτικού χώρου, που θα μπορέσει να ανταγωνιστεί στα ίσα τη Νέα Δημοκρατία και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, καθρέφτισαν στη νίκη του Νέου Λαϊκού Μετώπου την ελληνική Κεντροαριστερά, ο καθένας βεβαίως μάλλον με διαφορετικό είδωλο.

Η ιδέα δεν είναι καινούργια, το σύνθημα «εμπρός για νέο ελληνικό Επινέ» επαναλαμβάνεται μονότονα μετά το 2012 και την (αυθεντική) pasokification – τον όρο που έμελλε να καθιερωθεί για την εκλογική απίσχνανση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Στη θεωρία το μοντέλο φαίνεται πολύ καλό και η συγκυρία κάτι παραπάνω από κατάλληλη.

Οι πολυδιασπασμένοι σοσιαλιστές της Γαλλίας το 1971 προχώρησαν σε ένα ιστορικό ιδρυτικό συνέδριο στο Επινέ (Epinay-sur-Seine), βορείως του Παρισιού. Εκεί ανέλαβε γραμματέας του κόμματος ο Φρανσουά Μιτεράν και το οδήγησε, ύστερα από κάποια χρόνια, σε σημαντικές εκλογικές νίκες. Στις 7 του τρέχοντος Ιουλίου με γρήγορα αντανακλαστικά και μπροστά στον κίνδυνο κυβέρνησης της Ακροδεξιάς, οι δημοκρατικές – προοδευτικές δυνάμεις της Γαλλίας ανέλαβαν δράση, συσπειρώθηκαν και πέτυχαν κάτι που φαινόταν αδύνατο.

Οι αναλογίες είναι πολλές, λένε οι υποστηρικτές της ιδέας. Μετά την αποδυνάμωση των ποσοστών της Νέας Δημοκρατίας στις ευρωεκλογές, είναι καιρός τα κόμματα της Κεντροαριστεράς να αφήσουν πίσω τα μικρομεσαία πλέον «μαγαζιά» των ποσοστών πέριξ του 10% και να συγκροτήσουν μια μεγάλη παράταξη.

Βεβαίως στο Παρίσι, τρεις εβδομάδες μετά την απροσδόκητη εκλογική επικράτηση της αριστερής συμμαχίας, ήδη το στρατόπεδο του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν ελπίζει ότι στο τέλος όλη αυτή η αναταραχή θα δουλέψει προς όφελός του. Ολα δείχνουν ότι ήταν μια εκλογική, παρά μια κυβερνητική συμμαχία, η οποία συγκροτήθηκε βιαστικά. Οι δυνάμεις του Νέου Λαϊκού Μετώπου δεν μπορούν να συμφωνήσουν στο πρόγραμμα, ενώ δυσκολεύτηκαν πολύ να καταλήξουν και στο πρόσωπο που προτείνουν για την πρωθυπουργία. Μπορεί να δοκιμαστεί και εδώ το γαλλικό πείραμα;

«Ως “μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας” ορίζεται η ελληνική τραγωδία. Κάπως έτσι –σαν κακοπαιγμένη τραγωδία– θα εξελισσόταν και η προσπάθεια αντιγραφής του γαλλικού μοντέλου», αναφέρει η πολιτική αναλύτρια Μαρία Καρακλιούμη. «Η Ελλάδα δεν διαθέτει ανάλογα αποθέματα, καθώς είναι ανώριμη πολιτικά συγκριτικά με τη Γαλλία».

Η Κεντροαριστερά στη Γαλλία δεδομένων των συνθηκών επιχείρησε ένα Blitzkrieg εξ ανάγκης, να αποτρέψει την ακροδεξιά Λεπέν στην εξουσία, αναφέρει ο Πέτρος Ιωαννίδης, πολιτικός αναλυτής της About People. Στον δεύτερο γύρο των εκλογών, όπως εξηγεί, χρειάστηκε ουσιαστικά η συμμαχία του «Δημοκρατικού Μετώπου» (Αριστερά, Κέντρο και τμήμα της ιστορικής Δεξιάς) όπου μεγάλο ποσοστό των Γάλλων ψηφοφόρων ψήφισε κόντρα στην κομματική ιδεολογία του προκειμένου να αποτρέψει τη νίκη της Ακροδεξιάς.

«Ο κοινός εχθρός ήταν βασικός παράγοντας στη δημιουργία συμμαχιών», τονίζει, κάτι που στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή απουσιάζει. «Οι ευκαιριακές συνεργασίες άλλωστε χωρίς το φόβητρο του κοινού “εχθρού” συνήθως δεν είναι αποτελεσματικές. Χρειάζεται ουσιαστικός διάλογος, ζύμωση, αμοιβαίες υποχωρήσεις, πιθανώς συμφωνίες για το πώς θα κατανεμηθούν οι έδρες μεταξύ των συνεργαζόμενων κομμάτων και χρόνος, προκειμένου κάτι τέτοιο να έχει μέλλον. Στη Γαλλία, το Επινέ χρειάστηκε μία δεκαετία για να οδηγήσει σε νίκη στις εκλογές».

«Φανταστικό σενάριο» χαρακτηρίζει σε αυτή τη συγκυρία το ενδεχόμενο συνασπισμού των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς ο Γουλφάνγκο Πικολί, διευθυντής Ερευνας της Υπηρεσίας Γεωπολιτικών Συμβουλών της Teneo Intelligence.

«Δεν υπάρχει άμεση απειλή, άρα δεν υπάρχει άμεσο κίνητρο», σημειώνει. «Και η Κεντροαριστερά είναι βαθιά διχασμένη. Δεν είναι μόνο ένα χάσμα μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, αλλά υπάρχει και χάσμα και μέσα στα ίδια τα κόμματα, μεταξύ των προοδευτικών δυνάμεων και των άλλων. Είναι ένα είδος θανάσιμου πλήγματος, ειδικά όταν δεν έχεις εκλογές στη γωνία».

«Οι ευκαιριακές συνεργασίες χωρίς το φόβητρο του κοινού «εχθρού» συνήθως δεν είναι αποτελεσματικές», αναφέρει ο πολιτικός αναλυτής της About People, Πέτρος Ιωαννίδης.

Το εκλογικό σύστημα

«Αν υπήρχε ένα αναλογικό σύστημα, ίσως να υπήρχε μεγαλύτερο κίνητρο για συμμαχίες. Με την πριμοδότηση της πλειοψηφίας, αυτό το κίνητρο χάνεται», αναφέρει ο κ. Πικολί.

Το εκλογικό σύστημα στη Γαλλία δημιούργησε ένα σαφές κίνητρο για να δημιουργηθεί η συμμαχία, με το σύστημα των δύο γύρων, με τη δυνατότητα να αποσυρθούν πρόσωπα από εκλογικές περιφέρειες για να ευνοηθεί κάποιος σύμμαχός τους. Αυτό δεν μπορεί να γίνει στην Ελλάδα, όπου ο ελληνικός εκλογικός νόμος δεν ευνοεί τις συμμαχίες, με το μπόνους να πηγαίνει στο πρώτο αυτόνομο κόμμα, ακόμη και αν μια συμμαχία έχει υψηλότερο ποσοστό.

Αλλά, όπως προσθέτει, στο τέλος της ημέρας σημασία έχει και το τι περιμένουν οι ψηφοφόροι. «Δεν είναι ότι έχουμε δει μέχρι στιγμής ένα μεγάλο κάλεσμα σε αυτές τις ομάδες να ενωθούν. Δεν είναι μόνο τα κόμματα που έχουν διχαστεί, αλλά και οι ψηφοφόροι που είναι ανάλογα διχασμένοι».

«Οι πολίτες συνειδητά αποστασιοποιούνται από την εκλογική διαδικασία ως αποτέλεσμα μακρόχρονης αποξένωσης από τα κόμματα, ιδιαιτέρως δε από το χρονικό σημείο όπου τα κόμματα σταμάτησαν να τους εξυπηρετούν προσωπικά, τονίζοντας έτσι ότι οι πολιτικές σχέσεις στην Ελλάδα είχαν ως βάση τη συναλλαγή και όχι την ιδεολογία», επισημαίνει η κ. Καρακλιούμη.

Η σημασία του προσώπου

Οπως και στη Γαλλία, έτσι και εδώ φαντάζει απίθανο τουλάχιστον οι παρόντες παίκτες να καταφέρουν να συνεννοηθούν στο ποιος θα ηγηθεί σε ενδεχόμενη σύμπραξη Κεντροαριστεράς.

Ο κ. Πικολί αναφέρει πως κανείς από τους υποψηφίους δεν φαίνεται ικανός να εγγυηθεί επανεκκίνηση του χώρου και να ενώσει τις ευρύτερες δυνάμεις.

«Ο Χάρης Δούκας έχει πολύ περιορισμένη εμπειρία ως δήμαρχος και είναι ακόμη άγνωστος στο ευρύ κοινό. Ο Αλέξης Τσίπρας δύσκολα μπορεί να προσεγγίσει το παραδοσιακό ΠΑΣΟΚ. Μπορεί να είναι χρήσιμος για την εξυγίανση εντός του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δύσκολα μπορεί ακόμη να προσεγγίσει περισσότερο το Κέντρο. Εξάλλου, έρχεται με τα βάρη της κυβερνητικής του θητείας».

«Στη Γαλλία, η παραδοχή πως “εκείνα που μας ενώνουν είναι περισσότερα από όσα μας χωρίζουν” επικράτησε για την πολιτική επιβίωση. Εδώ, μοιάζει δύσκολο διότι η σύγκλιση προϋποθέτει συμφωνία σε πολιτικές προτάσεις, οι δικοί μας ηγέτες επιθυμούν τις μεταγραφές στελεχών προς αποδυνάμωση των άλλων κομμάτων και ενίσχυση της ηγεσίας τους», τονίζει η κ. Καρακλιούμη.

«Πώς θα δημιουργηθεί κεντροαριστερό μέτωπο απέναντι στις δεξιές δυνάμεις όταν τα κόμματα της Κεντροαριστεράς ασχολούνται με τα εκλογικά μαθηματικά;», αναρωτιέται και επισημαίνει πως η εκλογική επικράτηση ενός κεντροαριστερού πόλου προϋποθέτει πολιτική δουλειά με κόστος και αβέβαιο αποτέλεσμα, ενώ, αντιθέτως, η μετεκλογική συνεργασία – συγκυβέρνηση με τη Δεξιά φέρνει άμεσα προσωπικά οφέλη.

Νικόλας Φαραντούρης 
Ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ

Με τη βούληση των πολιτών

Το Νέο Λαϊκό Μέτωπο έδειξε ότι τα αντανακλαστικά των δημοκρατικών – προοδευτικών δυνάμεων μπορούν να είναι γρήγορα και αποτελεσματικά. Η βασική ειδοποιός διαφορά με την Ελλάδα είναι ότι στη Γαλλία υπήρξε σύμπτωση βουλήσεων πολιτικών ταγών και πολιτών.

Βαριά ονόματα, όπως ο σοσιαλδημοκράτης πρώην πρόεδρος Ολάντ ή ο ακραιφνής αριστερός Μελανσόν, παραμέρισαν εγωισμούς και συνασπίσθησαν σε ενιαίο μέτωπο, κατεβαίνοντας απλοί υποψήφιοι βουλευτές. Τα κόμματα διατήρησαν την αυτοτέλειά τους.

Η συγκρότηση του Νέου Λαϊκού Μετώπου ήταν «μια απαίτηση του λαού» στη Γαλλία, που χτίστηκε μέσα στις γειτονιές, στα συνδικάτα, στη νεολαία, στα κινήματα, μέσα από τις μάχες που έδωσαν τα προηγούμενα χρόνια στα πανεπιστήμια.

Στην Ελλάδα, όπου δεν διαφαίνεται άμεση προσφυγή στις κάλπες, μια τέτοια συγκρότηση δεν μπορεί να είναι όχημα ευκαιρίας, αλλά μια ώριμη κοινωνικά εκπεφρασμένη ανάγκη. Η ονοματολογία πριν από θέσεις και προτάσεις, εκτός από πρωθύστερη, είναι και αλυσιτελής, αφού όχι μόνον δεν διευκολύνει τέτοιες συγκλίσεις, αλλά, αντιθέτως, αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα ωρίμανσης και πολιτικής ώσμωσης.

Τόνια Αντωνίου 
Πρώην βουλευτής ΠΑΣΟΚ

Ανησυχία δίχως έκφραση

Οι Γάλλοι είναι ένας βαθιά δημοκρατικός λαός. Η άνοδος της Ακροδεξιάς στη Γαλλία οφείλεται περισσότερο στην αδυναμία του Κέντρου και της Αριστεράς να προσφέρουν αποτελεσματικές λύσεις. Η προσωρινή «αντιμετώπισή της» δεν ξέρω πόσο ανθεκτική θα αποδειχθεί. Ο δρόμος δεν θα είναι εύκολος.

Στην Ελλάδα, όπως έδειξαν οι ευρωεκλογές, πολλοί πολίτες γύρισαν την πλάτη στο πολιτικό σύστημα. Μπορεί η κυβέρνηση να υπέστη στρατηγική ήττα, αλλά τη φθορά της δεν την εισέπραξε η προοδευτική αντιπολίτευση. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σε κατάσταση ρευστοποίησης, ενώ το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ απέτυχε να γίνει δεύτερο κόμμα, παρά τις μεγάλες απώλειες των άλλων κομμάτων. Αντιθέτως, η Ακροδεξιά ενισχύθηκε.

Δεν πιστεύω πως τεχνητές λύσεις της τελευταίας στιγμής αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα. Ολο αυτό το διάστημα δεν βλέπουμε οι πολίτες να είναι αδιάφοροι για την πολιτική· αντιθέτως, ανησυχούν και δεν βρίσκουν έκφραση.

Γι’ αυτό στις 6 Οκτωβρίου, καλούμε τους προοδευτικούς και δημοκράτες πολίτες να συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ. Η μεγάλη συμμετοχή των πολιτών μπορεί να γίνει η απαρχή για τη σύνθεση και την ένωση της μεγάλης προοδευτικής παράταξης.

Κωστής Καρπόζηλος 
Μέλος Πολιτικού Κέντρου της Νέας Αριστεράς

Πρόγραμμα όχι νερόβραστο

Η κρίσιμη λεπτομέρεια στη Γαλλία είναι ότι το Νέο Λαϊκό Μέτωπο δεν αναφέρεται στην Κεντροαριστερά, αλλά στην Αριστερά. Αυτό δεν είναι ένα λεκτικό ζήτημα. Αφορά το πρόγραμμά του, το οποίο περιγράφει ριζικές τομές  στα κρίσιμα ζητήματα της φορολογίας, της ακρίβειας και της αναδιανομής του πλούτου. Αυτό το μοντέλο, δηλαδή η μεθοδολογία της συγκεκριμένης συζήτησης που απολήγει και σε ένα πρόγραμμα που δεν είναι νερόβραστο, έχει να μας πει πολλά. Η άνοδος της άκρας Δεξιάς προφανώς είναι καθοριστική για το αποτέλεσμα στη Γαλλία, αλλά ας μη βγάζουμε από την εικόνα και την αυταρχική πολιτική του προέδρου Μακρόν. Δεν είμαι τόσο αισιόδοξος για τη χώρα μας. Οι εκλογές κατέγραψαν σημαντική άνοδο της Ακροδεξιάς και η ατζέντα της κερδίζει, κοινωνικά, έδαφος. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να φτάσουμε στο παρά πέντε. Εχουμε απέναντί μας μια αλαζονική κυβέρνηση για την οποία η κοινωνική δυσαρέσκεια αυξάνεται. Αυτό θέτει την Αριστερά απέναντι σε μια ευθύνη: να μιλήσει για έναν διαφορετικό τρόπο άσκησης της εξουσίας. Το πρώτο βήμα είναι να εμπεδωθεί η λογική της ανοιχτής και προγραμματικής συζήτησης. Και παράλληλα, η δημιουργία δυναμικών στα υπάρχοντα κόμματα –ακόμη και με αμφισβήτησή τους– ώστε να ξεφύγουν από το τέλμα της εσωστρέφειας.