«Η βέβαιη αδυναμία ενός πολύ μεγάλου ποσοστού σημερινών νέων να αποκτήσουν ιδιόκτητο σπίτι διαμορφώνει την γενιά ενοικιαστών (Generation Rent), η οποία αναμένεται να κυριαρχήσει τις επόμενες δεκαετίες ακόμη και στις χώρες υψηλής ιδιοκατοίκησης, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία.

Το διαχρονικό άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ αύξησης βασικού μισθού και αξίας ακινήτων είναι αποκαλυπτικό και εξηγεί πλήρως με χρηματοοικονομικούς όρους τη στροφή στην ενοικίαση. Σύμφωνα με την Εurostat, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του βασικού μισθού μεταξύ Ιανουαρίου 2013 και Ιανουαρίου 2023 ήταν +2%, όταν η μέση αύξηση των αξιών παλαιότερων και νεόδμητων διαμερισμάτων είναι 49%»

Η παραπάνω διαπίστωση δεν προέρχεται από κάποια οργάνωση για το δικαίωμα στη στέγη, αλλά από το τελευταίο «Παρατηρητήριο τιμών διαμερισμάτων» της εταιρείας εκτιμητών ακινήτων Geoaxis.  Το σύνθημα της γενικής απεργίας της Τετάρτης 20 Νοεμβρίου «η ακρίβεια και τα ενοίκια στον θεό, οι μισθοί στα τάρταρα», δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά ακριβής περιγραφή της πραγματικότητας.

Η Generation Rent στριμώχνεται

Κάποτε η  φράση «ζω στο ενοίκιο» είχε σχεδόν αρνητική χροιά, αφού υποδήλωνε μια έλλειψη: την έλλειψη ιδιόκτητης κατοικίας. Το να ανήκεις στην τάξη των ενοικιαστών σε τοποθετούσε αυτόματα εκτός της πλειονότητας της ελληνικής κοινωνίας, για την οποία η ιδιοκατοίκηση ήταν όνειρο και κεκτημένο μαζί, το γνωστό «ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι μου».

Ακόμα και οι επαίτες στα τρένα, όταν θέλουνε να τους λυπηθείς φωνάζουν με κλαψιάρικη φωνή «ζω μες στα ενοίκια», σαν να λέμε «ζω μες στη φτώχεια», λίγο πριν πουν «δεν έχω γάλα για τα παιδιά μου».

Φυσικά το να νοικιάζεις σπίτι δεν είναι, ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να είναι, ταυτόσημο της οικονομικής δυσπραγίας, πόσο μάλλον της μιζέριας και της κλάψας. Η μόδα που θέλει να εφευρίσκουμε ταμπέλες για κάθε τάση, μιλάει πλέον για Generation Rent. Ο διεθνοποιημένος αγγλόφωνος όρος  έχει δικό του λήμμα στο λεξικό Collins – το οποίο κάθε χρόνο ανακηρύσσει τη λέξη της χρονιάς.

Πλέον το κόστος στέγασης για τους ενοικιαστές έχει φτάσει να καλύπτει το 60% ενός μέσου μισθού, χωρίς να υπολογίζονται οι  πάγιοι λογαριασμοί

Generation Rent, σύμφωνα με το λεξικό «είναι μια ονομασία που χρησιμοποιείται, ιδίως από τα ΜΜΕ, για τα άτομα κάτω των 40 ετών, που αναγκάζονται να νοικιάσουν σπίτι, επειδή δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν ένα».

Τα παραδείγματα που δίνει, από σχετικά ρεπορτάζ, είναι χαρακτηριστικά: «Υπάρχουν προβλέψεις ότι τα άτομα της Generation Rent θα παραμείνουν ενοικιαστές μέχρι τη μέση ηλικία», «Η Generation Rent συμπιέζεται από την αγορά ακινήτων και στριμώχνεται σε όλο και μικρότερα σπίτια».

Ο ένας στους τρεις νοικιάζει

H Generation Rent όχι μόνο δεν είναι μειοψηφία, αλλά τείνει να αναδειχθεί στο κυρίαρχο μοντέλο κατοίκησης για τις νεότερες γενιές. Με βάση τη Εurostat το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα μειώθηκε μεταξύ 2019-2022 από το 75,2% στο 72,8%, ενώ οι ενοικιαστές αντίστοιχα προσεγγίζουν πλέον το 27,2% του πληθυσμού, ήτοι 2,8 εκατομμύρια.

Τα τελευταία στοιχεία, με βάση αναλύσεις της ΤτΕ, ανεβάζουν πλέον τα ποσοστά των ενοικιαστών γύρω στο 30%, ενώ στα μεγάλα αστικά κέντρα οι ενοικιαστές μπορεί να ξεπερνάνε το 35%.

Την ίδια στιγμή, πάντα σύμφωνα με τη Εurostat, πάνω από ένας στους τέσσερις ενοικιαστές (26,1%) έχει αντιμετωπίσει δυσκολίες να πληρώσει το ενοίκιο τουλάχιστον μια φορά τους τελευταίους 12 μήνες – ποσοστό υπερδιπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (13%).  Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα για τους ενοικιαστές που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας, με το 44,6% να δυσκολεύονται να πληρώσουν το ενοίκιο. Το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ είναι 23,3%.

Eκτίναξη ενοικίων

Με βάση τον δείκτη τιμών της πλατφόρμας αγγελιών ακινήτων spitogatos.gr, τα ενοίκια το διάστημα 2019-2024, έχουν αυξηθεί ως και πάνω από 50% σε ορισμένες περιοχές.

Οι ανατιμήσεις ξεκινάνε από 16% στο κέντρο της Αθήνας – όπου τα μισθώματα είναι ούτως ή άλλως πολύ υψηλά (10,7 ευρώ/τ.μ.)

Τα ακριβότερα ζητούμενα μισθώματα αφορούν τα νότια προάστια της Αττικής (12,84 ευρώ/τ.μ.) και έχουν αυξηθεί κατά 23,4% σε μια τετραετία.

 Σε διαμέρισμα στου Ζωγράφου 50 τετραγωνικά, ο ενοικιαστής πλήρωνε 350 ευρώ. Τώρα του ζητήθηκαν 700 ευρώ για τον πρώτο χρόνο και 800 για τον δεύτερο

Στα δυτικά προάστια  οι αυξήσεις ξεπερνάνε το 36%, στον Πειραιά αγγίζουν το 38%, ενώ ακόμα υψηλότερα κινούνται στα βορια προάστια και το υπόλοιπο Αττικής (38,2% και 40,5%). Κατά 52% έχουν αυξηθεί τα ζητούμενα μισθώματα στα ανατολικά προάστια, προσεγγίζοντας τα 9 ευρώ/τ.μ.

Στο Δήμο Θεσσαλονίκης οι αυξήσεις φτάνουν μεσοσταθμικά το 29%, πλησιάζοντας ολοταχώς τα 10 ευρώ/τ.μ.

Απροστάτευτοι οι ενοικιαστές

Σύμφωνα με τον Άγγελο Σκιαδά, πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Προστασίας Ενοικιαστών, την τελευταία πενταετία τα μισθώματα έχουν αυξηθεί περίπου 50%. «Αυτός είναι ένας μέσος όρος που βγαίνει από όλη τη χώρα, με βάση τις δικές μας έρευνες.  Σε πολλές περιοχές, ειδικά σε Αθήνα και  Θεσσαλονίκη οι ανατιμήσεις ξεπερνάνε το 50%, ενώ δεν λείπουν οι περιπτώσεις που αγγίζουν και το 80% – σε Κουκάκι, Πετράλωνα, Εξάρχεια και Ζωγράφου», μας λέει ο κ. Σκιαδάς.

«Η τάση αυτή συνεχίζει να είναι ανοδική. Δεν βλέπουμε κάποια συγκράτηση των ενοικίων τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμία προστασία για τους μισθωτές. Η συντριπτική πλειοψηφία των μισθώσεων είναι αορίστου χρόνου. Αυτό σημαίνει ότι εφόσον το αποφασίσει ο ιδιοκτήτης και καταγγείλει τη μίσθωση, πρέπει ο ενοικιαστής σε 15 ημέρες να φύγει. Με αποτέλεσμα να υφίστανται οι ενοικιαστές πάρα πολλούς εκβιασμούς, του τύπου  «ή μου πληρώνεις μεγαλύτερο ενοίκιο ή φεύγεις άμεσα».

700 ευρώ για 50 τετραγωνικά

Από τις καταγγελίες που φτάνουν στην ΠΑΣΥΠΕ, σε πολλές περιπτώσεις ζητείται ως και διπλασιασμός του ενοικίου. «Πρόσφατο παράδειγμα, σε διαμέρισμα στου Ζωγράφου 50 τετραγωνικά, ο ενοικιαστής πλήρωνε 350 ευρώ, με συμβόλαιο που είχε υπογράψει το 2020. Τώρα του ζητήθηκαν 700 ευρώ για τον πρώτο χρόνο και 800 για τον δεύτερο. Ο ενοικιαστής το δέχθηκε γιατί δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά».

Πλέον το κόστος στέγασης για τους ενοικιαστές έχει φτάσει να καλύπτει το 60% ενός μέσου μισθού, χωρίς να υπολογίζονται οι  πάγιοι λογαριασμοί. «Αν ο μέσος μισθός είναι 1000 με 1100 ευρώ, και χρειαζόμαστε 700 ευρώ για ένα διαμέρισμα τριών δωματίων, των 70τ.μ.  με 80τ.μ., για μια οικογένεια – όπως συμβαίνει σε πολλές συνοικίες της Αθήνας, μιλάμε για 63% ως 70% του μισθού. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι όλο και περισσότεροι αναγκάζονται να μένουν σε μικρότερα σπίτια από αυτά που έχουν ανάγκη, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ποσοστό των νοικοκυριών που ζουν σε συνθήκες συνωστισμού υπερβολικής στενότητας χώρου».

Ο κ. Σκιαδάς θεωρεί ότι δεν έχουν αυξηθεί ιδιαίτερα οι καθυστερήσεις ενοικίων, γιατί οι ενοικιαστές περιορίζουν ακόμα και βασικά έξοδα  για να πληρώσουν το ενοίκιο. «Ξέρουν ότι αν αναγκαστούν να φύγουν, το επόμενο σπίτι που θα βρουν θα είναι εξίσου ακριβό αν όχι ακριβότερο. Επίσης το κόστος μετακόμισης είναι πολύ μεγάλο. Θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο με τρία ενοίκια μπροστά σαν εγγύηση, ένα ενοίκιο στον μεσίτη, ενώ μαζί με τα έξοδα της μετακόμισης, το κόστος μπορεί να φτάσει τα 5.000 ευρώ.

Ζητείται πλαφόν στις αυξήσεις

Το 90% των καταγγελιών που φτάνουν στον ΠΑΣΥΠΕ αφορούν τις αυξήσεις ενοικίων. Το μόνο που μπορεί να κάνει ο ενοικιαστής που δεν μπορει να πληρώσει, είναι να ζητήσει παράταση της προθεσμίας για να φύγει. Αν δεν βρεθεί μια συναινετική λύση, μπορεί να προσφύγει δικαστικά, αλλά αυτό ειναι επίσης κοστοβόρο και  ψυχοφθόρο.

Ο Σύλλογος Προστασίας Ενοικιαστών ζητά να οριστεί ανώτατο επιτρεπόμενο μίσθωμα, που θα προκύπτει με βάση συντελεστές όπως η αντικειμενική αξία, η παλαιότητα, η ενεργειακή απόδοση της κατοικίας. Πρόκειται για ένα μοντέλο που εφαρμόζεται ήδη στην Ολλανδία.

Όσο για τους περιορισμούς στα Airbnb, ο ΠΑΣΥΠΕ δεν θεωρεί ότι θα βοηθήσουν στη συγκράτηση των ενοικίων. «Το να μπουν περιορισμοί να μη γίνουν νέα Airbnb σημαίνει ότι δεν αφαιρεθούν και άλλα σπίτια από την αγορά, αλλά δεν θα μπουν απαραίτητα και νέα. Αν κάποια Airbnb μπουν στην αγορά στην αγορά της μακροχρόνιας μίσθωσης, πρόκειται κυρίως για επιπλωμένα διαμερίσματα, κάτι που δεν εξυπηρετεί την οικογένεια, παρά ελάχιστες περιπτώσεις. Το να μπει στην αγορά ένα επιπλωμένο διαμέρισμα 50 τ.μ. με ενοίκιο 1000 και 1200 ευρώ δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα. Αν μπει ανώτατο μίσθωμα το μέτρο θα μπορούσε να αποδώσει», λέει ο πρόεδρος του συλλόγου.

«Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η κατοικία δεν είναι ένα καθαρά εμπορεύσιμο προϊόν, αλλά κοινωνικό αγαθό. Από την στιγμή που υπάρχει έλλειψη διαθέσιμων κατοικιών, πρέπει να μπουν περιορισμοί στην ασυδοσία», καταλήγει ο κ. Σκιαδάς.