Οι Αθηναίοι της σύγχρονης Ιστορίας δοκίμασαν παγωτό για πρώτη φορά το 1835, σε μία από τις κοσμικές εκδηλώσεις του Βαυαρού αντιβασιλέα Άρμασπεργκ, στο σπίτι του στην αρχή της οδού Πειραιώς, και η αλήθεια είναι ότι η γεύση που τους άφησε δεν ήταν και τόσο γλυκιά.

Ένας Ιταλός φίλος της συζύγου του αντιβασιλέα, ζαχαροπλάστης, ονόματι Κάλβος, θέλοντας να διαφημίσει τη ζαχαροπλαστική τέχνη του, πρότεινε ναφτιάξει παγωτά για τους προσκεκλημένους της. Έτσι, οι καλεσμένοι έκλεισαν το πολυτελές δείπνο τους με τα εντυπωσιακά παγωτά, που όμως –φευ– περιείχανχημικά και όχι βρώσιμα χρώματα. Όπως ήταν φυσικό, δεν πέρασε πολλή ώρα μετά το πέρας του δείπνου και μέχρι να επικρατήσει πανικός εξαιτίας των στομαχικών διαταραχών που προκάλεσε η ομαδική δηλητηρίαση των καλεσμένων. Ο Κάλβος δεν ήξερε πού να κρυφτεί και τα σχέδιά του, όπως ήταν φυσικό, ναυάγησαν.

Ήταν χάρη στον ζαχαροπλάστη Καρδαμάνη, γύρω στο 1841, που σώθηκε η «χαμένη τιμή» του παγωτού, αφού ήταν ο πρώτος που έφτιαχνε και πουλούσε παγωτό στην Αθήνα, στο καφενείο που διατηρούσε μεταξύ των οδών Αιόλου και Αγίου Μάρκου. Σημαντική στη διάδοση του παγωτού στάθηκε η συμβολή των Επτανησίων που ήρθαν στην Αθήνα τη δεκαετία του 1850 και είχαν μάθει την ιταλική τέχνη του παγωτού στα πάτρια εδάφη τους.

Κάπως έτσι, στην είσοδο του 20ού αιώνα, το παγωτό πλέον έκανε θραύση στα γαλακτοπωλεία και τα ζαχαροπλαστεία της πρωτεύουσας. Καθιερώθηκε ως η μέγιστη πολυτέλεια και ως η απόλυτη καλοκαιρινή απόλαυση
ολόκληρης της οικογένειας.

Πλανόδιος πωλητής παγωτού με τροχήλατα, χειροκίνητα καροτσάκια γεμάτα με πάγο και παγωτά.

1936: Το πρώτο παγωτό ξυλάκι

Άρτι αφιχθέντες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι αδελφοί Σουραπά κυκλοφόρησαν στην αγορά το πρώτο παγωτό ξυλάκι, καθώς είχαν φέρει μαζί τους την απαραίτητη τεχνογνωσία. Μόλις πήραν την απαραίτητη άδεια ευρεσιτεχνίας, ίδρυσαν την Εθνική Βιομηχανία Γάλακτος (ΕΒΓΑ) στον Βοτανικό. Το παγωτό που γνώρισε άνευ προηγουμένου επιτυχία είχε γεύση βανίλια, ενώ λίγο αργότερα πρόσθεσαν και επικάλυψη σοκολάτας δημιουργώντας το απόλυτο best seller αμέτρητων δεκαετιών.

Ο παγωτατζής!

Τη δεκαετία του ’30 δεν υπήρχαν ψυγεία και μπροστά στον κίνδυνο το παγωτό να καταλήγει γαλατόσουπα, δημιουργήθηκε ένα νέο επάγγελμα. Επιστρατεύτηκαν οι πλανόδιοι πωλητές πάγου, οι οποίοι μετακινούνταν με
τρίκυκλα και είχαν προσαρμοσμένο μπροστά ένα μεταλλικό κιβώτιο, και ονομάστηκαν εν μια νυκτί παγωτατζήδες. Τα μεταλλικά κιβώτια βάφτηκαν λευκά, όπως λευκές ήταν και οι στολές τους και το τρίκοχο καπελάκι τους. Έτσι δημιουργήθηκε το επάγγελμα του παγωτατζή, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία.

Σταδιακά άρχισαν να ανοίγουν μικρές και μεγαλύτερες μονάδες παρασκευής παγωτού που κάλυπταν την πόλη ή και γειτονιές της, όπως το Κρι-Κρι στις Σέρρες, το Αγνό, που δεν υπάρχει πια, αλλά και κάποιες οικοτεχνίες με πολύ μικρή εμβέλεια.

Η διαφήμιση με την ξανθιά γαλανομάτα καλλονή

Το νέο προϊόν έγινε αμέσως ανάρπαστο, αλλά οι αδελφοί Σουραπά ήξεραν και τους νόμους του αμερικανικού marketing. Το ξυλάκι βανίλια διαφημίστηκε από μια ξανθιά καλλονή που εμφανιζόταν να δροσίζεται με ένα παγωτό στο χέρι, δημιουργώντας όνειρα στα παλικάρια και διάθεση αντιγραφής στα κορίτσια. Η αφίσα δημοσιεύτηκε στον Τύπο της εποχής και σε όλα τα γαλακτοπωλεία που είχαν πια ανοίξει με την επωνυμία «ΕΒΓΑ της γειτονιάς» τη δεκαετία του ’50 – άλλη μια καινοτομία των πανέξυπνων αδελφών. Οι οποίες καινοτομίες για τη νεοσύστατη ελληνική εταιρεία συνεχίστηκαν και τις επόμενες δεκαετίες, με δημιουργίες όπως το παγωτό σε  κουπάκι ή το παγωτό σάντουιτς.

Ασπρόμαυρες διαφημίσεις παγωτών της ΕΒΓΑ είχαν κατακλύσει τα διάφορα έντυπα της εποχής.

Κάποτε στα Εξάρχεια

Ένα μικρό εργαστήριο γαλακτοκομικών προϊόντων παρασκευάζει και διανέμει γιαούρτι και γάλα στα Εξάρχεια στις αρχές του 20ού αιώνα. Η επιχείρηση περνά από τον θείο και τον πατέρα στον γιο, κι έτσι, το 1952, ο Αριστείδης Δασκαλόπουλος ιδρύει τη ΔΕΛΤΑ Γαλακτοκομική, μια οικογενειακή γαλακτοκομική επιχείρηση σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Το 1964 ο επιχειρηματίας μεταφέρει την επιχείρησή του στις σημερινές βιομηχανικές εγκαταστάσεις στον Ταύρο και η παραγωγή του παγωτού ξεκινά το 1967, με την ΕΒΓΑ και τη συνεταιρική ΑΣΤΥ να κυριαρχούν
για χρόνια, έχοντας το μονοπώλιο. Παρά τον δύσκολο ανταγωνισμό ο Αριστείδης Δασκαλόπουλος προωθεί τα παγωτά του για αρχή στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Από τα πρώτα που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία είναι το παγωτό ξυλάκι Φλορεάλ, το οικογενειακό παγωτό Αλόμα, που το βρίσκουμε μέχρι και σήμερα στα ψυγεία της, ενώ ακολούθησαν οι πύραυλοι και τα παγωτά σάντουιτς, που αγαπήθηκαν από όλους.

Πλανόδιος πωλητής παγωτού με τροχήλατα, χειροκίνητα καροτσάκια γεμάτα με πάγο και παγωτά.

Ένα Κρι-Κρι στις Σέρρες

Το 1954, ο Γιώργος Τσινάβος ανοίγει ένα μικρό ζαχαροπλαστείο που προμήθευε με παγωτό τους κατοίκους της πόλης. Τα ιδιαίτερα παγωτά του, όπως το διάσημο «Κασάτα» από πρόβειο γάλα, διακινούνταν από μικρά χειροκίνητα καροτσάκια με πάγο και αλάτι, που ξεχύνονταν στην πόλη προσφέροντας δροσιά και γεύση, αλλά και από πεζούς πωλητές που είχαν κρεμασμένο στον λαιμό τους τον μικρό παγωμένο θάλαμο των παγωτών με δερμάτινο ιμάντα.

Όσο για το κασάτα –ή κασάτο όπως έγινε γνωστό– πήρε το όνομά του από την αραβική λέξη «κασάτα» (qashatah) που σημαίνει μπολ, πιθανότατα λόγω του ημισφαιρικού σχήματος που του έδιναν συχνά τα ζαχαροπλαστεία.
Αυτό συνέβαινε γιατί το παγωτό –σε στρώσεις διαφορετικών χρωμάτων και γεύσεων- έμπαινε στο μεταλλικό μπολ όπου «θαβόταν» ανάμεσα σε στρώσεις πάγου και αλατιού για να διατηρείται παγωμένο.

Ο Έλληνας εφευρέτης

O Θανάσης-Θωμάς Καρβέλας, μετανάστης στην Αμερική, δανείστηκε 15 δολάρια για να νοικιάσει ένα φορτηγό με το οποίο θα πουλούσε παγωτό στη Νέα Υόρκη του 1929. Κάποια στιγμή, το φορτηγάκι του έμεινε από λάστιχο,
και ο δαιμόνιος τύπος απευθύνθηκε σε κοντινό μαγαζί, ζητώντας να του επιτρέψουν την από εκεί πώληση του παγωτού του. Όταν επέστρεψε στο φορτηγό του, κόσμος είχε μαζευτεί και ζητούσε από το «μαλακό παγωτό».

Ο Τομ έστησε έναν πρόχειρο πάγκο και άρχισε να πουλάει. Το παγωτό έκανε τρελό σουξέ, ο Θανάσης έγινε Tom Carvel, κατοχύρωσε το soft ice cream ως πατέντα, άνοιξε κάπου 700 μαγαζιά παγωτού Carvel στην Αμερική και την Ευρώπη και το όνομά του έγινε θρύλος. Μάλιστα, δημιούργησε μια ειδική σύνθεση, με παχιά κρέμα γάλακτος, για να διατηρείται το μαλακό παγωτό χωρίς να λιώνει αλλά και χωρίς να παγώνει, που αποτέλεσε δική του πατέντα.

Στην Ελλάδα, πάντως, το παγωτό με το όνομά του δεν έφτασε ποτέ και θα λέγαμε ότι είναι κρίμα. Όλα τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Οι φωτογραφίες αλιεύτηκαν από το Διαδίκτυο

Το άρθρο της εβδομάδας

FOOD SCIENCE