Εμείς εδώ στην Ελλάδα γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν άνθρωποι που αφιέρωσαν -στον ιδιωτικό τομέα, κυρίως- πάνω από τα δύο τρίτα της ζωής τους στην εργασίας, για να βρεθούν εν τέλει να παλεύουν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην.
Το πρόβλημα ωστόσο δεν είναι ελληνικό, αλλά Δυτικό. Για την ακρίβεια, είναι ένα ακόμη μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτό το άκρως προβληματικό -πλέον- οικοδόμημα της Δύσης και του νεοφιλελευθερισμού, που γέννησε μία σειρά από κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις.
Προβλήματα στη συνταξιοδότηση και την κοινωνική ασφάλιση, θα βρείτε μεταξύ άλλων και στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα όμως τη «μητρόπολη» του δυτικού κόσμου, τις ΗΠΑ.
Όπως σχολιάζει και ο Lance Roberts του Real Investment Advice, στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι πληρωμές για το πρόγραμμα Κοινωνικής Ασφάλισης έχουν υπερβεί τα έσοδα από το 2010, αλλά το πρόσφατο παρελθόν δεν είναι τόσο ζοφερό όσο το μέλλον.
Σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση των διαχειριστών της Κοινωνικής Ασφάλισης, το χάσμα μεταξύ των υποσχόμενων παροχών και των μελλοντικών εσόδων από φόρους μισθοδοσίας έχει φθάσει τα 59,8 τρισεκ. δολάρια. Αυτό το χάσμα είναι 6,8 τρισεκ. δολάρια μεγαλύτερο από ό,τι ήταν μόλις ένα χρόνο νωρίτερα. Ο μεγαλύτερος μοχλός αυτού του αποτελέσματος δεν είναι ο Covid-19, αλλά η μείωση της γονιμότητας.

Όταν ο Πρόεδρος Roosvelt θέσπισε για πρώτη φορά την Κοινωνική Ασφάλιση το 1935, η πρόθεση ήταν να χρησιμεύσει ως δίχτυ ασφαλείας για τους ηλικιωμένους. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, το προσδόκιμο ζωής ήταν περίπου 60 χρόνια. Ως εκ τούτου, η προσδοκία ήταν ότι οι συμμετέχοντες δεν θα βασίζονταν στην κοινωνική ασφάλιση για πολύ καιρό. Επιπλέον, σύμφωνα με τη Διοίκηση Κοινωνικής Ασφάλισης των ΗΠΑ, περίπου 42 εργαζόμενοι συνεισέφεραν στην ομάδα χρηματοδότησης για κάθε δικαιούχο πρόνοιας το 1940.
Φυσικά, δεδομένου ότι στους πολιτικούς αρέσει να χρησιμοποιούν τα κρατικά ταμεία για να αγοράζουν ψήφους, προστέθηκαν πρόσθετες τροπολογίες στην Κοινωνική Ασφάλιση για να διευρυνθεί η συμμετοχή στο πρόγραμμα. Αυτό περιελάμβανε την προσθήκη οικιακής εργασίας το 1950 και χήρων και ορφανών το 1956. Μείωσαν την ηλικία συνταξιοδότησης στα 62 το 1961 και αύξησαν τα επιδόματα το 1972. Στη συνέχεια, οι πολιτικοί πρόσθεσαν περισσότερους δικαιούχους, από άτομα με αναπηρία έως μετανάστες, αγρότες, σιδηροδρόμους, πυροσβέστες, υπουργούς, ομοσπονδιακούς, πολιτειακούς και τοπικούς υπαλλήλους, κ.λπ.

Ενώ οι πολιτικοί και οι ψηφοφόροι συνέχιζαν να προσθέτουν περισσότερους δικαιούχους στο πρόγραμμα πρόνοιας, οι εργαζόμενοι μειώνονταν σταθερά. Σήμερα, υπάρχουν μόλις 2 εργαζόμενοι για κάθε δικαιούχο. Όπως σημειώνεται από το Ίδρυμα Peter G. Peterson:
«Η Κοινωνική Ασφάλιση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής ασφάλειας για σχεδόν 90 χρόνια, αλλά το πρόγραμμα βρίσκεται σε ακατάλληλη βάση. Τα συνδυασμένα ταμεία της Κοινωνικής Ασφάλισης προβλέπεται να εξαντληθούν έως το 2035 -μόλις σε 13 χρόνια από τώρα. Ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στη μη βιωσιμότητα του τρέχοντος προγράμματος Κοινωνικής Ασφάλισης είναι ότι ο αριθμός των εργαζομένων που συνεισφέρουν στο πρόγραμμα αυξάνεται πιο αργά από τον αριθμό των δικαιούχων που λαμβάνουν μηνιαίες πληρωμές. Το 1960, υπήρχαν 5,1 εργαζόμενοι ανά δικαιούχο. αυτή η αναλογία έχει υποχωρήσει στο 2,8 σήμερα». Το 1966, κάθε εργαζόμενος επωμιζόταν 555 δολάρια κοινωνικών παροχών. Σήμερα, κάθε εργαζόμενος πρέπει να υποστηρίξει περισσότερα από 18.000$ σε παροχές. Η τάση είναι μη βιώσιμη εκτός εάν οι μισθοί ή η απασχόληση αυξηθούν δραματικά, και με βάση τις τρέχουσες τάσεις, κάτι τέτοιο φαίνεται απίθανο.
Η πρόσφατη Οικονομική Έκθεση της Κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών (Φεβρουάριος 2024) εκτιμά ότι η οικονομική θέση της Κοινωνικής Ασφάλισης και του Medicare υποχρηματοδοτείται κατά περίπου 175 τρισεκ. δολάρια. Η υπουργός Οικονομικών Janet Yellen υπέγραψε την έκθεση, αλλά το παρακάτω γράφημα περιγράφει λεπτομερώς το πρόβλημα.

Το προφανές πρόβλημα είναι ότι οι υποχρεώσεις του συστήματος πρόνοιας υπερβαίνουν κατά πολύ την ικανότητα των φορολογουμένων να το χρηματοδοτήσουν. Ενδεικτικά, από το 4ο τρίμηνο του 2023, το ΑΕΠ των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν μόλις 22,6 τρισεκ. δολάρια. Την ίδια περίοδο, τα συνολικά ομοσπονδιακά έσοδα ήταν περίπου 4,8 τρισεκ. δολάρια. Με άλλα λόγια, εάν χρησιμοποιηθεί το 100% όλων των ομοσπονδιακών εσόδων για την Κοινωνική Ασφάλιση και το Medicare, θα χρειάζονταν 36,5 χρόνια για να καλυφθεί το κενό!

Όλα τα συνταξιοδοτικά προγράμματα, είτε εταιρικά είτε κυβερνητικά, βασίζονται σε ορισμένες παραδοχές για τον προγραμματισμό μελλοντικών υποχρεώσεων. Οι εταιρικές συντάξεις, για παράδειγμα, βασίζονται σε ορισμένες παραδοχές απόδοσης χαρτοφυλακίου για τη χρηματοδότηση προγραμματισμένων συνταξιοδοτήσεων εργαζομένων. Τα περισσότερα συνταξιοδοτικά προγράμματα υποθέτουν ότι τα χαρτοφυλάκια θα αποδίδουν 7% ετησίως. Ωστόσο, υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ των “μετρικών αποδόσεων” και των “σύνθετων αποδόσεων” όπως φαίνεται.
Τα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης, Medicare και εταιρικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων αντιμετωπίζουν συνταξιοδοτική κρίση. Προκύπτει έλλειμμα εάν οι εισφορές και οι αποδόσεις δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες ή αν αυξηθεί η ζήτηση.
Για παράδειγμα, λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές υποθέσεις απόδοσης, τα συνταξιοδοτικά ταμεία πρέπει να μειώσουν τις εκτιμήσεις απόδοσης σε περίπου 3-4% για να ανταποκριθούν ενδεχομένως στις μελλοντικές υποχρεώσεις και να διατηρήσουν κάποια φερεγγυότητα. Ωστόσο, δεν μπορούν να κάνουν τέτοιες μεταρρυθμίσεις επειδή οι «συμμετέχοντες στο σχέδιο» δεν τους επιτρέπουν. Γιατί; Επειδή: Θα απαιτούσε 30-40% αύξηση στις συνεισφορές από συμμετέχοντες στο σχέδιο που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά. Δεδομένου ότι πολλοί συμμετέχοντες στο πρόγραμμα θα συνταξιοδοτηθούν πολύ πριν από το 2060, δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για την επίλυση των προβλημάτων και οποιαδήποτε bear market θα εμποδίσει περαιτέρω την ικανότητα του συνταξιοδοτικού προγράμματος να ανταποκρίνεται στις μελλοντικές του υποχρεώσεις χωρίς να περικόψει τις μελλοντικές παροχές.
Η Κοινωνική Ασφάλιση και η Medicare στις ΗΠΑ, αντιμετωπίζουν το ίδιο δυσεπίλυτο πρόβλημα. 

Μια συνταξιοδοτική κρίση σε εξέλιξη

Η μόνη μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουν όλα τα συνταξιοδοτικά προγράμματα, είναι τα δημογραφικά.
Αυτό το μεμονωμένο πρόβλημα δεν μπορεί να διορθωθεί, καθώς χρειάζονται περίπου 25 χρόνια για να αναπτυχθεί ένας φορολογούμενος. Έτσι, ακόμα κι αν ψηφίζαμε σήμερα νόμους που απαιτούν από όλες τις γυναίκες σε ηλικία γέννησης να έχουν τουλάχιστον 4 παιδιά τα επόμενα 5 χρόνια, δεν θα βλέπαμε κανένα αντίκτυπο για σχεδόν 30 χρόνια. Ωστόσο, το πρόβλημα τρέχει αντίστροφα καθώς τα ποσοστά γονιμότητας συνεχίζουν να μειώνονται.
Είναι ενδιαφέρον ότι οι ερευνητές από το Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα διατύπωσαν ορισμένες υποθέσεις πίσω από τη μείωση της σεξουαλικής δραστηριότητας:

-Λιγότερη κατανάλωση αλκοόλ (χωρίς να ξοδεύετε χρόνο σε μπαρ/εστιατόρια)
-Περισσότερος χρόνος στα social media και παίζοντας βιντεοπαιχνίδια
-Οι χαμηλότεροι μισθοί οδηγούν σε χαμηλότερα ποσοστά ρομαντικών σχέσεων
-Μη ετεροφυλοφιλικές ταυτότητες

Όπως και να υπολογίσεις τους αριθμούς, το πρόβλημα παραμένει το ίδιο. Πάρα πολλές υποχρεώσεις και δημογραφική κρίση.
Όπως σημειώνεται από επίσημες εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, η γήρανση του πληθυσμού σε σχέση με τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας έχει ήδη ξεπεράσει το «σημείο χωρίς επιστροφή».

www.bankingnews.gr